Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Στις 10 Οκτωβρίου 1999 πεθαίνει ο Δημήτρης Τσαφέντα. Το όνομα του έγινε γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο γιατί ήταν αυτός που μαχαίρωσε τέσσερις φορές μέσα στη Βουλή και παρουσία όλης της κυβέρνησης, στις 6 Σεπτεμβρίου του 1966 τον «Αρχιτέκτονα του Απαρτχάιντ», ο Χέντρικ Φέρβουρντ, Νοτιοαφρικάνο Πρωθυπουργό που ενίσχυσε όσο κανείς άλλος τον φυλετικό διαχωρισμό στη χώρα.
Ποιος ήταν ο Χέντρικ Φέρβουντ
Ο Χέντρικ Φέρβουντ ανέλαβε την πρωθυπουργία της Νότιας Αφρικής το 1958. Με δική του επίβλεψη είχαν εφαρμοστεί εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που υποχρέωναν τους μαύρους να λαμβάνουν μόρφωση κατώτερης ποιότητας. Το 1960, ο μαύρος πληθυσμός της χώρας χωρίστηκε σε φυλές για κάθε μία από τις οποίες είχε οριστεί αυθαίρετα κάποια περιοχή της χώρας, συνήθως οι φτωχότερες και λιγότερο εύφορες. Ο Φέρβουντ είχε γίνει το δημόσιο πρόσωπο του απαρτχάιντ και είχε προκαλέσει τα αρνητικά σχόλια ευρωπαίων ηγετών, χωρίς βέβαια αυτό να μειώνει τη δύναμη που ασκούσε μέσα στη χώρα. Στις 9 Απριλίου 1960 είχε σωθεί από μία άλλη απόπειρα δολοφονίας. Ένας αγρότης τον πυροβόλησε δύο φορές στο πρόσωπο, αλλά οι σφαίρες τον πέτυχαν στο αυτί. Σώθηκε ως από θαύμα, όπως δήλωσαν οι γιατροί και ο Φέρβουντ δήλωσε ότι τον προστάτευε ο Θεός….
Ο Δημήτρης Τσαφέντας
Ο Δημήτρης Τσαφέντας γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου του 1918, στη Μοζαμβίκη. Ο πατέρας του, Μιχάλης Τσαφέντας, ήταν Έλληνας και η μητέρα του, μιγάδα από τη Μοζαμβίκη. Μετά τον θάνατό της, πέρασε λίγα χρόνια στην Αίγυπτο όπου ζούσε η γιαγιά του. Στα 10, εγκαταστάθηκε στη Νότια Αφρική, όπου πήγε σχολείο. Αν και ανήκε στην κατηγορία των «λευκών», εξαιτίας του Έλληνα πατέρα του, ξεχώριζε από τους υπόλοιπους λόγω του σκούρου δέρματός του. Τον φώναζαν «μαυράκι» και αντιμετώπιζε έντονο ρατσισμό….
Το 1930 γράφτηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα και το 1941 μπάρκαρε στα καράβια, όπου πέρασε τις επόμενες δύο δεκαετίες της ζωής του. Σε νεαρή ηλικία, άρχισε να παθαίνει κρίσεις και διαγνώστηκε με παρανοϊκή σχιζοφρένεια και κατά διαστήματα, νοσηλευόταν σε ψυχιατρικές κλινικές. Παρά τα ψυχολογικά προβλήματα, ήταν ιδιαίτερα ευφυής. Μιλούσε οχτώ γλώσσες, ανάμεσά τους και τα ελληνικά που έμαθε στα τέλη της δεκαετίας του ’40, όταν έμεινε στη χώρα για δύο χρόνια. Το 1966 επέστρεψε στη Νότιο Αφρική, όπου δούλεψε ως μεταφραστής. Δεν μπορούσε να κρατήσει μια δουλειά για πολύ καιρό και μετά από πολλές διαφορετικές ασχολίες, κατέληξε ως κλητήρας στη Βουλή.
Η καταδίκη
Ο Φέρβερντ πέθανε ακαριαία, ενώ οι βουλευτές όρμησαν και συνέλαβαν τον Δημήτρη Τσαφέντα. Η δολοφονία του Φέρβερντ έκανε τεράστια εντύπωση σ’ όλη την υφήλιο, καθώς αυτός είχε σχεδιάσει και εφαρμόσει το Απαρτχάιντ, σύστημα που έκανε την Νοτιοαφρικανική Ένωση την πιο μισητή χώρα στον πολιτισμένο κόσμο. Ο Φέρβερντ ήταν καθηγητής εφαρμοσμένης ψυχολογίας, δημοσιογράφος και πολιτικός. Δεν ήταν μόνο αυτός που εφάρμοσε στην πράξη τον σκληρό φυλετικό διαχωρισμό, ήταν και ο κατ’ εξοχήν θεωρητικός και διανοητής του.
Στο δικαστήριο, ο Δημήτρης Τσαφέντας είπε ότι σκότωσε τον πρωθυπουργό επειδή ήταν αηδιασμένος με τις ρατσιστικές του πολιτικές. Αποκαλύφθηκε ότι λίγες μέρες νωρίτερα, ο Τσαφέντας είχε κάνει αίτηση στο κράτος να μεταταχθεί από τους λευκούς στους μιγάδες, ώστε να δικαιούται να παντρευτεί τη μιγάδα σύντροφο του, αλλά η άδεια δεν δόθηκε. Το σύστημα ήταν εξαιρετικά σκληρό σε κάθε πιθανότητα επιμειξίας ανάμεσα στις διάφορες φυλετικές κατηγορίες.
