Σαν σήμερα, στις 5-Αυγ-1895, στις 10.30 το βράδυ σταμάτησε να χτυπά η καρδιά του Φρίντριχ Ένγκελς, συντρόφου του Μαρξ και συνδημιουργού της μαρξιστικής επιστήμης.  Ο μεγάλος διανοητής άφησε τη ζωή, στο Λονδίνο, σε ηλικία 75 ετών.

Η κορυφαία θεωρητικοπολιτική μορφή του παγκόσμιου εργατικού, επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος, που από κοινού με τον Κ. Μαρξ συνδιαμόρφωσαν και θεμελίωσαν την επιστημονική κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης, αποδεικνύοντας το αναπόφευκτο, νομοτελειακό πέρασμα της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, δίνοντας στην πρωτοπόρα επαναστατική τάξη τα όπλα για να γίνει τάξη για τον εαυτό της, προκειμένου να φέρει σε πέρας την ιστορική της αποστολή, την κοινωνική απελευθέρωση από την ταξική εκμετάλλευση. Ο Ενγκελς ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θεμελίωση και την τεκμηρίωση της υλιστικής διαλεκτικής, αντιμετωπίζοντας πλήθος θεωρητικών προβλημάτων και αναλαμβάνοντας να αντικρούσει τις αντιεπιστημονικές απόψεις της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας.

Ο Ενγκελς γενίκευσε την πείρα της επαναστατικής περιόδου του 1848 – 1849 στη Γερμανία σε δύο έργα του, «Ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία» και «Επανάσταση και Αντεπανάσταση στη Γερμανία», που γράφτηκε σε συνεργασία με τον Μαρξ. Σ’ αυτό το έργο του, ο Ενγκελς στρέφει την προσοχή του στη μελέτη των ζητημάτων της ένοπλης εξέγερσης.

Μαζί με τον Μαρξ, επεξεργάστηκαν το πρώτο στην ιστορία Πρόγραμμα προλεταριακού κόμματος, το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος»… Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα: ο πάπας και ο τσάρος, ο Μέτερνιχ κι ο Γκιζό, γάλλοι ριζοσπάστες και γερμανοί αστυνομικοί… Δυο πράγματα βγαίνουν απ’ το γεγονός αυτό: Ο κομμουνισμός αναγνωρίζεται πια απ’ όλες τις ευρωπαϊκές δυνάμεις σαν μια δύναμη. Είναι καιρός πια οι κομμουνιστές να εκθέσουν ανοιχτά μπροστά σ’ όλο τον κόσμο τις αντιλήψεις τους, τους σκοπούς τους, τις επιδιώξεις τους και ν’ αντιπαραθέσουν στο παραμύθι του κομμουνιστικού φαντάσματος ένα Μανιφέστο του ίδιου του κόμματος. Για το σκοπό αυτό συγκεντρώθηκαν στο Λονδίνο κομμουνιστές από τις πιο διαφορετικές εθνότητες και συντάξανε το παρακάτω Μανιφέστο…που δημοσιεύεται στην αγγλική, γαλλική, γερμανική, ιταλική, φλαμανδική και δανική γλώσσα.

Ανάμεσα στα πολλά έργα του που ξεχώρισαν, το «Αντι – Ντύρινγκ», «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», «Ουτοπικός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός», «Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας», «Για το ζήτημα της κατοικίας» και άλλα. Επίσης, ο Ενγκελς ασχολήθηκε με τη μελέτη των Φυσικών Επιστημών και των Μαθηματικών. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας βρίσκονται συμπυκνωμένα στο περίφημο έργο του «Διαλεκτική της Φύσης». Μετά το θάνατο του Μαρξ, ο Ενγκελς αναλαμβάνει να εκδώσει το 2^ο & 3^ο  τόμο του «Κεφαλαίου». Ο δεύτερος τόμος κυκλοφόρησε το 1885 και ο τρίτος, με δικές του συμπληρώσεις απαραίτητες για την έκδοσή του, το 1894.

Ο επαναστάτης Ένγκελς συνδύασε τη συγγραφική του δραστηριότητα με την επαναστατική πάλη και πήρε μέρος σε πολλές επαναστατικές εξεγέρσεις, όπως στη Γερμανία και τη Γαλλία. Το μέγεθος της συμβολής του στη θεμελίωση του επιστημονικού κομμουνισμού, ο Λένιν το προσδιόριζε ως εξής: «Δεν μπορεί κανείς – έλεγε ο ηγέτης των Μπολσεβίκων – να κατανοήσει το μαρξισμό και να τον εκθέσει στην πληρότητά του, αν δεν πάρει υπόψη του όλα τα έργα του Ένγκελς».

