Τέτοιες μέρες πριν 50 χρόνια βγήκε στις αίθουσες το Chinatown του Roman Polanski _σενάριο Robert Towne +Polanski, με Jack Nicholson Faye Dunaway John Huston. Στην ταινία _1974, υπάρχει δόλος, εξαπάτηση και φόνος, καθώς και ένας διαχρονικός πρωταγωνιστής (του άνυδρου Λος Άντζελες και όχι μόνο) – το νερό, και μερικούς από τους δυνατούς εξουσιαστές που αναζητούν τον έλεγχό του, μαζί με τα χρήματα που το συνοδεύουν _The truth behind the “truth”.
Βραβευμένο με Όσκαρ για το πρωτότυπο σενάριο του Robert Towne (από 11 συνολικά υποψηφιότητες για Όσκαρ), το Chinatown παραμένει μια ανεξίτηλη σφραγίδα στο είδος του φιλμ νουάρ, ανανεώνοντάς το με μια σύνθετη και συναισθηματική ιστορία, ενώ παράλληλα ρίχνει (το όποιο) φως σε μερικά από τα πραγματικά γεγονότα. Εγγενές στοιχείο της ιστορίας του Λος Άντζελες είναι το πώς το νερό ήταν – και εξακολουθεί να είναι – προσβάσιμο από την πόλη, μια ιστορία γεμάτη καταστροφές και διαφθορά. «Είναι εκπληκτικός ο τρόπος που η ταινία συγκεντρώνει το νερό ως χαρακτήρα στην ανάπτυξη του Λος Άντζελες», λέει ο William Deverell, διευθυντής του Ινστιτούτου Huntington-USC στην Καλιφόρνια και καθηγητής ιστορίας στο USC Dornsife College. Γραμμάτων, Τεχνών και Επιστημών, είπε στο CNN σε πρόσφατη συνέντευξη.
Γράφει ο \\ Αστέρης Αλαμπής _Μίδας
Η ταινία ακολουθεί τον ντετέκτιβ Jake Gittes (Jack Nicholson) καθώς διασταυρώνεται με μια αδικημένη γυναίκα (Faye Dunaway) και παρασύρεται στο περίπλοκο εγκληματικό υπόβαθρο του Λος Άντζελες της δεκαετίας του 1930. Στη διαδικασία, αποκαλύπτει άθελά του ένα μυστικό σχέδιο ορισμένων στην _καπιταλιστική τότε και τώρα, εξουσία να αγοράσουν φτηνή γη στα περίχωρα της πόλης και να εκτρέψουν το πολυπόθητο νερό από ακόμη πιο μακριά σε αυτές τις περιοχές, προκαλώντας έτσι την αξία της γης να εκτοξευθεί στα ύψη. Αν και τα περισσότερα στοιχεία αυτής της ιστορίας είναι αληθινά, αποκλίνουν από αυτό που πραγματικά συνέβη με δύο τρόπους, σύμφωνα με τον Deverell.
Καλύπτει το σχέδιο με μυστικότητα και συνωμοσία – στοιχεία που από μόνα τους μπορούν να οδηγήσουν σε κάποιον φόνο – αλλά τότε όλοι ξέρανε μια ομάδα πλουσίων θα γίνονταν πλουσιότεροι όταν θα ερχόταν το νερό στη γη που είχαν αγοράσει. Δεν τους ένοιαζε πολύ, καθώς ήξεραν ότι υπήρχε αρκετό νερό και γη για πούλημα. Οι ολιγάρχες είναι παντού ίδιοι, ανέφερε ο Deverell.
Οι λεγόμενοι «πόλεμοι για το νερό» (όπως έγιναν γνωστοί) που ενέπνευσαν την ταινία σύμφωνα με το στόρι αντικατόπτριζαν το χάος της πραγματικής ζωής _ενώ φυσικά μόνο έτσι δεν είναι. Το υδραγωγείο του Λος Άντζελες άνοιξε το 1913 και ξήρανε γρήγορα τις περιοχές από τις οποίες προήλθε το νερό, κάτι που οδήγησε στην εξέγερση του 1924 από την πλευρά των ντόπιων αγροτών που χρησιμοποίησαν δυναμίτη σε μια προσπάθεια να ανατινάξουν μέρος της υποδομής που ξέρανε τη γη τους.
