Με αφορμή τους πολέμους στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, τις πολεμικές ιαχές, τα εγκλήματα πολέμου με τους βομβαρδισμούς σε νοσοκομεία ή σχολεία, σε σπίτια και σε πάρκα, αλλά και το κλάμα χιλιάδων μανάδων, πατεράδων και παιδιών, ας ρίξουμε μια ματιά σε επτά παλιές, ίσως και ξεχασμένες, από τις καλύτερες αντιπολεμικές ταινίες, που ταυτόχρονα συγκαταλέγονται, όχι αδίκως, ανάμεσα στις σπουδαιότερες δημιουργίες του κινηματογράφου.
Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο
(All Quiet on the Western Front) Η σημαντικότερη -μακράν- ταινία που βασίστηκε στο διάσημο ομώνυμο μυθιστόρημα του Έριχ Μαρία Ρέμαρκ, είναι τούτη η δημιουργία του Λούις Μάιλστοουν, που γύρισε το 1930 και κέρδισε τα Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας. Από μόνο του το συνταρακτικό βιβλίο του Ρέμαρκ, παρέχει τις δυνατότητες για μια ταινία που θα συγκλονίσει τον θεατή, καθώς ο στοχασμός πάνω στην αλήθεια του πολέμου και τα ψέματα περί ηρωισμού, αλλά και για το πόσο απέχει ο ηρωισμός από την προθυμία της θυσίας. Οι σκληρές εικόνες – ειδικά για την εποχή – των μαχών και των συνθηκών διαβίωσης των στρατιωτών σχεδόν σοκάρουν ακόμη και σήμερα. Ένας Γερμανός νεαρός μπαίνει με ανυπομονησία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά ο ενθουσιασμός του εξαφανίζεται καθώς βλέπει από πρώτο χέρι τη φρίκη. Πρωταγωνιστούν οι Λιου Άιρες, Λούις Βολχάιμ, Άρνολντ Λούσι, Τζον Ρέι κά.
Η Μεγάλη Χίμαιρα
(La Grande Illusion) Ο Ζαν Ρενουάρ, ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της έβδομης τέχνης, γύρισε τη “Μεγάλη χίμαιρα ” το 1937, μια κρίσιμη περίοδο, αφού λίγο αργότερα ο πόλεμος θα είναι μια πραγματικότητα που θα πλήξει την ανθρωπότητα.
Ο σκηνοθέτης προσεγγίζει το θέμα του με ταξικά κριτήρια, αποφεύγοντας έτσι τις υπεραπλουστεύσεις συναδέλφων του, που χειρίστηκαν ανάλογα θέματα στα χρόνια που ακολούθησαν τα γυρίσματα της “Μεγάλης Χίμαιρας”. Η ανησυχία για την κοινωνική κρίση και για τον πόλεμο που έρχεται, είναι έντονα αισθητή στη “Μεγάλη χίμαιρα “. Η ταινία είναι μια κραυγή κατά του πολέμου και ένα μήνυμα ειρήνης και αδελφοσύνης των λαών.
Ενας Γερμανός στρατιωτικός διοικητής και ένας Γάλλος αξιωματικός, συνδέονται μεταξύ τους, λόγω και της αριστοκρατικής καταγωγής τους. Ο Γάλλος αξιωματικός δε θα διστάσει να θυσιάσει τον εαυτό του, προκειμένου να μπορέσουν να σωθούν δύο από τους άνδρες του και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Παίζουν οι Ζαν Γκαμπέν, Πιερ Φρενέ και Εριχ Φον Στροχάιμ.
Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη
(Roma Città Aperta) Εμβληματική αντιπολεμική ταινία που γύρισε ο Ρομπέρτο Ροσελίνι το 1945 κι ενώ δεν είχε τελειώσει ακόμη ο πόλεμος, μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Άξιο δείγμα του νεορεαλισμού, που αναδεικνύει την αντίσταση των Ιταλών και τους αποτρόπαιους σπασμούς του θηρίου που ψυχορραγεί, του ναζισμού. Η σκηνή του θανάτου της ηρωίδας που πέφτει νεκρή από την ομοβροντία των ναζιστικών πολυβόλων παγώνει ακόμη και σήμερα το αίμα. Στον ρόλο της ηρωίδας η σπαραχτική Άννα Μανιάνι, σε μία ακόμη ανυπέρβλητη ερμηνεία.
Σταυροί στο Μέτωπο
(Paths of Glory) Μια από τις πιο γνωστές αντιπολεμικές ταινίες όλων των εποχών, γυρισμένη το 1957 από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, μετά από επιμονή του Κερκ Ντάγκλας που κρατά αξιοθαύμαστα και τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η πιο καθαρή στηλίτευση του μιλιταρισμού και των παιχνιδιών που παίζονται στα ανώτατα κλιμάκια του στρατού. Η πλοκή διαδραματίζεται στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν μία ομάδα Γάλλων στρατιωτών αρνείται να φέρει εις πέρας μία αποστολή αυτοκτονίας και οι ανώτεροι αξιωματικοί αναζητούν τα εξιλαστήρια θύματα για παραδειγματισμό. Και στη μέση ο Κερκ Ντάγκλας, ένας αξιωματικός του καθήκοντος, που καταλαβαίνει ότι δεν αξίζει να σκοτώνεται τελικά κανένας… γι’ αυτούς.