Ο Βίλχελμ Λίμπκνεχτ ένας από τους ηγέτες τότε του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που είχε γνωριστεί και συνεργαστεί με τον Μαρξ και τον Ενγκελς (πατέρας του δολοφονημένου Καρλ -θυμίζουμε πως  Λούξεμπουργκ και [Καρλ] Λίμπκνεχτ συνελήφθησαν στο Βερολίνο από τα Φράικορπς στις 15-Ιαν-1919 και δολοφονήθηκαν την ίδια μέρα), έγραψε: «Ο Στρατηγός (σ.σ. έτσι χαρακτήριζαν τον Ένγκελς) πέθανε χθες τη νύχτα 10.30… Παρόλο που το θάνατό του τον περιμέναμε, το πλήγμα ωστόσο ήταν σκληρό, φοβερό. Είχε πέσει σαν δέντρο που το κόβουν, ο γιγάντιος ήρωας του πνεύματος που είχε θεμελιώσει μαζί με τον Μαρξ τον επιστημονικό σοσιαλισμό και είχε διδάξει την τακτική του σοσιαλισμού… ο φίλος, ο σύμβουλος, ο οδηγός, ο μαχητής ήταν νεκρός»

Απλός «εκλαϊκευτής» ή συνδημιουργός του μαρξισμού;

Πολλές φορές -και κατά κόρο τα τελευταία χρόνια τα έργα των κλασικών του μαρξισμού δεν εκδίδονται σχεδόν καθόλου ή εκδίδονται μόνο επιλεγμένα -με προλόγους και σχόλια πολλαπλάσιους από το περιεχόμενο, με τέτοιο τρόπο ώστε να υπηρετείται η στόχευση της αξιοποίησης του Μαρξ εναντίον Μαρξ, του Ένγκελς εναντίον Ένγκελς και του Λένιν εναντίον Λένιν. Ακόμα περισσότερο ισχύει αυτό στην προσπάθεια να επιστρατευτούν έργα ή αποσπάσματα έργων των Μαρξ κι Ένγκελς –τα οποία έχουν αποκοπεί από τα ιστορικά συμφραζόμενά τους– στην πολεμική ενάντια στον Λένιν ή και στην προσπάθεια να κατασκευαστούν με τον ίδιο τρόπο αντιθέσεις ακόμα και ανάμεσα στον Μαρξ και τον Ένγκελς επαγγελματίες «μαρξολόγοι» προχωρούν σε μια σειρά πλαστογραφίες και απλουστεύσεις του μαρξισμού.

ΣΣ -|>
Εξέχουσα θέση και αναπόσπαστο μέρος αυτής της προσπάθειας το Die Linke (+ GUE/NGL στο Ευρωκοινοβούλιο) και τα απανταχού ιδρύματα «Ρόζα Λούξεμπουργκ», που -μεταξύ άλλων προσβάλουν και τη μνήμη της μεγάλης επαναστάτριας.
Ιδιαίτερα μετά το 2008, εμφανίστηκε μια νέα εκδοχή «Μαρξιστών» που στην πράξη χρησιμοποιούσαν τον «Μαρξισμό» τους σαν άλλοθι για ανέφικτες σοσιαλδημοκρατικές λύσεις, με ταξική της βάση τα μικροαστικά στρώματα της αριστεράς στους καπιταλιστικούς μηχανισμούς και ιδιαίτερα στους ιδεολογικούς μηχανισμούς (πανεπιστήμια, έντυπα, εφημερίδες) και τα αστικά κόμματα και άφθονο χρήμα: Μια απλή επίσκεψη στην ιστοσελίδα «Global Network» αρκεί για να καταλάβει κανείς ότι, εδώ δεν πρόκειται για μια θεωρητική ομάδα ή για μια ερευνητική προσπάθεια αλλά για ένα πολυπλόκαμο δίκτυο, μια διεθνή μπίζνα με γραφεία σε όλο τον κόσμο. Όσο για τους σκοπούς; είναι -συνοπτικά για να μην κουράζουμε, «να οργανώσει την πολιτική εκπαίδευση για τις κοινωνικές σχέσεις σε έναν “παγκοσμιοποιημένο και άδικο (sic !!) κόσμο”, να υποστηρίξει την κριτική του καπιταλισμού και του “δημοκρατικού σοσιαλισμού” (δηλαδή της απάτης των απολογητών του ευρωκομμουνισμού), να λειτουργεί σαν χώρος διαλόγου για την αριστερά, να… χρηματοδοτεί υποτροφίες και να υποστηρίζει πολιτικές δραστηριότητες για την “ειρήνη και την διεθνή κατανόηση για μια δίκαιη κοινωνία”».
Τον Ιαν-2017 έγινε στην Αθήνα άλλο ένα συνέδριο για τον Μαρξισμό με τίτλο «150 χρόνια Καρλ Μαρξ “Το Κεφάλαιο” Στοχασμοί για τον 21ο αιώνα» από το (εδώ) «Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ» σε συνεργασία με το περιοδικό «Θέσεις»: παραθέτουμε τις παρεμβάσεις -τα συμπεράσματα δικά σας

