Στις 2-Φεβ-1943 τελειώνει με τη νίκη του Κόκκινου Στρατού της ΕΣΣΔ και την παράδοση των τελευταίων θυλάκων Γερμανών η μάχη του Στάλινγκραντ (Сталинградская битва), την οποία, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Ι. Β. Στάλιν, χαρακτήρισε ως τη «μεγαλύτερη στην ιστορία των πολέμων».
ℹ️ Ο Φον Πάουλους παραδόθηκε μαζί με 22 στρατηγούς και 91.000 στρατιώτες -υπολείμματα της 6ης Στρατιάς, μετά από τιτάνια μάχη, που έδωσε την οριστική υπεροχή στον Κόκκινο Στρατό, ο οποίος την κράτησε μέχρι το τέλος του πολέμου
Τα πιο γνωστά ηγετικά πρόσωπα -οι «επώνυμοι», εκτός από τον Στάλιν ήταν (μεταξύ άλλων): Γκεόργκι Ζούκοφ, Κονσταντίν Ροκοσόφσκι, Νικολάι Βατούτιν, Βασίλι Τσουϊκόφ (θαμμένος σήμερα στην περιοχή του μνημείου), Νικολάι Βόρονοφ, Αλεξάντερ Βασιλέφσκι, Βασίλι Γκόρντοφ, Σιμιόν Τιμοσένκο, Αντρέι Γιερόμινκο, Μιχαήλ Σουμίλοφ, Ροντιόν Μαλινόφσκι κά
Η μάχη ξεκίνησε στις 17-Ιουλ-1942 και στα τέλη Αυγούστου, η Λουφτβάφε είχε μετατρέψει σε ερείπια το 80% της πόλης.
Το «Ατέχνως» έχει σταθεί επανειλημμένα σε πλευρές της «μάχης των μαχών» (βλ. την ιστορική αναφορά στη μάχη [ενοποιημένο] «Η Εποποιία του Στάλινγκραντ», Фонтан «Бармалей» (Barmalei) [το ιστορικό σιντριβάνι του Στάλινγκραντ] … η μάχη του Στάλινγκραντ κά).
Το ορόσημο Στάλινγκραντ, αποτελεί πηγή πολύπλευρων επίκαιρων συμπερασμάτων, ιστορικών και πολιτικοκοινωνικών. Στο σημερινό σημείωμα -77 χρόνια σαν σήμερα, 1ο ενός σύντομου αφιερώματος και στα επόμενα που θα ακολουθήσουν θα γίνει προσπάθεια να αναδειχτούν κάποια από αυτά, σε πολύ αδρές γραμμές.
Πριν απ’ τη δόξα ήρθεν ο ήλιος στις στέπες
και λιώσαν τα χιόνια
και ζεσταθήκαν οι καρδιές των ανθρώπων.
Ύστερα
πήρε ο χάρος τον Τσάρο.
Κι ύστερα οι λαοί αποκτήσανε Στάλινγκραντ!
[Φώτης Αγγουλές]
Το Στάλινγκραντ, δεν ήταν απλά μια ακόμη μάχη στο θέατρο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Δεν ήταν καν μια από τις κρίσιμες μάχες. Ήταν η μάχη εκείνη που έκρινε όχι μόνο τα αποτελέσματα των μαχών του Ανατολικού Μετώπου, αλλά τη συνολική έκβαση του Πολέμου.
Ήταν εκείνο το σημείο καμπής, που άλλαξε τη ροή του πολέμου. Δεν έδωσε «φτερά» μόνο στα συμμαχικά στρατεύματα, αλλά και στο σύνολο των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που δρούσαν στις κατεχόμενες από τη χιτλερική Γερμανία χώρες.
Σε αυτό το διάστημα, «κολλημένος» στα ραδιόφωνα ο κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τις μάχες που διεξάγονταν στη στέπα, αλλά και για κάθε δρόμο, κάθε τετράγωνο, για κάθε σπίτι, για κάθε όροφο πολυκατοικίας, για κάθε δωμάτιο και σκαλοπάτι.
Το σύνθημα του σοβιετικού λαού και στρατού «Ούτε ένα βήμα πίσω!», που περικλειόταν στη Διαταγή 227 του Ι. Β. Στάλιν ως Προέδρου της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας της ΕΣΣΔ (28 Ιούλη 1942), έγινε πραγματικότητα (Robert Geoffrey, «Stalin’s Wars: From World War to Cold War». 1939 – 1953, εκδ. Yale University Press, London, 2006, σελ. 132).