Όταν Περνούν οι Γερανοί
(The Cranes Are Flying) Διάσημο αντιπολεμικό δράμα, που γύρισε το 1957 ο Μιχαήλ Κολατόζοφ. Μια ταινία που άφησε εποχή και τιμήθηκε το 1958 με το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών. Η υπόθεση διαδραματίζεται στα δύσκολα και σκληρά χρόνια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Ο σκηνοθέτης καταγράφει τα χρόνια του πολέμου μέσα από μια δραματική ιστορία αγάπης. Στη Μόσχα του 1941 η Βερόνικα ερωτεύεται με πάθος τον Μπόρις. Ο Μπόρις, όμως, θα φύγει για το μέτωπο, αφήνοντας στην αγαπημένη του ένα σημείωμα αποχαιρετισμού. Οι γονείς της στην πορεία θα σκοτωθούν και η Βερόνικα θα μείνει με τους γονείς του Μπόρις. Εκεί θα πέσει θύμα βιασμού από τον αδελφό του αγαπημένου της. Η κοπέλα δε θα πάψει ποτέ να περιμένει τον Μπόρις, παρότι έχει μάθει πως εκείνος δεν υπάρχει πια. Εξαιρετική είναι η ερμηνεία της Τατιάνας Σαμοϊλοβα.Μαζί της παίζουν οι Αλεξέι Μπατάλοφ και Βασίλι Μερκούριεφ
Τα Παιδικά Χρόνια του Ιβάν
(Ivanovo Destvo) Πρόκειται για ένα «διαμάντι» της έβδομης τέχνης, δουλεμένο από έναν πραγματικό μάστορα, γνήσιο «παιδί » της ανεπανάληπτης σοβιετικής κινηματογραφικής κουλτούρας και σχολής, τον Αντρέι Ταρκόφσκι.
Η ταινία βασίζεται στο διήγημα του επίσης σπουδαίου Σοβιετικού συγγραφέα Βλαντίμιρ Μπογκομόλοφ, «Ιβάν », που το έγραψε το 1957 και που μέχρι το 1998 είχε εκδοθεί 219 φορές σε 40 γλώσσες. Αποτελεί ουσιαστικά έναν λογοτεχνικό φόρο τιμής στα μικρά παιδιά – κατασκόπους, που έδωσαν τη ζωή τους για να μεταφέρουν πολύτιμες πληροφορίες από το εχθρικό μέτωπο. Ενα τέτοιο παιδί ήταν και ο δωδεκάχρονος, Ιβάν Μπουσλόφ, του οποίου η παιδική ηλικία ουσιαστικά τελείωσε με τραγικό τρόπο, όταν οι φασίστες σκοτώνουν τη μητέρα και τη μικρή του αδερφή, ενώ ο πατέρας του σκοτώνεται στο μέτωπο. Η απώλεια και ο πόλεμος μετατρέπουν τον Ιβάν σε έναν ριψοκίνδυνο μαχητή, με ικανότητα να γλιστράει μέσα στις εχθρικές γραμμές, αλλά με τις αποστολές του να γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνες. Ετσι απομακρύνεται από την πρώτη γραμμή. Ομως, ο Ιβάν αντιστέκεται και πείθει τους ανωτέρους του να τον αφήσουν να εκτελέσει μια τελευταία αποστολή.
Αυτή η ιστορία γίνεται στα χέρια του 29χρονου, τότε, Ταρκόφσκι, η αφορμή για να «καταδυθεί», παρασέρνοντας μαζί του και τον θεατή, στη φρίκη του πολέμου, έτσι όπως αποτυπώνεται στην ανθρώπινη ψυχή. Οπως το έθεσε ο άλλος μεγάλος δημιουργός Ινγκμαρ Μπέργκμαν: «Η ανακάλυψη του πρώτου φιλμ του Ταρκόφσκι ήταν για μένα ένα θαύμα. Βρέθηκα να στέκομαι μπροστά σε μια πόρτα κρατώντας το κλειδί που ποτέ κανένας δεν μου είχε δώσει. Για μένα, ο Ταρκόφσκι είναι ο μεγαλύτερος, είναι αυτός που εφηύρε μια νέα γλώσσα, πιστή στη φύση του κινηματογράφου, καθώς συλλαμβάνει τη ζωή ως αντανάκλαση, τη ζωή ως όνειρο».
Ο Τζόνι Πήρε τ’ όπλο του
(Johnny Got His Gun) Ταινία ορόσημο για το αντιπολεμικό σινεμά, που γύρισε το 1971 ο σεναριογράφος Ντάλτον Τράμπο – στη μοναδική σκηνοθετική του απόπειρα, γνωστός για τις περιπέτειές του από την εποχή του Μακαρθισμού.
Ο Trumbo δεν ασχολείται με τον πόλεμο ως θέαμα, αλλά με τα αποτελέσματά του. Σκιαγραφεί τη μεγαλύτερη παράνοια του πολιτισμού μας σαν ένα εργοστάσιο παραγωγής κουφαριών.
Για χρόνια η ταινία έκανε κομμάτια τα στομάχια των θεατών, καθώς το θέμα της, βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του ιδίου, διαπερνούσε ακόμη και τους πλέον ακραία κυνικούς, που πολλαπλασιάζονται συνεχώς. Την τελευταία ημέρα του Α Παγκοσμίου Πολέμου, ένας στρατιώτης τραυματίζεται πολύ σοβαρά από μία νάρκη, χάνοντας τα άκρα, την ακοή και την όρασή του. Οι γιατροί πιστεύουν ότι έχει χάσει τη δυνατότητα συναίσθησης και τον μελετούν σαν πειραματόζωο, ενώ αυτός βυθίζεται σε έναν κόσμο ονείρων και προσπαθεί να επικοινωνήσει με μια νεαρή νοσοκόμα, για να την πείσει να τον βοηθήσει να τερματίσει τη ζωή του. Με τους εξαιρετικούς Τίμοθι Μπότομς, Τζέισον Ρόμπαρτς και Ντόναλντ Σάδερλαντ.
Πηγές: Ριζοσπάστης και ΑΠΕ
