Γράφει η Άννεκε Ιωαννάτου //
Από τότε που ο Φρίντριχ Ένγκελς έγραψε τη μικρή, αλλά εξαιρετικά κατατοπιστική του πραγματεία Η εξέλιξη του σοσιαλισμού από την ουτοπία στην επιστήμη (1880) οι εξελίξεις παγκοσμίως ήταν τεράστιες και δεν ξέρουμε τι θα έγραφε σήμερα μετά τα τόσο συγκλονιστικά γεγονότα του 20ου αιώνα σ’ ο, τι αφορά τις τύχες του κοινωνικού συστήματος που ονειρεύονταν από το 18ο αιώνα αρκετοί στοχαστές σαν ουτοπία, που από τους Μαρξ-Ένγκελς μετατράπηκε σε επιστημονική θεωρία και γνώρισε τον 20ο αιώνα τις πρώτες πρακτικές εφαρμογές του. Μετά από τα δραματικά γεγονότα γύρω στα 1989-91 με αποτέλεσμα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, βεβαίως βρέθηκαν στρατιές διανοητών, κοινωνιολόγων, οικονομολόγων, φιλοσόφων κλπ για να «αποδείξουν» το θνησιγενές όλου του σοσιαλιστικού πειράματος. Πολλοί λιγότεροι αντίκρουσαν τη συγχορδία των επικριτών –όψιμων και μη. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο οικονομολόγος Γεώργιος Πολυμερίδης μιλώντας με γνώση των πραγμάτων όχι απλώς επειδή έζησε 30 χρόνια στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας, αλλά και σπούδασε εκεί οικονομία, απόκτησε τον τίτλο του διδάκτορα οικονομικών σπουδών και δίδαξε για πολλά χρόνια πολιτική οικονομία στην Ακαδημία Κοινωνικών Σπουδών στη Σόφια. Γι’ αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το βιβλίο που έγραψε με τίτλο Επιστημονικός Σοσιαλισμός, Κριτική στους επικριτές του που κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδόσεις «Εντός». Όποιος το πάρει στα χέρια του, να μην ξεχάσει να διαβάσει το βιογραφικό του Γεώργιου Πολυμερίδη (γεννημένος το 1933), που αναφέρεται στο εσωτερικό του εξώφυλλου. Επονίτης στα χρόνια της Εθνικής Εαμικής Αντίστασης, με πατέρα σκοτωμένο σαν μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού, βγήκε με τη μητέρα και τον αδερφό του το 1948 στο βουνό. Μετά πέρασε με τον αδερφό του στη Βουλγαρία όπου αρχίζει μια δημιουργική πορεία μόρφωσης και καταξίωσης σε διάφορες στελεχικές και επιστημονικές θέσεις στη νεαρή Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας. Συνδυάζονται λοιπόν οι γνώσεις με βιώματα και θα προσθέταμε επιστημονική ακεραιότητα και γι’ αυτό είναι μια φωνή που πρέπει να ακούγεται. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να ακούσουμε τη φωνή ανθρώπων που έζησαν αυτές τις πρώτες τιτάνιες προσπάθειες από κοντά, πόσο μάλλον αν έχουν ερευνήσει πηγές, ντοκουμέντα, τεκμήρια. Το βιβλίο ο συγγραφέας το αφιερώνει στη μνήμη του πατέρα του Λάμπρου και του πεθερού του Λεονταράκη Τοπαλούδη, «μαχητές του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ που σκοτώθηκαν στις μάχες του 1948 και της μητέρας μου Δάφνης, αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ».
