Αφιέρωμα Πορτογαλία ~1: Στα 100 χρόνια από την ίδρυση του ΚΚ – 49 από την «επανάσταση» των γαρυφάλλων

100 χρόνια από την ίδρυση του συμπληρώνει αυτές τις μέρες το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCP), διοργανώνοντας σειρά εκδηλώσεων- προσαρμοσμένων στα δεδομένα της πανδημίας – με τίτλο «1921-2021: Εκατονταετηρίδα του Πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος – Ελευθερία, Δημοκρατία, Σοσιαλισμός – Το μέλλον ανήκει σ’ ένα Κόμμα».

Σε λίγο έρχεται η 25η Απρίλη εθνική γιορτή της Πορτογαλίας ως «Dia da liberdade» (Μέρα της Ελευθερίας) καθώς τέτοια μέρα το 1974 ανατράπηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα και -τυπικά, με μεγάλη λαϊκή υποστήριξη και άφθονες ελπίδες, η μακροχρόνια δια πυρός και σιδήρου φασιστική διακυβέρνηση του Marcello [José das Neves Alves] Caetano (διαδόχου του δικτάτορα Σαλαζάρ -António [de Oliveira]Salazar).
▪️ Το κίνημα των πατριωτών αξιωματικών MFA (Movimento de Forças Armadas ή capitães do Abril -λοχαγοί του Απρίλη, όπως αποκαλούνται συχνά στην Πορτογαλία), κίνημα «αριστερών» καταβολών, κατώτερων και μεσαίων κυρίως αξιωματικών που είχε συγκροτηθεί το 1973, αρχικά με συντεχνιακά και σύντομα με πολιτικά αιτήματα και με κυριότερο τον τερματισμό του αποικιοκρατικού πολέμου.
▪️Ονομάστηκε «επανάσταση των γαρυφάλλων» εξαιτίας των λουλουδιών που έβαζε στις κάννες των όπλων ο λαός και ήταν αναίμακτη (οι εφημερίδες της εποχής μιλούν για 4 νεκρούς από τα πυρά εναντίον άοπλων διαδηλωτών από φασιστικά υπολείμματα -νοσταλγούς του Σαλαζάρ, στο στράτευμα).

Με τη μαζική είσοδο των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο πήρε αρχικά χαρακτηριστικά λαϊκής ανατροπής και πυροδότησε μετασχηματισμούς στην πορτογαλική κοινωνία που σήμαναν και την απελευθέρωση των αποικιών, όμως πολύ σύντομα επικράτησε η εναλλαγή.

Όταν πεθαίνει βασιλιάς, μη χαίρεσαι λαουτζίκο
Μη λες πως θάν΄ καλύτερος ο νυν από τον τέως
Πως θάναι το λυκόπουλο καλύτερο απ΄ τον λύκο.
Τότε μονάχα να χαρείς: αν θάναι ο τελευταίος.
|… (Κώστας Βάρναλης)

Ατέχνως info Ξεκινάμε σήμερα ένα «ξεχωριστό» αφιέρωμα, με ιστορικά στοιχεία και πτυχές του κινήματος πριν και μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας
▪️ Το μεγάλο βήμα προς τα μπρος που επιχείρησε η Επανάσταση του Απρίλη τελικά δεν ολοκληρώθηκε.
▪️ Η αστική τάξη, χρησιμοποιώντας κάθε τρόπο και μέσο, με τη στήριξη και του διεθνούς ιμπεριαλισμού και του ΝΑΤΟ, προσπάθησε και πέτυχε το χτύπημα της επαναστατικής διαδικασίας.
Στα σχέδια της αντίδρασης συνέδραμαν σημαντικά ο βρώμικος ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και η υπονομευτική στάση του ευρωκομμουνισμού και του αριστερίστικου τυχοδιωκτισμού.
▪️ Η αντεπανάσταση ανέκοψε βίαια την πορεία της, στήριξε την εξουσία του μεγάλου κεφαλαίου και στη διάρκεια των χρόνων που μεσολάβησαν, οι κυβερνήσεις δε σταμάτησαν να επιτίθενται στις ελευθερίες και τις κατακτήσεις που κληρονόμησε ο πορτογαλικός λαός από αυτή.
▪️ Η ένταξη στην ΕΟΚ-ΕΕ αποτέλεσε βασικό μοχλό εδραίωσης της αντεπανάστασης και ενίσχυσης της κυριαρχίας των μονοπωλίων. PCP 100