Η πολύπλοκη ιστορία του κλασικού Χόλιγουντ “Chinatown”: Οι εντάσεις και οι δικαστικές διαφορές συνεχίζονται και στη σύγχρονη εποχή: η αποξηραμένη λίμνη Owens έχει και πάλι λίγο νερό, αλλά τα θέματα συνεχίζουν να συζητούνται και να αμφισβητούνται έντονα, εξήγησε ο Deverell _Η κατάσταση από τότε δεν έχει αλλάξει και πολύ, μόνο που τώρα όλα είναι νόμιμα. Καθώς οι ξηρές, ζεστές περίοδοι γίνονται όλο και πιο ξηρές λόγω της κλιματικής αλλαγής – ρωτήστε οποιονδήποτε κάτοικο του Λος Άντζελες για τον πρόσφατο υγρό καιρό και θα σας πει ότι οι συνθήκες ξηρασίας θα επανέλθουν όπως πάντα – δεν είναι έκπληξη, ίσως, ότι η αναζήτηση νερού στην περιοχή συνέχισε να εμπνέει τους ανθρώπους να ενεργούν εκτός νόμου για να αρπάξουν μέρος του «υγρού χρυσού».
Πάρτε τον Dennis Falaschi, τον πρώην γενικό διευθυντή της Panoche Water District στην Central Valley. Σε ένα ομοσπονδιακό κατηγορητήριο του 2022, ο Falaschi κατηγορήθηκε για συνωμοσία και ότι έκλεψε περισσότερα από 25 εκατομ$ σε νερό σε μια περίοδο 20 ετών. Στα τέλη του περασμένου μήνα, έκλεισε μια συμφωνία και δήλωσε ένοχος για την υποβολή ψευδούς φορολογικής δήλωσης και για συνωμοσία για κλοπή νερού αξίας μεταξύ 1,5 και 3,5 εκατομ$. Περιμένει την καταδίκη του τον Σεπτέμβριο. Η ιστορία του Falaschi ίσως να σηκώνει από μόνης της μία νέα ταινία όπως το Chinatown, αλλά για το παρόν.
Λειψυδρία – μύθοι και πραγματικότητα
Το νερό γίνεται εμπόρευμα
Ένα κοινωνικό αγαθό, που θα έπρεπε να παρέχεται ελεύθερα και απλόχερα σε κάθε άνθρωπο, καθώς από την παροχή του συναρτάται η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη, αντιμετωπίζεται ως μέσο κερδοσκοπίας. Και αυτό την ώρα που ο πληθυσμός του πλανήτη αυξάνεται, οι ανάγκες πολλαπλασιάζονται και οι κλιματολογικές συνθήκες τείνουν προς το θερμότερο και ξηρότερο. Η έλλειψη νερού, όπως είναι φυσικό, δε βασανίζει μόνο την Ελλάδα και τις γειτονικές της χώρες. Σε ολόκληρο τον πλανήτη μεγάλες περιοχές αντιμετωπίζουν σταδιακά όλο και μεγαλύτερο πρόβλημα με την επάρκεια του νερού. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν χρόνο και κόπο για να βρουν και να καταναλώσουν νερό.
Καταναλώνουν και χρήμα, γιατί το νερό από κοινωνικό αγαθό – ως όφειλε να είναι – μετατρέπεται ανοιχτά σε εμπόρευμα. Από το οποίο κάποιοι επιτήδειοι θησαυρίζουν, πουλώντας το σε όσους δεν έχουν ή δεν έχουν καθαρό. Γιατί στον 21ο αιώνα, στην εποχή που νίκησε η «ελευθερία» και κυριάρχησαν οι νόμοι της αγοράς, οι νόμοι που θέλουν να πληρώνει κανείς για τα πάντα, έμενε να συναντήσουμε και αυτό. Ανθρώπους να πεθαίνουν από δίψα, επειδή δεν έχουν να πληρώσουν για μία εγκατάσταση επεξεργασίας και καθαρισμού υδάτων, για ένα δίκτυο υδροδότησης. Επειδή, σε τελική ανάλυση, δεν έχουν να πληρώσουν για ένα ποτήρι νερό. Ας προσέξουμε μερικά στοιχεία:
Πεθαίνουν παιδιά
Στη δεκαετία του 1950 μόνο 5 χώρες αντιμετώπιζαν μεγάλο πρόβλημα επάρκειας νερού. Στο τέλος του αιώνα, οι χώρες με αυτό το πρόβλημα ανέρχονται σε 26. Ο πληθυσμός τους αγγίζει τα 300 εκατ. Γενικά, στις μέρες μας 145 χώρες είναι εξαιρετικά ευπαθείς και αντιμετωπίζουν, έστω και περιοδικά, προβλήματα λειψυδρίας. Πέρα από τις κρατικές οντότητες: Πάνω από 1,2 δισ. ανθρώπων δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Πάνω από 2,9 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε νερό που να πληροί απόλυτα τις υγειονομικές προϋποθέσεις του πόσιμου νερού. Συνέπεια της μόλυνσης είναι να πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες πέντε εκατ. άνθρωποι, κυρίως παιδιά.