Στους δυόμισι μήνες που διήρκεσαν οι μάχες στο Βόλγα, τα γερμανικά και τα συμμαχικά τους στρατεύματα είχαν απώλειες πάνω από 800.000 άντρες, 2.000 άρματα μάχης και αυτοκινούμενα πυροβόλα, πάνω από 10.000 πυροβόλα και όλμους, σχεδόν 2.000 αεροπλάνα και πάνω από 70.000 αυτοκίνητα (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, Παγκόσμια Ιστορία, τόμ. Ι1 – Ι2, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1965, σελ. 296).
Ισχυρό βοηθητικό στήριγμα του Κόκκινου Στρατού ήταν σύσσωμος ο σοβιετικός πληθυσμός και οι Οργανώσεις του ΚΚ Μπολσεβίκων και της Κομσομόλ, οι κόκκινοι κομισάριοι.
Μαζί τους έδωσαν τη μάχη πολλοί αλλοεθνείς μαχητές που διακρίθηκαν για την παρτιζάνικη δράση τους και παράλληλα, βοήθησαν στον εφοδιασμό με τρόφιμα και άλλα εφόδια, δούλευαν στην κατασκευή αεροδρομίων, πορθμείων, δρόμων, στη μεταφορά πυρομαχικών και στην επιδιόρθωση φθαρμένου πολεμικού υλικού, μέσα στις φοβερές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα.
Η εργατική τάξη της Σοβιετικής Ένωσης, ταυτόχρονα με τη σκληρή δουλειά της για τον εφοδιασμό του Κόκκινου Στρατού, έλυσε σε μικρό χρονικό διάστημα πολλά προβλήματα της παραγωγής, όπως το πρόβλημα της αύξησης των ενεργειακών δυνατοτήτων της ΕΣΣΔ.
Η στροφή που σημειώθηκε στην πορεία του πολέμου, με τη μεγαλειώδη νίκη του Κόκκινου Στρατού επί του γερμανικού στο Στάλινγκραντ, έγινε αμετάστρεπτη μετά και από τη συντριβή των γερμανικών στρατευμάτων στο Κουρσκ (5 Ιούλη – 23 Αυγούστου 1943), όπου διεξήχθη η μεγαλύτερη στην ιστορία μάχη τεθωρακισμένων αρμάτων (Συλλογικό, «Ο μεγάλος πατριωτικός πόλεμος», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1985, σελ. 155).
Η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπισε τις δυνάμεις του Άξονα στην ηπειρωτική Ευρώπη μόνη της επί 2 ολόκληρα χρόνια.
Στο Λένινγκραντ, λαός και στρατός παρέμειναν αλύγιστοι υπερασπιστές της πόλης κατά την πλέον αιματηρή πολιορκία στην Ιστορία, που κράτησε 872 μέρες και κόστισε τη ζωή σε πάνω από 1.000.000 Σοβιετικούς πολίτες.
Σε αυτό το διάστημα ο γερμανικός στρατός έριξε πάνω στο Λένινγκραντ περισσότερες από 5.000 ωρολογιακές και 100.000 εμπρηστικές βόμβες, καθώς και 150.000 περίπου βλήματα πυροβολικού.
Καταστράφηκαν πάνω από 3.000 κτίρια. Το πρώτο ρήγμα στον αποκλεισμό του Λένινγκραντ έγινε στις 18 Γενάρη 1943, ενώ στις 27 Γενάρη 1944 -μετά από έναν ολόκληρο χρόνο λύθηκε η πολιορκία (Συλλογικό, Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 19ος, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1980, σελ. 410).
Η απελευθέρωση της Σοβιετικής Ένωσης συντελέστηκε κυρίως με τη λαμπρή επιτυχία των στρατευμάτων της στη χειμωνιάτικη εκστρατεία του 1943 – 1944. Στη διάρκειά της σημειώθηκαν οι μεγάλες νίκες της ΕΣΣΔ στην Κριμαία (9 Απρίλη – 12 Μάη 1944), στη δεξιά όχθη του Δνείπερου (24 Δεκέμβρη 1943 – 17 Απρίλη 1944) και αλλού (Συλλογικό, «Ο μεγάλος πατριωτικός πόλεμος», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1985, σελ. 182-183).
Οι θυσίες της ΕΣΣΔ – Οι βάσεις της μεγάλης νίκης
Η ΕΣΣΔ σήκωσε το κύριο βάρος του πολέμου, τόσο από την άποψη των θυσιών της σε έμψυχο δυναμικό και άψυχο υλικό, όσο και από την άποψη της συμβολής της στη στρατιωτική συντριβή του Άξονα. Ακόμα και όταν ξεκίνησε η εκστρατεία των ΗΠΑ – Βρετανίας κατά της Ιταλίας (τον Ιούλη 1943 -έξη μήνες μετά το Στάλινγκραντ), η κατανομή των γερμανικών δυνάμεων ήταν 257 μεραρχίες στο ανατολικό μέτωπο και μόλις 26 στην Ιταλία.