«Ήταν αναμφισβήτητα σοσιαλισμός»
Το εξώφυλλο παρουσιάζει τη γήινη σφαίρα ως σκακιέρα. Τα τέσσερα μέρη πραγματεύονται καυτές πτυχές του όλου θέματος. Έτσι, στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας αναπτύσσει τις τεκμηριωμένες απόψεις του για το τι ήταν ο υπαρκτός σοσιαλισμός-μορφή υλοποίησης του επιστημονικού σοσιαλισμού, όπου παρουσιάζονται επιτεύγματα, αλλά και αντιφάσεις του συστήματος, καθώς και ποιοι ήταν οι απαρνητές του. Στο δεύτερο μαθαίνουμε περισσότερα για το ρόλο του ιμπεριαλισμού στην ανατροπή του υπαρκτού σοσιαλισμού με την υπονομευτική του δραστηριότητα, τον οικονομικό-εμπορικό πόλεμο, τη διπλωματία. Το τρίτο μέρος στέκεται αναλυτικά στην ιδεολογική-φιλοσοφική πλευρά με την παρουσίαση αστικο-ρεφορμιστικών αντιλήψεων για τον υπαρκτό σοσιαλισμό και με ποιο τρόπο δούλευαν οι αντίπαλοι του σοσιαλιστικού σχεδιασμού. Το τέταρτο μέρος πραγματεύεται μερικές θεωρίες περί υποκατάστασης του επιστημονικού σοσιαλισμού, όπως η θεωρία για τον επονομαζόμενο «λαϊκό καπιταλισμό», για τη λεγόμενη «σύγκλιση» του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, για τον «κρατικό σοσιαλισμό» και για τον επονομαζόμενο «Σοβιετικό Σχηματισμό» αντιπαραθέτοντας στις ιδεοληψίες αυτές τη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία για τον κοινωνικό-οικονομικό σχηματισμό. Στο ερώτημα του τελευταίου κεφαλαίου «Τι ήταν αυτό που ήταν» ακολουθεί αμέσως η απάντηση του συγγραφέα: «Ήταν αναμφισβήτητα σοσιαλισμός».
Το φρούριο από μέσα παίρνεται
Στον πρόλογο ο Γεώργιος Πολυμερίδης θα τονίσει με έμφαση, ότι «Το αντικείμενο της παρούσας μελέτης δεν αφορά το σύνολο των βασικών αιτιών, που οδήγησαν στην ανατροπή του σοσιαλισμού στην Ευρώπη το 1989-1991». H προσέγγιση των φιλοσοφικών, ιδεολογικών και οικονομικών θεμάτων γίνεται με τέτοιο τρόπο που δεν κάνει το βιβλίο απρόσιτα δύσκολο. Άλλωστε, η όλη σύνθεση με στοιχεία, πρακτικές και θεωρητικές πληροφορίες, αποφθέγματα πολιτικών προσωπικοτήτων χαρακτηριστικά για το ιδεολογικό τους ποιόν, κάνει το βιβλίο αρκετά ελκυστικό ακόμα και για τον μη εξοικειωμένο αναγνώστη, που πληροφορείται εύστοχα και πειστικά. Η πολιτική υπονόμευση του σοσιαλισμού από τα μέσα σήμαινε και μια επίθεση στη συνείδηση των ανθρώπων. Το Κονγκρέσο των ΗΠΑ, διαβάζουμε για παράδειγμα, ενέκρινε 100 εκατομμύρια δολάρια για την «Εθνική Ασφάλεια» και ένα μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων διατέθηκε για τη δημιουργία τρομοκρατικών και στρατιωτικών σχηματισμών από ανθρώπους ανατολικής ευρωπαϊκής προέλευσης, καθώς και για τη χρηματοδότηση παράνομων οργανώσεων μέσα στις σοσιαλιστικές χώρες.