▪️ 100 anos do Partido Comunista Português
▪️ 100 χρόνια Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα του αντιφασιστικού αγώνα

Με αφορμή τα 100χρονα του PCP, το κεντρικό σύνθημα -σλόγκαν της Κεντρικής Επιτροπής που σηματοδοτεί την έναρξη των εορτασμών είναι «100 anos de luta heroica ao serviço do povo e da pátria, pela democracia e o socialismo» (100 χρόνια ηρωικής πάλης στην υπηρεσία του λαού και της χώρας, για δημοκρατία και σοσιαλισμό).

Κατά τη διάρκεια αυτής της 100ετίας, αναφέρουμε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγώνα ενάντια στο Estado Novo, την αντιφασιστική αντίσταση και τον αντι-αποικιακό αγώνα.
Όπως και να ‘ναι αντιπροσώπευε την κύρια οργάνωση της πάλης ενάντια στο φασισμό, πρωταγωνιστής και αιμοδότης στον αγώνα κατά του Σαλαζάρ.

pendolo (μικρό χρονικό εν συντομία)

▪️ Στο 1ο Συνέδριό τους (Νοέμβρης του 1923), προειδοποίησαν έγκαιρα για τον κίνδυνο της φασιστικής εκτροπής, επισημαίνοντας την ανάγκη για ενότητα της εργατικής τάξης.
▪️ Τρία χρόνια αργότερα, το 2^ο Συνέδριο διακόπηκε στις 29 Μαΐου 1926, επειδή την προηγούμενη μέρα έγινε το στρατιωτικό πραξικόπημα.
▪️ Το 1927, το PCP –αφού η χούντα το «κατάργησε» πέρασε στην παρανομία.
Τυπικά ο φασισμός θα διακηρυχτεί το 1933, ξεκινώντας μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην πορτογαλική ιστορία.

▪️ Το PCP ήταν το μοναδικό κόμμα της I República (Πρώτης Δημοκρατίας) που, αν και παράνομο, συνέχισε τη δράση του σε όλη τη φασιστική περίοδο.
Χιλιάδες κομμουνιστές μαχητές συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και πολλοί δολοφονήθηκαν από φασιστική καταστολή. Ο Bento Gonçalves, ΓΓ του PCP που πέθανε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Tarrafal, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Για το PCP, «αυτός ο αντιφασιστικός αγώνας ήταν επίσης αντιιμπεριαλιστικός και -κατά συνέπεια, αντι-αποικιακός αγώνας», ως μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα, είχαν την θέση ότι «ένας λαός που καταπιέζει άλλους λαούς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος».
Στα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του, το ΚΚ κατήγγειλε την καταστολή που έγινε τότε στο Σάο Τομέ και στην Αγκόλα.
Το 1935, η εφημερίδα Avante! (σειρά II, nº 10), καθόρισε τον άξονα που θα ακολουθούσε το PCP: «Η θέση μας απέναντι σε μια νέα κατάληψη και κατάτμηση της λείας αφρικανικών εδαφών από τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό είναι η θέση όλων των λενινιστών: να πολεμήσουμε ενάντια στον καπιταλισμό-ιμπεριαλισμό, για απελευθέρωση λαών και υπέρ της αναγνώρισης αυτών και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης».