150_years_capital – 150 χρόνια Καρλ Μαρξ «Το Κεφάλαιο» Στοχασμοί για τον 21ο αιώνα

Γι’ αυτό το σκοπό αξιοποιούνται ιδιαίτερα μερικά –ερμηνευμένα με λάθος τρόπο– πρώιμα γραπτά του Μαρξ, καθώς και όψιμες εργασίες του Ένγκελς οι οποίες διαστρεβλώνονται -για παράδειγμα η 4τομη συλλογή επιλεγμένων έργων (Studienausgabe) από τις εκδόσεις «Fischer-Verlag» με πρόλογο του καθηγητή Fetscher . Η προσπάθεια να μειωθεί η σημασία του Ένγκελς στην επεξεργασία του μαρξισμού ή να παρουσιαστεί ως απλός εκδότης κι εκλαϊκευτής των ιδεών του Μαρξ, είναι φανερή στα γραπτά πολλών «μαρξολόγων».

Αναμφισβήτητα, ο βασικός ρόλος στην επεξεργασία του μαρξισμού αναλογεί στον Μαρξ. Αυτό δεν το έχει τονίσει κανείς περισσότερο από τον ίδιο τον Ένγκελς. Πράγματι αυτός ήταν που στην επιστολή του στον Γιόχαν Φίλιπ Μπέκερ (Johann Philipp Becker), στις 15 Οκτώβρη 1884, ανέφερε ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του έπαιζε δεύτερο βιολί και ότι ήταν πολύ ευτυχής που το έκανε αυτό δίπλα σε ένα τόσο περίφημο βιολί σαν τον Μαρξ. Και στην εργασία του «Ο Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας» ο Ένγκελς γράφει για το ρόλο του Μαρξ και το δικό του μερίδιο στην επεξεργασία του επιστημονικού σοσιαλισμού: «Δεν μπορώ ούτε ο ίδιος ν’ αρνηθώ ότι πριν και στο διάστημα της σαραντάχρονης συνεργασίας μου με τον Μαρξ, έχω και εγώ κάποιο ανεξάρτητο μερτικό στη θεμελίωση της θεωρίας, και ιδιαίτερα στην επεξεργασία της. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος από τις κατευθυντήριες βασικές ιδέες, ιδιαίτερα στον οικονομικό και ιστορικό τομέα, και ειδικά η τελική τους αυστηρή διατύπωση, ανήκουν στον Μαρξ. Εκείνο που πρόσφερα εγώ –αν εξαιρέσουμε, βέβαια, μερικούς ειδικούς κλάδους– μπορούσε, βέβαια, να το είχε κάνει ο Μαρξ και χωρίς εμένα. Ό,τι έδωσε ο Μαρξ, δεν θα το κατάφερνα εγώ μονάχος. Ο Μαρξ στεκόταν πιο ψηλά, έβλεπε πιο μακριά, και το βλέμμα του αγκάλιαζε περισσότερο και ταχύτερα απ’ ότι όλοι εμείς οι άλλοι. Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυΐα, εμείς οι άλλοι το πολύ-πολύ ταλέντα. Χωρίς αυτόν, η θεωρία δε θα ήταν σήμερα καθόλου αυτή που είναι. Γι’ αυτό δίκαια φέρνει το όνομα του».

