Το αποκαλούν “μαρτενίτσα” (Μάρτη) στη Βουλγαρία, “Μαρτισόρ” στη Ρουμανία, “Μάρτινκα” στην Βόρεια Μακεδονία, “Βερόρε” στην Αλβανία και συμβολίζει τον ερχομό της άνοιξης. Πρόκειται για τον “μάρτη” το ασπροκόκκινο βραχιολάκι που φτιάχνουν από κλωστές και φορούν στο χέρι μικροί, αλλά και μεγάλοι για να μην …μαυρίσουν.
Οι Βούλγαροι αποκαλούν “μαρτενίτσα” (Μάρτη) τα στολίδια από άσπρη και κόκκινη κλωστή που κατασκευάζουν, τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων. Σήμερα, πρώτη ημέρα του Μαρτίου, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές και, μάλιστα, σε ορισμένες περιοχές της χώρας, τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους “κάψει η γιαγιά Μάρτα” (στη βουλγαρική γλώσσα Baba Marta), η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη.
Στη Ρουμανία, το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει την ονομασία Μαρτισόρ (Martisor). Η κόκκινη κλωστή του συμβολίζει την αγάπη για το κάθε τι ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο. Ένα άλλο έθιμο που συνδέεται με την 1η του Μάρτη είναι το καθάρισμα του σπιτιού και το άναμμα της φωτιάς, στην οποία καίνε οι νοικοκυρές τα σκουπίδια που μαζεύουν.
Το έθιμο του “Μάρτη” γιορτάζεται επίσης στη Βόρεια Μακεδονία (Μartinka:Μάρτινκα) και στην Αλβανία (Verore:Βερόρε) και συμβολίζει, επίσης, τον ερχομό της άνοιξης.
Σχεδόν σε όλες τις χώρες των Βαλκανίων, οι κάτοικοι των χωρών φορούν βραχιόλια από κόκκινη και άσπρη κλωστή για να μην τους “πιάσει” ο ήλιος, τα οποία και βγάζουν στα τέλη του μήνα ή όταν δουν το πρώτο χελιδόνι.
Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι μύστες έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι, όπως παρατηρεί ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης.
Σύμφωνα με το έθιμο, την 1η του Μάρτη, οι μητέρες φορούν στον καρπό του χεριού των παιδιών τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον Μάρτη ή Μαρτιά, για να τα προστατεύει από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, που είναι ιδιαίτερα βλαβερός, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες. Ο Μάρτης προφυλάσσει επίσης, όπως πιστεύεται, από τα κουνούπια και τους ψύλλους και ακόμα απομακρύνει τις αρρώστιες και άλλα κακά.
Τον φτιάχνουν την τελευταία μέρα του Φλεβάρη και τον φορούν την πρώτη μέρα του Μάρτη, πριν βγουν από το σπίτι. Σε μερικές περιοχές ο Μάρτης φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του.
Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουν στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους ή το καίνε με το αναστάσιμο φως του Πάσχα.
Η Χριστιανική Εκκλησία δια του Ιωάννου του Χρυσοστόμου θεωρεί το έθιμο ειδωλολατρικό ήδη από το 5ο αιώνα.