Το δικαστήριο προτίμησε να αποδώσει τη δολοφονία στην αρρώστια του, παρά σε αντιρατσιστικά πολιτικά κίνητρα. Στην επίσημη απόφαση αναφέρεται ότι ο Τσαφέντας ομολόγησε στους δικαστές ότι ‘’είχε ένα σκουλήκι στην κοιλιά του που του μιλούσε’’. Έτσι δεν του επέβαλε την ποινή του θανάτου, αλλά διέταξε τον ισόβιο εγκλεισμό του σε ψυχιατρείο. Τον φυλάκισαν σε κελί μελλοθανάτων, όπου κάθε πρωί επί 18 χρόνια ξυπνούσε με τον φόβο της εκτέλεσης.
Το 1994, όταν έπεσε το Απαρτχάιντ και πήρε την εξουσία ο Μαντέλα, τον έβαλαν σε κανονική ψυχιατρική κλινική του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου πέθανε το 1994. Είναι γνωστό το νεκροταφείο που έχει ταφεί αλλά όχι ο τάφος του, διότι ποτέ δεν τοποθετήθηκε πλάκα με το όνομα του με αποτέλεσμα να χαθούν τα ίχνη του με την πάροδο των χρόνων.
Η ζωή του έγινε βιβλίο («Αναπαράσταση μιας δολοφονίας», Ενκ βαν Βούρντεν, εκδ. «Κέδρος»), ντοκιμαντέρ (Μανώλη Δημελλά: Live and let live, Οδοιπορικό στην ταραχώδη ζωή του Δημήτρη Τσαφέντα), θεατρικό έργο (Αντονι Σερ: «Δελτίο Ταυτότητας») κ.ά.
Η απήχηση στις Ελληνικές εφημερίδες
Στις 7 Σεπτεμβρίου σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ αναφέρει: «..Τα αίτια είναι πολιτικά αλλά η συγκεκριμένη αιτία εισέτι παραμένει άγνωστος…Η είδησις της δολοφονίας του πρωθυπουργού Φειρβαιρντ είχε παγκόσμιον αντίκτυπον, επηρέασε δε αμέσως το Χρηματιστήριον του Λονδίνου, όπου αι αξίαι έπεσαν σημαντικώς. Ιδιαιτέρως αι αξίαι των μετοχών των χρυσορυχείων και αδαμαντορυχείων εσημείωσαν κατακόρυφον πτώσιν.Αι κυβερνήσεις όλων των δυτικών χωρών και αι αντιπροσωπέιαι των εις τα Ηνωμένα Εθνη κατεδίκασαν την δολοφονίαν και εξέφρασαν την βαθυτάτην λύπην των δια τον τραγικόν θάνατον του πρωθυπουργού της Νοτίου Αφρικής…Ο δολοφόνος ήτο κακοποιόν στοιχείον γνωστόν εις τα αρχάς του Νοτίου Αφρικής ως Δημήτριος Τσαφέντας ή Τσαφεντάκης ή Στεφιανός ή Τσικεντσής. Είναι ηλλικίας 45 ετών πολιτογραφημένος εις την Νότιον Αφρικήν, ελληνικής καταγωγής και γνώστης της πορτογαλικής, της εληνικής, της αγγλικής και της αφρικανικής γλώσσης. Ούτος έφερε πάντοτε μαζί του μίαν Βίβλον και εσυνήθιζε να αναφέρη βιβλικά χωρία. Ο πρόεδρος της ελληνικής παροικίας του Γιοχάννεσμπουργκ κ. Π. Παϊζης εξέφρασε την βαθυτάτην λύπη του διότι ο δολοφόνος του πρωθυπουργού ήτο εληνικής καταγωγής… Ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Ι. Τούμπας πληροφορηθείς την δολοφονίαν εδήλωσε τα εξής: «Η ελληνική κυβέρνησις εκφράζει τον αποτροπιασμόν της δια το ειδεχθές έγκλημα του οποίου θύμα υπήρξεν ο πρωθυπουργός του Νοτίου Αφρική Φερβαιρντ».
Η όλη κατάσταση προκαλεί αν ησυχία στην Ελλάδα. Σε πρωτοσέλιδο της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 8/10) τονίζεται ότι: Μετά την δολοφονίαν του Φέρβαιρντ . ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΣΤΟΙΧΕΙΟΝ ΤΗΣ Ν. ΑΦΡΙΚΗ»
«Το ελληνικόν στοιχείον της Νοτίου Αφρικής απειλείται με διωγμόν ευθύς ως εγνώσθη ότι ο δολοφόνος του πρωθυπουργού είναι ελληνικης καταγωγής.Η ελληνική παροικία τελεί εν αναστατώσει αφ’ ης πλείστα εκ των μελών έλαβον απειλητικά τηλεφωνήματα. Τα μέλη του προσωπικού της πρεσβείας εις την Πραιτώριαν έλαβον συγκεκαλυμένας απειλάς, δια των οποίων συνιστάται να εγκαταλείψουν την χώραν…Προς κατευνασμόν της κοιής γνώμης ο πρόεδρος της ελληνικής παροικίας Γιοχανσμπουργκ έσπευσε να δηλώση ότι ο δολοφόνος του Νοτιοαφρικανού πρωθυπουργούς δεν είναι ελληνικής καταγωγής αλλά μιγάς»