Οπαδός του οπορτουνισμού ή της προλεταριακής επανάστασης;

Ένα ακόμα βασικό σημείο της διαστρέβλωσης της κληρονομιάς του Ένγκελς συνίσταται στην προσπάθεια να τον προβάλλουν ως οπαδό του αστικού κοινοβουλευτισμού και να τον αξιοποιήσουν ως δήθεν υπερασπιστή της οπορτουνιστικής, ρεβιζιονιστικής θεωρίας και πράξης. Γι’ αυτό το σκοπό αξιοποιείται και πάλι η τελευταία εργασία του Ένγκελς, η Εισαγωγή στο έργο του Μαρξ «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία», που γράφτηκε το 1895, διαδίδοντας τον αναθεωρητικό ισχυρισμό ότι σε αυτή την εργασία ο Ένγκελς απομακρύνεται από το «επαναστατικό δόγμα» και τονίζει την «ανωτερότητα της ειρηνικής πάλης με το δικαίωμα ψήφου». Ισχυρίζονται ότι ο Ένγκελς χαρακτήρισε την κοινοβουλευτική δημοκρατία όχι μόνο ως «την καλύτερη πολιτική προϋπόθεση για το ειρηνικό πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, αλλά και ως την πολιτική μορφή της μετεπαναστατικής εποχής», παρεκκλίνοντας, δήθεν, έτσι «καθαρά από την αντίληψη του Μαρξ στον “Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία”», όπου το καθεστώς της Κομμούνας χαιρετίζεται ως η πολιτική μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου η οποία επιτέλους είχε βρεθεί -εμπλέκοντας και τον Λένιν που «παρουσίασε το 1917 “με ρητή επίκληση του Μαρξ και αγνόηση του Ένγκελς” τη δημοκρατία της Κομμούνας ως το πρότυπο για το σοβιετικό καθεστώς».

Και σε αυτή την περίπτωση επιχειρείται να φέρουν τον Ένγκελς σε αντίθεση με τον Μαρξ και τον Λένιν. Ο Ένγκελς εμφανίζεται εδώ –αφού πρώτα μετατραπεί σε οπαδό του ειρηνικού κοινοβουλευτισμού– ως εκείνος ο διανοητής και πολιτικός που είναι βολικός για την αστική τάξη, ενώ οι Μαρξ και Λένιν παρουσιάζονται ως οι μόνοι υποστηρικτές της δικτατορίας του προλεταριάτου και της ένοπλης πάλης σε όλες τις συνθήκες -πρόκειται για μια ακόμη χονδροειδή ιστορική διαστρέβλωση.

Ο Ένγκελς και το προλεταριακό κόμμα

🔴  Ένα ιδιαίτερο σημείο της διαστρέβλωσης του έργου του Ένγκελς αφορά τη θέση (του Μαρξ και του Ένγκελς) για το κομμουνιστικό κόμμα νέου τύπου. Οι αστοί και αναθεωρητές ιδεολόγοι προσπαθούν κι εδώ να κατασκευάσουν αντιθέσεις ανάμεσα στον Μαρξ και τον Ένγκελς καθώς και –κυρίως– ανάμεσα σε αυτούς και τον Λένιν. Ενώ κάποιοι «μαρξολόγοι» ισχυρίζονται ότι ο Μαρξ έδωσε μικρή προσοχή στο κόμμα της εργατικής τάξης και ότι η ιδέα ενός συγκεντρωτικού προλεταριακού κόμματος ανήκει αρχικά στον Ένγκελς και στη συνέχεια κυρίως στον Λένιν, άλλοι ισχυρίζονται ότι τόσο ο Μαρξ όσο και ο Ένγκελς απέδιδαν μικρή σημασία στα ζητήματα του κόμματος και της οργάνωσης της εργατικής τάξης και ότι το καθήκον της δημιουργίας ενός σφιχτά οργανωμένου κόμματος τέθηκε για πρώτη φορά από τον Λένιν. Γι’ αυτό, σύμφωνα με αυτούς, η βαθύτερη τομή ανάμεσα στο λενινισμό και το «γνήσιο μαρξισμό» βρίσκεται στη λενινιστική διδασκαλία για το προλεταριακό κόμμα.
🔴  Ιδιαίτερα τυπικά παραδείγματα για τέτοιες διαστρεβλώσεις της μαρξιστικής θεωρίας για το κόμμα βρίσκει κανείς στους Leonhard, Wetter, Thier, Rubel και ξανά στον Iring Fetscher (που αντιδιαστέλλει τις απόψεις του Ένγκελς και του Λένιν για το κόμμα από τις αντίστοιχες απόψεις του νεαρού Μαρξ) Αυτή και μόνο η μέθοδος είναι αποκαλυπτική για την επιστημονική αξία των θεωριών των αστών και των αναθεωρητών.
🔴  Φυσικά, η επεξεργασία της μαρξιστικής θεωρίας για το κόμμα, όπως και ο μαρξισμός συνολικά, έχει διατρέξει μία πορεία ανάπτυξης. Με μία πιο προσεκτική ματιά μπορεί κανείς αμέσως να διαπιστώσει ότι ορισμένες ανώριμες ακόμα διατυπώσεις για το κόμμα, τις οποίες κάποιοι επαινούν ιδιαιτέρως, βρίσκονται και στον πρώιμο Ένγκελς, ενώ, από την άλλη, η ώριμη θεωρία για το κόμμα του όψιμου Ένγκελς είναι η ίδια με αυτήν του Μαρξ της ίδιας περιόδου.
🔴  Πέραν αυτού όμως, τα συμπεράσματα τα οποία εξάγουν οι «μαρξολόγοι» από το μαρξιστικό έργο, ακόμα και από τα ίδια τα πρώιμα γραπτά του και τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία ενός κομμουνιστικού κόμματος, αποτελούν αβάσιμες εικασίες. Ισχυρίζεται κιόλας ότι ο Μαρξ κατανοούσε την ανάπτυξη της σοσιαλιστικής συνείδησης στην εργατική τάξη ως αυθόρμητη διαδικασία και ουδέποτε υπερασπίστηκε την αναγκαιότητα της απ’ έξω από το κόμμα διείσδυσης της σοσιαλιστικής ιδεολογίας στην εργατική τάξη.