Η μείωση του υδάτινου δυναμικού, λόγω της ανορθολογικής διαχείρισής του, δεν επηρεάζει μόνο το σήμερα. Οπως τονίζουν οι επιστήμονες, η σταδιακή μείωση των επιφανειακών υδάτινων πόρων συμβάλλει τα μέγιστα στην όξυνση μελλοντικά του φαινομένου του θερμοκηπίου και στην αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος προς το θερμότερο. Συμπληρώνουν ότι η μείωση και η μόλυνση των υπογείων υδάτων θα δημιουργήσει προοπτικά μεγάλα προβλήματα στην παγκόσμια χλωρίδα και κατά συνέπεια στην πανίδα.
Προβλέψεις
Οργανισμοί και οργανώσεις που ασχολούνται με το ζήτημα υπολογίζουν ότι το 2003 το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που θα υποφέρει από λειψυδρία θα είναι 42-43%. Προβλέπουν ότι το 2025, το ποσοστό αυτό θα ξεπεράσει το 48%. Στο τέλος της προσεχούς 25ετίας, οι άνθρωποι που θα διψούν – στην κυριολεξία – αναμένεται να φτάσουν τα τρία δισ. Η βιομηχανική ανάπτυξη – με το επιπλέον νερό που χρειάζεται για κάθε βιομηχανική χρήση – υπολογίζεται ότι θα προσθέσει σε αυτούς άλλα 200 εκατ.
Οι προβλέψεις για το 2050, δείχνουν ότι σοβαρά προβλήματα έλλειψης νερού, θα αντιμετωπίζουν 66 χώρες και ο μισός πληθυσμός του πλανήτη, που αναμένεται να έχει φτάσει τα 9,4 δισ.
Κατά τόπους
- Σε περιοχές, όπως η Μέση Ανατολή ή η Κεντρική Αφρική «χάνεται» μεγάλος όγκος νερού μέσα από σαθρά υδροδοτικά συστήματα.
- Στην Αφρική, τα απόβλητα της αναπτυσσόμενης βιομηχανίας καταλήγουν, χωρίς καμία διεργασία, στα νερά των ποταμών. Για τους βιομήχανους – συνήθως Αμερικανούς και Δυτικοευρωπαίους που συνεχίζουν την αποικιοκρατικού τύπου εκμετάλλευση της μαύρης ηπείρου – αυτό είναι λιγότερο δαπανηρό από ό,τι η επεξεργασία των αποβλήτων. Η έλλειψη ολοκληρωμένου υδροδοτικού σχεδιασμού στερεί, σήμερα, από 300 εκατ. Αφρικανούς την πρόσβαση σε ασφαλές, πόσιμο νερό. Το δε εμπόριο πόσιμου νερού, σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές, ανθεί σε μια σειρά από χώρες.
- Ανάλογες είναι οι αιτίες έλλειψης υδάτινων πόρων και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της αραβικής χερσονήσου. Το πρόβλημα επιβαρύνεται από τις χρόνιες διαμάχες ανάμεσα στο Ισραήλ και τις αραβικές χώρες για τα κατεχόμενα αραβικά εδάφη, στα οποία καταλήγουν ή πηγάζουν τα ελάχιστα τρεχούμενα ύδατα της περιοχής. Το Ισραήλ έχει ελέγξει, εκτρέψει και αξιοποιήσει στο μέγιστο βαθμό τους ελάχιστους υδάτινους πόρους. Ετσι, οι 130.000 Εβραίοι έποικοι των παλαιστινιακών εδαφών (το 10% του πληθυσμού) έχουν στη διάθεσή τους το 80% των υδάτινων πόρων. Οι Παλαιστίνιοι αγοράζουν νερό σε τιμή χρυσού από βυτία. Νερό, που συνήθως δεν πληροί κανέναν όρο υγιεινής.
- Στη Βόρεια Αμερική, στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αλλά και στη Νότια Ασία και τις περιοχές του Ειρηνικού, ως κύρια αιτία της έλλειψης υδάτινων πόρων και πόσιμου νερού εμφανίζεται η μόλυνση. Τα περισσότερα ποτάμια και οι λίμνες των περιοχών αυτών έχουν επιβαρυνθεί από νιτρικά άλατα, απόβλητα βιομηχανιών και βαρέα μέταλλα (όπως μόλυβδος ή χρώμιο) εξαιτίας της παντελούς απουσίας ελέγχου στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, στα μεταλλεία και στα ορυχεία. Μεγάλο μέρος του εδάφους της Λατινικής Αμερικής (κύρια το Μεξικό και το Περού) αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας, ενώ τα πλούσια υδάτινα αποθέματα της υπόλοιπης ηπείρου είναι σε μεγάλο βαθμό προσβεβλημένα από διάφορα είδη μόλυνσης, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης εκβιομηχάνισης, προς όφελος του κεφαλαίου. Η εκβιομηχάνιση των χωρών αυτών γίνεται με τη μεταφορά εκεί μεγάλων παραγωγικών μονάδων ξένων συμφερόντων, λόγω φτηνού κόστους εργασίας, φτηνών πρώτων υλών και ιδιαίτερα «ελαστικών» νόμων περιβαλλοντικής – δήθεν – προστασίας.