✔️ Στο ΙΙΙ συνέδριο του (1^ο στην παρανομία), που πραγματοποιήθηκε το 1943, το PCP ανέδειξε την αναγνώρισή του για το δικαίωμα των λαών των αποικιών να «συγκροτούνται σε ανεξάρτητα κράτη».
Στο IV Συνέδριο το 1946, η «αδελφική βοήθεια του πορτογαλικού λαού στους λαούς των αποικιών» υλοποιήθηκε μέσω της «δημιουργίας κομματικών πυρήνων στις αποικίες».
Στη 10ετία του 1940 οι κομμουνιστές άρχισαν να αναπτύσσουν σχέσεις με ανεξάρτητους ηγέτες της Αφρικής.
Οι Amílcar Cabral, Agostinho Neto, Mário de Andrade, Marcelino dos Santos, Vasco Cabral είναι μερικοί από τους μελλοντικούς μαχητές που εμπλέκονται στον Πορτογαλικό αντιφασιστικό αγώνα, μέσω, για παράδειγμα, της πτέρυγας της νεολαίας του Κινήματος για τη Δημοκρατική Ενότητα (MUD Juvenil –οργάνωση της νεολαίας), που ηγείται το PCP.

✔️ Το 1953, κατά τη διάρκεια του IV Φεστιβάλ της Νεολαίας (Βουκουρέστι), οι αντιπροσωπείες του Juvenil MUD, με επικεφαλής τον Κομμουνιστή Aurélio Santos, και οργανώσεις νεολαίας από περιοχές υπό πορτογαλική αποικιακή κυριαρχία (Marcelino dos Santos, Vasco Cabral κ.ά.) υπογράφει την αναγνώριση «των νέων και των λαών των αποικιών του δικαιώματος στην εθνική τους ανεξαρτησία».
Τον επόμενο χρόνο, το 1954, η ευρεία ολομέλεια της ΚΕ αποφασίζει ότι θεωρεί απαραίτητο «να εντείνει τον αγώνα στους λαούς των αποικιών που είναι σύμμαχοι του αγώνα μας».
Στην Goa (1954), δηλώνει ότι «είναι αποκλειστικά στο πλευρό του λαού της Goa, Damão και Diu –ενωμένο με το εθνικό συναίσθημα στην καταπολέμηση της προκλητικής δράσης της φασιστικής κυβέρνησης και θα αγωνιστεί ακούραστα για την απελευθέρωση όλων των καταπιεσμένων λαών».

✔️ Την ίδια περίοδο, (Ιούνιο του 1955), δημοσιεύεται στο Αβάντε το «Η αποικιοκρατία μετράει τις μέρες της. Ούτε οι ομιλίες του Σαλαζάρ, ούτε τα σχέδια, ούτε τα πολεμικά μέτρα, ούτε η εντατικοποίηση της καταστολής και της εκμετάλλευσης θα μπορέσουν να την σώσουν».
Τον Αύγουστο, η ευρεία ολομέλεια της ΚΕ υπερασπίζεται την έναρξη διαπραγματεύσεων σχετικά με το ζήτημα της Γκόα και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών των πορτογαλικών αποικιών.

90anosavante PCP

✔️ Το 1957, πραγματοποιείται το ιστορικό V συνέδριο, το πρώτο στο οποίο συζητείται το αποικιακό ζήτημα σε όλο του το βάθος, εγκρίθηκαν Πρόγραμμα και Καταστατικό του Κόμματος και ειδική απόφαση για το «δικαίωμα στην ανεξαρτησία των λαών των πορτογαλικών αποικιών» (Jaime Serra):
1 «(…) διακηρύσσει την αναγνώριση άνευ όρων στο δικαίωμα των λαών των αποικιών της Αφρικής, της Ασίας και της Ωκεανίας, που κυριαρχούνται από την Πορτογαλία, στην άμεση και πλήρη ανεξαρτησία ».
2 «οι λαοί της Γκόα» έχουν to «δικαίωμα να αποφασίζουν τα πεπρωμένα τους με πλήρη ελευθερία».

Εκτός από την επιβεβαίωση της «πλήρους και άμεσης» ανεξαρτησίας των αποικιών, το V συνέδριο αποφάσισε να στηρίξει τη «δημιουργία οργανώσεων ικανών να πολεμήσουν στον αγώνα για την εθνική και κοινωνική χειραφέτηση των αφρικανικών λαών που βρίσκονται κάτω από το ζυγό την πορτογαλικής αποικιοκρατίας».