---

Μαρξ:  5-Μαΐ-1818 ➗ 14-Μαρτ-1883
Ένγκελς: 28-Νοε-1820 ➗ 5-Αυγ-1895
Λένιν:  22-Απρ-1870 ➗ 21-Ιαν-1924

 

🔴  -|>υπενθύμιση προς «μαρξολόγους» & οπορτουνιστές που συγκρίνουν «κατά το δοκούν»<|- 🔴 

🔴  Ο Φρίντριχ Ένγκελς για την πολιτική
🔴  Για τη διαλεκτική σχέση οικονομίας – πολιτικής, βάσης – εποικοδομήματος

✔️  Το Δεκέμβρη του 2010 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» συλλογή κειμένων του Φρίντριχ Ένγκελς με τίτλο «Κείμενα για την οικονομία και την πολιτική», μιά έκδοση αφιερωμένη στα 190 χρόνια από τη γέννησή του. Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των κειμένων, είναι η εκτίμηση των οικονομικών εξελίξεων, του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα και της αντανάκλασής τους στο πολιτικό επίπεδο, στις πολιτικές επιδιώξεις των διαφόρων τάξεων, στην ταξική πάλη, στην ιδεολογικοπολιτική διαπάλη της εποχής.
🔴  Για τις όποιες εκτιμήσεις και συμπεράσματα να θυμηθούμε πως ο Μαρξ «έφυγε» το 1883, ο Λένιν γεννήθηκε το 1870 και η εργατική επαναστατική κυβέρνηση της Παρισινής Κομμούνας έζησε από 26-Μαρτ-1871 μέχρι τις 28 Μαΐου…
-|> βλ και το σχετικό εξαιρετικό άρθρο της Άννεκε Ιωαννάτου στο «Ατέχνως» //
✔️  Ο Ένγκελς, στο γράμμα του στον Κόνραντ Σμιθ που δημοσιεύεται στη συλλογή κειμένων της «Σύγχρονης Εποχής», με αφετηρία τον καθοριστικό ρόλο της οικονομίας στην πολιτική, αναλύει τη διαλεκτική αλληλεπίδρασή τους, τις συνθήκες στις οποίες σχετικά αυτονομείται η πολιτική: «Η αντεπίδραση της πολιτικής εξουσίας στην οικονομική ανάπτυξη μπορεί να είναι τριών ειδών: Μπορεί να κινείται στην ίδια κατεύθυνση, οπότε και την επιταχύνει, μπορεί να κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση, οπότε και μακροπρόθεσμα θα χρεοκοπήσει σε κάθε μεγάλο λαό, ή μπορεί να ξεστρατίσει την οικονομική ανάπτυξη από συγκεκριμένες κατευθύνσεις και να της επιβάλει άλλες – αυτή η περίπτωση ανάγεται σε τελική ανάλυση σε μία από τις δύο προηγούμενες περιπτώσεις»
✔️  Οι υλικές συνθήκες για την ιστορική αποστολή της εργατικής τάξης, δηλαδή την κατάργηση της ατομικής εκμεταλλευτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής με την κατάκτηση της εξουσίας, ωρίμασαν στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα με το πέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας στην εταιρική (μετοχή) μορφή της και την εμφάνιση γιγαντιαίων καπιταλιστικών επιχειρήσεων, των μονοπωλίων και ο Ένγκελς ερεύνησει και ερμήνευσει πολλά από τα νέα στοιχεία εκείνης της περιόδου, που εμπλουτίζουν το συγγραφικό του έργο. Ορισμένα στοιχεία εντάσσονται στο 2ο και ιδιαίτερα στον 3ο τόμο του Κεφαλαίου, που ανέλαβε την επιμέλεια και έκδοσή τους μετά το θάνατο του Μαρξ.