Ακόμα και μετά την απόβαση στη Νορμανδία ο Άξονας συνέχισε να διατηρεί στο ανατολικό μέτωπο περίπου τετραπλάσιες δυνάμεις απ’ ό,τι στο δυτικό (5 75 μεραρχίες της Βέρμαχτ στο δυτικό μέτωπο, έναντι 190 – 270 Μεραρχιών που διατηρούσε στο ανατολικό μέτωπο) (ό.π. σελ. 430).
Στις 7 Απρίλη 1945 ο Ι. Β. Στάλιν έγραψε προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ρούζβελτ:
«Είναι δύσκολον να συμφωνήση κανείς με την γνώμην ότι η μη προβολή αντιστάσεως από μέρους των Γερμανών εις το δυτικόν μέτωπον εξηγείται μόνον από το γεγονός ότι ούτοι συνετρίβησαν. Οι Γερμανοί έχουν εις το ανατολικόν μέτωπον 147 μεραρχίας. Θα ημπορούσαν χωρίς να ζημιώσουν την υπόθεσίν τους να αποσπάσουν από το ανατολικόν μέτωπον 15-20 μεραρχίας και να τας μεταφέρουν προς βοήθειαν των στρατευμάτων τους εις το δυτικόν μέτωπον. Εν τούτοις οι Γερμανοί δεν το έκαμαν. Συνεχίζουν να μάχωνται με λύσσαν εναντίον των Ρώσων διά κάποιον πολύ ολίγον γνωστόν σιδηροδρομικόν σταθμόν Ζεμλιάνιτσα εις την Τσεχοσλοβακίαν, που τους χρειάζεται τόσον όσον και εις τον πεθαμένον τα καταπλάσματα, εξ άλλου όμως παραδίδουν χωρίς καμμίαν αντίστασιν τόσον σπουδαίας πόλεις εις το κέντρον της Γερμανίας όπως το Οσναμπρουκ, το Μανχάιμ, το Κάσσελ. Θα παραδεχθήτε ότι η συμπεριφορά αυτή των Γερμανών είναι κάτι περισσότερον από «περίεργος» και ακατανόητος» (υπουργείο Εξωτερικών της ΕΣΣΔ, «Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η αλληλογραφία Στάλιν – Τσώρτσιλ – Ρούζβελτ – Τρούμαν», τόμ. Α΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1957, σελ. 378-379).
Η ΕΣΣΔ είχε 20.000.000 νεκρούς σε μάχιμο και άμαχο πληθυσμό, ενώ συνολικά τα θύματα υπολογίζονται σε περίπου 30 εκατομμύρια μαζί με τους ανάπηρους και τους τραυματίες. Οι νεκροί της Βρετανίας έφτασαν τους 375.000 και των ΗΠΑ τους 405.000 (Συλλογικό, «60 χρόνια από τη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. Έπος και Διδάγματα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2005, σελ. 23).
Την ίδια στιγμή, στο ανατολικό μέτωπο η Βέρμαχτ είχε απώλειες περίπου 10.000.000 άντρες, δηλαδή σχεδόν το 77% των συνολικών απωλειών της στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Συλλογικό, Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 26ος, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1982, σελ. 430).
Από τα 260 δισ. δολάρια του συνολικού ύψους των ζημιών που υπέστη η ευρωπαϊκή ήπειρος στη διάρκεια του πολέμου, τα 128 δισ. δολάρια αναλογούσαν στην ΕΣΣΔ: Σε σωρούς ερειπίων μετατράπηκαν 1.710 πόλεις της ΕΣΣΔ. Ακόμα, κάηκαν 70.000 χωριά και κεφαλοχώρια. Καταστράφηκαν ολοκληρωτικά ή εν μέρει 32.000 βιομηχανικές επιχειρήσεις και 65.000 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών. Καταληστεύθηκαν 98.000 κολχόζ, 5.000 σοβχόζ και Μηχανοτρακτερικοί Σταθμοί, χιλιάδες νοσοκομεία, σχολεία, μουσεία, ανώτερα ιδρύματα και βιβλιοθήκες (Συλλογικό, «60 χρόνια από τη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. Έπος και Διδάγματα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2005, σελ. 23.)
(συνεχίζεται -όλο το αφιέρωμα εδώ)
|> Κύρια πηγή φωτογραφικού υλικού <|