Το μανιφέστο ενός πράκτορα του ιμπεριαλισμού
Ο διευθυντής της CIA λοιπόν, ο Άλαν Ουέλς Ντάλες δεν μάσαγε τα λόγια του, όταν το 1945 στο ακόλουθο κείμενο υπόδειχνε πώς θα υπονομεύσεις τις σοσιαλιστικές χώρες από τα μέσα. Το κείμενο είναι αποκαλυπτικό στην ωμή αμεσότητά του και αξίζει να τονιστεί ξανά και ξανά, γιατί ακριβώς αυτό συμβαίνει και τώρα, τόσα χρόνια μετά, για να μην ξυπνήσει ξανά η ανθρωπότητα: «Ο πόλεμος θα τελειώσει. Όλα κάπως θα καταλαγιάσουν, θα κατασταλάξουν και θα τακτοποιηθούν. Και εμείς θα ρίξουμε όλες τις δυνάμεις, όλο το χρυσό, όλη την υλική δύναμη για την εξαπάτηση και την αποβλάκωση των ανθρώπων. Το ανθρώπινο μυαλό, η συνείδηση είναι επιδεκτικά στην αλλαγή. Σπέρνοντας εκεί το χάος, θα αντικαταστήσουμε τις ανθρώπινες αξίες με διαστρεβλωμένες, στις οποίες θα πιστεύουν. Πώς θα γίνει αυτό; Θα βρούμε δικούς μας ομοϊδεάτες…δικούς μας συμμάχους και αρωγούς στην ίδια τη Ρωσία. Επεισόδιο το επεισόδιο, θα διαδραματίζεται μια τεράστιας κλίμακας τραγωδία για τον αφανισμό της αυτοσυνείδησης του πιο ανυπότακτου λαού της Γης. Από τη φιλολογία και την τέχνη βαθμιαία θα αφαιρέσουμε την κοινωνική τους ουσία, θα ξεμάθουμε τους ζωγράφους, θα τους αφαιρέσουμε την επιθυμία να ασχολούνται με την απεικόνιση και την έρευνα αυτών των προτσές που συντελούνται στα βάθη της καρδιάς των λαϊκών μαζών. Η λογοτεχνία, τα θέατρα, ο κινηματογράφος θα απεικονίζουν και θα εξυμνούν τα πιο χαμηλά, τα πιο χαμερπή αισθήματα των ανθρώπων.
Εμείς με κάθε τρόπο θα υποστηρίζουμε και θα προβάλλουμε τους λεγόμενους ζωγράφους, που θα καλλιεργούν και θα μπάζουν στην ανθρώπινη συνείδηση, τη λατρεία του σεξ, της βίας, του σαδισμού, της προδοσίας – κοντολογίς – ό, τι είναι ανήθικο».
Δείχνοντας πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της τέχνης στη διάπλαση της ανθρώπινης συνείδησης. Για να υποτάξεις έναν λαό, πρέπει να τον πλήξεις στην ίδια του την ταυτότητα, τον πολιτισμό του, είχε πει κάποιος άλλος. Μετά απ’ αυτές τις υποδείξεις που στοχεύουν στον εκμαυλισμό της συνείδησης, το κείμενο προχωρά σε πιο πρακτικά ζητήματα υπονόμευσης του κρατικού μηχανισμού και της ακεραιότητας, της ηθικής των υπαλλήλων που τον συντελούν: «Στη διεύθυνση του κράτους θα δημιουργήσουμε το χάος και την αταξία. Οπωσδήποτε, αλλά ενεργά και σταθερά, θα συνεργαστούμε στην απειθαρχία των υπαλλήλων, στους ρουσφετολόγους, να κάνουν ό, τι τους κατέβει. Η γραφειοκρατία και η ασυνείδητη εργασία θα αναδειχτούν σε αρετές…Η τιμιότητα και ο σεβασμός θα γελοιοποιούνται και θα αχρηστευθούν, θα μετατραπούν σε υπολείμματα του παρελθόντος. Τη βλακεία και την αυθάδεια, το ψέμα και την απάτη, το μεθύσι, τη ναρκομανία, τα κτηνώδη πάθη ενός εναντίον του άλλου, την αναίδεια, την προδοσία, τον εθνικισμό και την εχθρότητα ανάμεσα στους λαούς, ακόμα περισσότερο την εχθρότητα και το μίσος προς το ρωσικό λαό, όλα αυτά θα τα καλλιεργήσουμε».