✔️  Χαρακτηριστική χρονολογία για την έναρξη της εποχής που οδήγησε στην επικράτηση των μονοπωλίων είναι το 1873, χρονιά κατά την οποία σημειώθηκε μεγάλη οικονομική καπιταλιστική κρίση, ενώ η οικονομική άνοδος που παρουσιάστηκε το 1880 δεν κράτησε πολύ και νέα κρίση ξέσπασε στα 1882-1886 με πιο έντονη εκδήλωσή της στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1890 ξέσπασε νέα κρίση κυρίως στην Ευρώπη. Στη συνέχεια ακολούθησε τεράστια συγκέντρωση της παραγωγής, αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, τεχνικός επανεξοπλισμός της παραγωγής με την εισαγωγή τεχνολογιών στηριγμένων σε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις. Για παράδειγμα ο ατμοστρόβιλος αντικατέστησε την εμβολοφόρα ατμομηχανή, στην ηλεκτροπαραγωγή εισήχθηκε η στροβιλογεννήτρια, επεκτάθηκε η χρήση της ηλεκτροκίνησης, ενώ για το μοντάρισμα μεταλλικών κατασκευών άρχισε να εφαρμόζεται η ηλεκτροσυγκόλληση. Την ίδια περίοδο, όπως επισημαίνει ο Ένγκελς και στον «Επίλογο» του 3ου τόμου του Κεφαλαίου, το χρηματιστήριο άρχισε να παίζει νέο ρόλο.
🔴  Το 1874, στον πρόλογο του έργου του «Ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία», ο Ένγκελς έγραφε για τη συνθετότητα (τις τρεις κατευθύνσεις) της ταξικής πάλης και τη σημασία της θεωρητικής-επιστημονικής αυστηρότητας στην προσέγγιση των ζητημάτων της: «…πάλη και προς τις τρεις κατευθύνσεις της – τη θεωρητική, την πολιτική και την πραχτικοοικονομική (αντίσταση ενάντια στους κεφαλαιοκράτες)- διεξάγεται προγραμματισμένα, με συνοχή και σύστημα. Σ’ αυτή ακριβώς τη συγκεντρωτική, θα λέγαμε, επίθεση βρίσκεται η δύναμη και το ακατανίκητο του γερμανικού κινήματος […] 🔴  Ιδιαίτερα καθήκον των ηγετών θα είναι να εμβαθύνουν όλο και περισσότερο σ’ όλα τα θεωρητικά προβλήματα, ν’ απαλλάσσονται όλο και περισσότερο από την επίδραση της πατροπαράδοτης φρασεολογίας που κληρονομήθηκε από την παλιά κοσμοθεωρία, και να έχουν πάντα υπόψη τους ότι ο σοσιαλισμός από τότε που έγινε επιστήμη, απαιτεί να τον μεταχειρίζονται ως επιστήμη, δηλ. να τον μελετούν. Η συνείδηση αυτών των καθηκόντων που θα αποκτιέται κατ’ αυτόν τον τρόπο και θα φωτίζεται συνεχώς, πρέπει να διαδίδεται με όλο και μεγαλύτερο ζήλο μέσα στους εργάτες και να δένεται όλο και πιο σφιχτά η οργάνωση τόσο του Κόμματος όσο και των επαγγελματικών συνδικάτων…»
Στο άρθρο με τίτλο «Ενα εργατικό Κόμμα», γραμμένο το 1881 για την εφημερίδα των βρετανικών συνδικάτων, αναδεικνύει τις δυσκολίες ανάπτυξης της ταξικής πάλης από το οικονομικό στο πολιτικό επίπεδο, την έλλειψη στην Αγγλία ενός εργατικού κόμματος με διακριτό ταξικό πολιτικό χαρακτήρα, εξαιτίας της κυριαρχίας της εργατικής αριστοκρατίας.
✔️  Λίγο μετά την εξέγερση των εργατών για το οκτάωρο το Μάη 1886 στο Σικάγο και τις απεργίες σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ, έγραψε τον πρόλογο για την αμερικάνικη έκδοση του έργου του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία».
✔️  Πρόκειται για θέση εξαιρετικής σημασίας και επικαιρότητας. Η μελέτη και ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας από το κόμμα της εργατικής τάξης είναι αναπόσπαστο στοιχείο του επαναστατικού του χαρακτήρα και η διάδοσή της στις εργατικές δυνάμεις αποτελεί όπλο στην πάλη με τον οπορτουνισμό, στη θωράκιση απέναντι στις πιέσεις για προσαρμογή – ενσωμάτωση στο σύστημα.