Στη δεκαετία του 1960, ξεκίνησαν οι πρώτοι αντι-αποικιακοί αγώνες και προσπάθειες ανεξαρτησίας.
Αρχικά, στην Αγκόλα (Φεβ-1961 υπό την καθοδήγηση του MPLA), που μας είναι γνωστή από την απλόχερη διεθνιστική βοήθεια του νησιού της επανάστασης –της σοσιαλιστικής Κούβας, στην οποία, το PCP εξέφρασε την αμέριστη υποστήριξή του.
Η εφημερίδα του κόμματος, Avante, έγραψε «ο λαός της Αγκόλα ξεκίνησε τον ένοπλο αγώνα για την ανεξαρτησία του (…) Η Αγκόλα θα νικήσει!».
Ένας από τους κύριους ηγέτες του MPLA, ο Agostinho Neto, ο οποίος θα γίνει ο πρώτος πρόεδρος της Αγκόλα, και επίσης ο Vasco Cabral, εξέχων μαχητής του PAIGC (από την Amílcar Cabral), και οι οικογένειές τους, έφυγαν από την Πορτογαλία, με μια επιχείρηση που οργάνωσε το ΚΚ (Jaime Serra και António Dias Lourenço), στις 30 Ιούνη 1962.

ℹ️ Η αναγνώριση του δικαιώματος της ανεξαρτησίας των αποικιών περιλαμβάνεται και στο πρόγραμμα του PCP το 1965, μετά την έγκριση της έκθεσης της ΚΕ «Προς τη νίκη – Τα καθήκοντα του κόμματος στη δημοκρατική και εθνική επανάσταση», που παρουσίασε ο Álvaro Cunhal, στο 6ο Συνέδριο (το τελευταίο σε παρανομία) που έγινε στην ΕΣΣΔ -Κίεβο .

Το PCP ξεκίνησε τον ένοπλο αγώνα το 1970.
Τον Οκτώβρη του 1970, δημιουργήθηκε η Ένοπλη Επαναστατική Δράση (Ação Revolucionária Armada ARA), ο ένοπλος κλάδος -αντάρτικο του PCP.
Πρώτη της επιχείρηση το σαμποτάζ του Cunene (Κουνίνι), ένα πλοίο που θα μετέφερε όπλα για τα πορτογαλικά στρατεύματα στις αποικίες.
Η πιο θεαματική πράξη σαμποτάζ σε ολόκληρη τη φασιστική δικτατορία έλαβε χώρα στις 8 Μαρτίου 1971, όταν η ARA, με περισσότερες από 20 εκρήξεις, κατέστρεψε το κύριο υπόστεγο στην αεροπορική βάση Νο 3 στο Tancos.
Μέσα ήταν 28 αεροπλάνα και ελικόπτερα Πολεμικής Αεροπορίας. Οι ενέργειες του ARA ήταν εξαιρετικά σημαντικές για την εκκαθάριση του φασισμού και της πορτογαλικής αποικιοκρατίας.
Η ARA ανέστειλε τις δραστηριότητές της το 1973.

Το Αβάντε! (σειρά VI, αρ. 463, Μάρτιος 1974), η τελευταία έκδοση πριν τις 25 Απρίλη, δημοσιεύει άρθρο από τη Διάσκεψη των Κομμουνιστικών Κομμάτων των καπιταλιστικών χωρών της Ευρώπης στην οποία εμφανίζεται ολόκληρη η ομιλία του Álvaro Cunhal, όπου εξέφρασε την υποστήριξή του «στα επαναστατικά κόμματα (MPLA, PAIGC, FRELIMO), για τους ηρωικούς ηγέτες τους, για άλλους λαούς που εξακολουθούν να ζουν κάτω από τον πορτογαλικό αποικιοκρατικό ζυγό» και ζήτησε την υποστήριξη όλων εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.