Τα λόγια δείχνουν ότι η ψυχολογία των μαζών, που από την αρχαιότητα απασχολούσε την εκάστοτε ηγεσία, κυρίαρχη τάξη, αυτοκράτορες και κάθε λογής δικτάτορες, είχε κατανοηθεί καλά από τον διευθυντή αυτό της CIA. Μόνο που αυτή τη φορά η εκστρατεία διαφθοράς συνείδησης είχε παραπάνω δουλειά: έπρεπε να εφαρμοστεί σε έναν λαό που από το 1917 είχε γαλουχηθεί με άλλες αξίες, πανανθρώπινες, σοσιαλιστικές ουμανιστικές και επιπλέον είχε βγει από έναν αγώνα πατριωτισμού με ανεβασμένο το ηθικό στα υψηλότερα επίπεδα. Έτσι, η διάβρωση είχε πολλά μαλλιά να ξάνει. Ο Ντάλες, βέβαια, καταλάβαινε ότι δεν θα τους κατάφερνε όλους στην κατηφόρα και υποδείχνει την τακτική για τους «αδιάφθορους»: «Μόνο λίγοι, πολύ λίγοι άνθρωποι θα το αισθανθούν ή μάλλον θα καταλάβουν το τι γίνεται…Όμως, αυτούς τους ανθρώπους θα τους απογοητεύσουμε, θα τους γελοιοποιήσουμε, θα βρούμε τρόπο να τους συκοφαντήσουμε και να τους κάνουμε σκουπίδι της κοινωνίας. Θα αφαιρέσουμε τις πνευματικές ρίζες του μπολσεβικισμού, θα καταστρέφουμε και θα χαλάμε τις βάσεις της ηθικής. Με τον τρόπο αυτό θα κλονίζουμε από γενιά σε γενιά, θα προκαλούμε τη διάβρωση και θα απομακρύνουμε το λενινιστικό φανατισμό. Με τους ανθρώπους θα καταπιαστούμε ακόμα από τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια. Το κύριο στοίχημα θα είναι η νεολαία, θα τη διαφθείρουμε, θα την εκφυλίσουμε…, θα της στερήσουμε την τιμιότητα. Από τη νεολαία θα κάνουμε κυνικούς και χυδαίους ανθρώπους, βλάκες και κοσμοπολίτες. Να, έτσι θα το κάνουμε» (σελ. 118 Γεώργιου Πολυμερίδη, παράθεση από το Μαρξισμός, Λενινισμός, Σταλινισμός, Κομμουνισμός» του Πέταρ Κάμενοφ, Εκδοτικό «Ζεράβα», Σόφια, 2003, σελ. 4-5, οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου, Α.Ι.)
Τάδε έφη Ντάλες το 1945 μετά τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη που άφησε έντρομους τους πολεμοκάπηλους του ιμπεριαλισμού.
Στόχος να ανακοπεί η επαναστατική φόρα
Η ίδια συνταγή, πάντα προσαρμοσμένη στις συνθήκες, στις νοοτροπίες της κάθε χώρας, έχει συνεχιστεί μέχρι σήμερα ιδιαίτερα σε χώρες πρώην αποικιοκρατούμενες, με μανία δολοφονική μάλιστα, αν και εφόσον η νέα ηγεσία ήταν αντιιμπεριαλιστική, πόσο μάλλον αν ήταν μαρξιστικού προσανατολισμού και με εξεγερμένα λαϊκά κινήματα, επαναστάσεις σοσιαλιστικές κλπ. Στα χρόνια μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ανθρωπότητα είχε πάρει φόρα προοδευτική, ακόμα αντικαπιταλιστική κι αυτή έπρεπε να ανακοπεί με κάθε τρόπο. Το κείμενο μπορεί να αφορούσε στις συγκεκριμένες στιγμές τη Σοβιετική Ένωση, αλλά τα ίδια εφαρμόστηκαν ακόμα και στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες για να μην περάσει από το μυαλό των λαών και της νεολαίας στις κρίσεις που θα έρχονταν – και ήρθαν – να στραφούν ξανά στο ιστορικό παράδειγμα του σοβιετικού σοσιαλισμού. Η αστική τάξη έχει πάθει και μάθει από την ιστορία και φυλάει κι αυτή τις δικές της «Θερμοπύλες» κόντρα στις ανάγκες της ιστορίας καταφέρνοντας σε μεγάλο βαθμό σε σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου να εκμαυλίσει τη συνείδηση και να την κάνει αδρανή, ανίκανη να παλέψει.
Το βιβλίο του Γεώργιου Πολυμερίδη αποτελεί σπουδαία συμβολή στην κατανόηση των πιο πλαστογραφημένων ιστορικών γεγονότων και πρέπει να διαβαστεί ή να ξαναδιαβαστεί.