Από την εποχή συγγραφής των έργων θεμελίωσης του επιστημονικού κομμουνισμού προβάλλει η αναγκαιότητα πολιτικού διαχωρισμού της εργατικής από την αστική τάξη, με τη συγκρότηση του δικού της επαναστατικού κόμματος, μέσω του οποίου συγκροτείται σε τάξη για τον εαυτό της. Φυσικά, όπως το έχει αποδείξει και η ιστορία, ο ρόλος του κόμματος της εργατικής τάξης δεν είναι διασφαλισμένος με τη συγκρότησή του και μόνο.
🔴  (στον πρόλογο) αναφέρει ότι λίγους μήνες πριν κανείς δε θα περίμενε αυτά τα γεγονότα, ενώ και ολόκληρη η κοινή γνώμη της Αμερικής θα συμφωνούσε πως η ταξική πάλη ήταν αδύνατη σε αυτή τη χώρα, πως ο «σοσιαλισμός είναι ένα φρούτο που εισάγεται από το εξωτερικό». Αναδεικνύει τον αντικειμενικό χαρακτήρα της ταξικής πάλης που γεννιέται από την ίδια την αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας, την απόλυτη ανάγκη να συγκροτηθεί κόμμα της εργατικής τάξης ως «ξεχωριστό πολιτικό κόμμα […] ανεξάρτητα από όλα τα παλιά κόμματα, ανεξάρτητα από τις διάφορες ομάδες των κυρίαρχων τάξεων και στέκεται εχθρικά προς αυτές»
✔️  Μετά τη διάλυση της Α΄ Διεθνούς συνδέθηκε στενότερα με τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία σε σχέση με άλλα εργατικά κόμματα της περιόδου. Αυτή η περίοδος, όπως αποτυπώνεται και στο έργο του, έχει ξεχωριστή σημασία, αφού το εργατικό κόμμα βρέθηκε αντιμέτωπο με την εναλλαγή από το γερμανικό κράτος της πολιτικής διώξεων και ενσωμάτωσης. Παράλληλα ακολουθήθηκε πολιτική ορισμένων παροχών προς την εργατική τάξη.
✔️  Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Γερμανίας (SAPD) διαμορφώθηκε από την ένωση της Γενικής Γερμανικής Εργατικής Ενωσης (ADAV) των οπαδών του Λασάλ και του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (SDAP) των Μπέμπελ και Λίμπκνεχτ, στο συνέδριο του 1875 στην πόλη Γκότα. Για αυτή τη συνένωση ασκήθηκε κριτική από τους Μαρξ και Ένγκελς, επειδή σημειώθηκε υποχώρηση στις ρεφορμιστικές θέσεις των Λασαλικών. Τον Οκτώβρη του 1878 ψηφίστηκε στη Γερμανία ο Έκτακτος Νόμος, γνωστός και ως «αντισοσιαλιστικός», που ίσχυσε έως το 1890. Τότε το SAPD μετονομάστηκε σε Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας (SPD).
✔️  Στην περίοδο ισχύος του αντισοσιαλιστικού νόμου απαγορευόταν στο SAPD να έχει οργανώσεις και να εκδίδει εφημερίδες. Σε αυτή την περίοδο της παρανομίας, ο Ένγκελς συνέδραμε αποφασιστικά με αρθρογραφία του στην παράνομη εφημερίδα του κόμματος «Σοσιαλδημοκράτης», η οποία τυπωνόταν στο εξωτερικό και διακινούνταν στη Γερμανία. Ο Ένγκελς επισημαίνει τους κινδύνους ενσωμάτωσης που προέκυπταν από την κοινοβουλευτική δραστηριότητα της προηγούμενης περιόδου, καθώς και τις αυταπάτες περί επικείμενης κατάκτησης της εξουσίας μέσω του γενικού εκλογικού δικαιώματος. Στις 21 Μάρτη 1879, μετά την εφαρμογή του αντισοσιαλιστικού