Πολλές λατινοαμερικανικές χώρες, τα τελευταία χρόνια, έζησαν μεγάλες θανατηφόρες επιδημίες εξαιτίας του μολυσμένου νερού. Οι επιπτώσεις της μόλυνσης του νερού είναι ιδιαίτερα εμφανείς και στην πλούσια χλωρίδα και πανίδα της περιοχής.
Ακόμα…
Πρόσφατα, η Παγκόσμια Οργάνωση του ΟΗΕ για τα παιδιά σημείωσε ότι «περίπου 2,4 δισ. άνθρωποι – σχεδόν η μισή ανθρωπότητα – είναι παραδομένοι σε μια ζωή που θυμίζει Μεσαίωνα, εξαιτίας των ακάθαρτων ή ανύπαρκτων εγκαταστάσεων υγιεινής».
Η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (ΑΤΑ) επισήμανε ότι οκτακόσια εκατ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, ενώ δυο δισεκατομμύρια στερούνται υγειονομικών εγκαταστάσεων. Η ΑΤΑ περιγράφει την κατάσταση στην περιοχή ως «ανθρώπινη τραγωδία». Στην ετήσια έκθεσή της για το 1999 προσθέτει ότι η κατάσταση μπορεί να επιδεινώσει τις τριβές μεταξύ κρατών που μοιράζονται διεθνή ποτάμια μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.
Βασιζόμενη σε εκτιμήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Μετεωρολογίας (ΔΟΜ), αναφέρει ότι οι χώρες που υποφέρουν από έλλειψη νερού θα αυξηθούν μέχρι το 2025 στις 34 . «Η έλλειψη νερού θα επηρεάσει την παροχή τροφίμων σε όλη την Ασία και τον Ειρηνικό» τονίζεται στην Εκθεση, ενώ οι «διεθνείς συρράξεις για το νερό γίνονται όλο και πιο συχνές, καθώς αυξάνεται ο ανταγωνισμός για τις πηγές». Και επειδή η ΑΤΑ βλέπει το νερό ως εμπόρευμα, συστήνει στις κυβερνήσεις της περιοχής την αύξηση των τιμών του νερού, ώστε «οι παροχείς να ενθαρρυνθούν να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους». Δηλαδή, πρώτα θα τα τσεπώσουν και μετά θα δώσουν νερό.
Ο ίδιος ο ΔΟΜ επισημαίνει πως υπάρχει μια καθορισμένη ποσότητα πόσιμου νερού προερχόμενου από φυσικές πηγές προς χρήση του ανθρώπινου είδους. Ομως ο πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται και να απαιτεί περισσότερο νερό κατά κεφαλήν. Υπολογίζει ότι η κατανάλωση νερού ανά άτομο θα αυξηθεί από 1.250 κυβικά μέτρα το χρόνο που ήταν το 1960, σε περίπου στο διπλάσιο το έτος 2010 και σε περίπου 2.800 κ.μ. το χρόνο το 2025. Το αποτέλεσμα είναι η υποβόσκουσα ή η σε μερικές περιοχές του πλανήτη ήδη εκδηλωμένη «υδατική κρίση». Ο ΔΟΜ προσθέτει πως οι κλιματικές αλλαγές μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στο «υδρολογικό καθεστώς» και αυτές να οδηγήσουν σε όξυνση της κρίσης. Καταλήγει: Στον 21ο αιώνα το νερό θα είναι σπάνιο και θα απειλείται από μόλυνση.
Η Παγκόσμια Επιτροπή για το Νερό προειδοποιεί πως θα χρειαστεί αύξηση της τάξεως του 20% σε πόσιμο νερό έως το έτος 2025 – όταν δηλαδή ο πληθυσμός του Γης των 6 δισ. σήμερα, φτάσει τα 9 δισ. – προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις.
Από τα στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προκύπτει πως η βιομηχανική ζήτηση για νερό, μέχρι το 2020, αναμένεται – από 2,7% τη δεκαετία του 1990 – να αυξηθεί σε 3,2%. Παράλληλα, θα αυξηθεί αλματωδώς και η οικιακή ζήτηση, με αποτέλεσμα στο 20% του πληθυσμού να αντιστοιχούν μονάχα 1.000 κμ/κάτοικο, το οποίο θεωρείται το όριο της λειψυδρίας. Να σημειωθεί πως σήμερα υπάρχουν χώρες, όπου η κατανάλωση δεν ξεπερνά τα 50 κμ/κάτοικο, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης η κατανάλωση φτάνει τα 3.000 – 5.000 κμ/κάτοικο.