νόμου, γράφει: «…η νόμιμη προπαγάνδα οδήγησε ωστόσο μερικούς να πιστεύουν ότι δεν χρειαζόταν να κάνουν τίποτα περισσότερο για να πετύχουν την τελική νίκη του προλεταριάτου. Αυτή η αντίληψη μπορούσε να γίνει επικίνδυνη σε μια χώρα με τόσο φτωχή επαναστατική παράδοση όπως η Γερμανία. Ευτυχώς η βίαιη δράση του Μπίσμαρκ και η δειλία της αστικής τάξης που τον στηρίζει άλλαξαν τα πράγματα. Οι γερμανοί εργάτες έμαθαν ποια είναι η αξία των συνταγματικών ελευθεριών, μόλις το προλεταριάτο επιτρέψει στον εαυτό του να τις πάρει στα σοβαρά και να τις χρησιμοποιήσει για να αντιπαλέψει την καπιταλιστική κυριαρχία»
✔️  Παρά τις απαγορεύσεις το SAPD είχε τη δυνατότητα να κατεβάζει υποψήφιους στις εκλογές για το Ράιχσταγκ και να εκλέγει βουλευτές. Στα χρόνια της εκτός νόμου κατάστασης αύξησε συνολικά την εκλογική του δύναμη και τους βουλευτές που εξέλεγε στο Ράιχσταγκ.
✔️  Η περίοδος της παρανομίας (1878-1890) προσέδωσε οργανωτική ικανότητα στο SΑPD, μεγάλωσε τη διείσδυσή του στις γραμμές της εργατικής τάξης. Όμως παρά τις προειδοποιήσεις του Ένγκελς οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες δεν περιορίστηκαν, αντίθετα ενισχύθηκαν και στο τέλος κυριάρχησαν στο κόμμα.
✔️  Ο Ένγκελς επισήμαινε τον κίνδυνο του οπορτουνισμού πριν ακόμα από την άρση των μέτρων κατά των σοσιαλιστών (Σεπτέμβρης 1890), τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου. Αν και εκτιμούσε «σημαντική δύναμη» την κοινοβουλευτική ομάδα, έγραφε στον Βίλχελμ Λίμπκνεχτ πως δε θα έπρεπε να της παραχωρηθεί κάποια θέση, μέσω της οποίας θα κυριαρχούσε στην καθοδήγηση του κόμματος.
✔️  Στη διαπάλη του με την ηγεσία του κόμματος αναδεικνύει για ποιον πολύ ουσιαστικό λόγο δεν πρέπει το κόμμα της εργατικής τάξης να κάνει τέτοιες προσαρμογές στην πολιτική του που να το απομακρύνουν από το στρατηγικό του σκοπό:
🔴  «…Μια τέτοια πολιτική μπορεί απλούστατα να παραπλανήσει το Κόμμα. Προωθούν σε πρώτο πλάνο γενικά και αφηρημένα πολιτικά ζητήματα και με αυτό τον τρόπο συγκαλύπτουν τα άμεσα συγκεκριμένα ζητήματα που τίθενται από μόνα τους στην ημερήσια διάταξη με τα πρώτα μεγάλα γεγονότα, με την πρώτη πολιτική κρίση. Τι μπορεί να προκύψει απ’ εδώ εκτός από το ότι ξαφνικά στην αποφασιστική στιγμή το Κόμμα θα βρεθεί σε αδυναμία και θα επικρατεί σε αυτό ασάφεια και ασυμφωνία πάνω στα καθοριστικά ζητήματα, γιατί αυτά τα ζητήματα δεν είχαν συζητηθεί ποτέ […] 🔴  Αυτή η αγνόηση των μεγάλων, των θεμελιωδών απόψεων εξαιτίας των πρόσκαιρων συμφερόντων, αυτό το κυνηγητό των πρόσκαιρων επιτυχιών και ο αγώνας γι’ αυτές, χωρίς να υπολογίζονται οι συνέπειες που θα προκύψουν, αυτή η θυσία του μέλλοντος του κινήματος για χάρη του παρόντος – όλα αυτά μπορεί να προέρχονται και από “τίμια” κίνητρα. Είναι όμως οπορτουνισμός και παραμένει οπορτουνισμός, και ο τίμιος οπορτουνισμός είναι ίσως ο πιο επικίνδυνος απ’ όλους…»

---

Επιμέλεια  Ομάδα ¡H.lV.S!

Επικοινωνία – [ FaceBook |>1<|-|>2<| ] – Blog