Γράφει η Τασσώ Γαΐλα
Αγία Πετρούπολη, κρύος Σεπτέμβριος του 1777, μία σφοδρή πλημμύρα μαίνεται στην πόλη και στο φρούριο Πέτρου και Παύλου μία φυλακισμένη πανέμορφη γυναίκα παρακολουθεί με τρόμο το νερό να την πλησιάζει. Οι φύλακες την έχουν ξεχάσει και σε λίγη ώρα η νεαρή γυναίκα θα πνιγεί…
Αυτό είναι το θέμα του αριστουργηματικού έργου του Ρώσου ζωγράφου του 19ου αιώνα Κονσταντίν Φλαβίτσκι. Τίτλος έργου : Πριγκίπισσα Ταρακάνοβα, έτος δημιουργίας 1864, Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ. Και, χάρη σε αυτό το έργο του ακαδημαϊκού Κονσταντίν Φλαβίτσκι παγιώθηκε στην ιστορία και τη μνήμη του Ρωσικού λαού αυτή η εκδοχή -του πνιγμού-, της απατεώνισσας πριγκίπισσας μοντέλου στον πίνακα του.
Η μυστηριώδης κυρία του έργου του Konstantin Flavitsky ήταν μία απατεώνισσα που διεκδίκησε τον ρωσικό θρόνο κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Αικατερίνης Β ́, ανακηρύσσοντας τον εαυτό της κόρη της τσαρίνας Ελισάβετ Πετρόβ G. Ραζουμόφσκι – αυτοαποκαλούμενη ως «Πριγκίπισσα Ελισάβετ Βλαντιμίρσκαγια».
Η αυτοκράτειρα Ελισάβετ Πετρόβνα (1790-2762) ήταν μέλος της δυναστείας Ρομανόφ και κυβέρνησε από το 1741 έως το θάνατο της. Ο ανηψιός της Πέτρος ο Γ’. ανέβηκε στο θρόνο μετά τον θάνατο της κι ήταν ο σύζυγος της τσαρίνας Αικατερίνης Β’. (1729-1796).
Πριγκίπισσα Ταρακάνοβα, 1864, Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ
Το διάστημα λοιπόν, που στο θρόνο της Ρωσίας βρίσκεται η Μεγάλη Αικατερίνη αντιμετωπίζοντας τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και τις διενέξεις με την Πολωνία μία νεαρή γυναίκα κυκλοφορούσε από το 1770 στην Ευρώπη παριστάνοντας τη Ρωσίδα πριγκίπισσα, κόρη της αείμνηστης πλέον αυτοκράτειρας Ελισάβετ άρα κι η νόμιμη κληρονόμος του Ρωσικού θρόνου, νόμιμη κληρονόμος γιατί σύμφωνα πάντα με τις αφηγήσεις της όταν πέθανε η Ελισάβετ είχε ορίσει γραπτώς τον Πέτρο Γ’ ως αντιβασιλιά της ιδίας που τότε ήταν ανήλικη. Στο θρόνο όμως ανέβηκε ο Πέτρος που με συνωμοσία δολοφονήθηκε για να τον κατακτήσει η Αικατερίνη, η γνωστή ως Μεγάλη Αικατερίνη, η οποία έστειλε την «πριγκίπισσα» εξορία στην Σιβηρία από όπου κατάφερε με βοήθεια πιστών φίλων να δραπετεύσει στην Ευρώπη.
Η πανέμορφη κοπέλα ζούσε στην Ευρώπη επισκεπτόμενη πολλά κράτη , κατείχε πολλές ξένες γλώσσες κι είχε άριστη γνώση των κοσμικών τρόπων κάτι που της επέτρεπε να προσποιείται ότι είναι άτομο ευγενικής καταγωγής. Πολλά τα κράτη που την συναντάμε στα κοσμικά σαλόνια με πολυάριθμους πάμπλουτους ευγενείς εραστές πολλά και τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιεί με επικρατέστερο το «Πριγκίπισσα Ελισάβετ Βλαντιμίρσκαγια».
Η ιστορία που διαδίδει, της «πριγκίπισσας» που διεκδικεί τον τσαρικό θρόνο κυκλοφορεί …όπου κυκλοφορεί κι η «πριγκίπισσα» που βρίσκει υποστηρικτές των φιλοδοξιών της ιδίως μεταξύ των πάμπλουτων εραστών της και γύρω στο 1772 όταν η διένεξη της Ρωσίας με την Πολωνία ήταν στο κόκκινο η ψεύτικη πριγκίπισσα που ζεί στην Πολωνία με βαθύπλουτο εραστή «τάζει» στους Πολωνούς ότι εάν την βοηθήσουν να ανακτήσει τον θρόνο όλα αυτά θα σταματήσουν και μάλιστα … θα τους επιστρέψει και Πολωνικά εδάφη που κατείχε η Ρωσία.
Αυτή τη στιγμή …στη σκηνή μπαίνει ακόμη ένας «προστάτης –εραστής» της μυστηριώδους «πριγκίπισσας» ο πανίσχυρος Λευκορώσος πρίγκηπας Κάρολ Ραντζίγουιλ ο οποίος εκείνο το διάστημα λόγω ιστορικών γεγονότων με ανάμειξη της Ρωσίας είχε χάσει πολλά από τα εδάφη του. Πίστεψε ή όχι την ιστορία της ωραίας ερωμένης του; Το βέβαιο είναι ότι γνώριζε καλά- όπως όλος ο κόσμος-, την ιστορία του Ντμίτρι Α’ του ψευτοπρίγκηπα που ισχυρίσθηκε ότι ήταν νόθος γιος του Ιβάν του Τρομερού και κατάφερε να ανεβεί για λίγο στον θρόνο.
Πιθανά σκέφτηκε ο Λευκορώσος η επανάληψη κακό δεν κάνει, τι είχε να χάσει; Το ρίσκαρε κι υποσχέθηκε στην καλλονή ερωμένη του την ψευτοπριγκίπισσα την αμέριστη αρωγή του για την επίτευξη των στόχων της. Υποστηρικτής άκρως επικίνδυνος για την Αικατερίνη Β’ και φυσικά για την Ρωσία.
Τη Ρωσία που είναι αποδυναμωμένη από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και τις διαφορές με την Πολωνία -όπως ήδη ανέφερα- και φυσικά η δυναμική Αικατερίνη μαθαίνοντας όλα αυτά και μην έχοντας σκοπό να παραδώσει το θρόνο της σε μία άγνωστη της αλλά επικίνδυνη γυναίκα με πολλούς υποστηρικτές, καταστρώνει ένα σατανικό σχέδιο αντάξιο της φήμης της…
Elizaveta Petrovna – η τρίτη αυτοκράτειρα “πασών των Ρωσιών”
Η Τσαρίνα επιστρατεύει τον πιστό της «φίλο» και γνωστό μας κόμη Αλεξέι Ορλόφ- που τώρα στην καρδιά της τον έχει αντικαταστήσει ο πασίγνωστος Ποτέμκιν-, και του αναθέτει μια επικίνδυνη κι άκρως απόρρητη αποστολή που μπαίνει αμέσως σε εφαρμογή.
Ο κόμης Αλεξέι Ορλόφ καταφθάνει με τη Ρώσικη μοίρα στην Ιταλία τον Φεβρουάριο του 1775 και καλεί στην Πίζα την υποτιθέμενη πριγκίπισσα. Προσποιούμενος τέλεια τον ερωτευμένο της υπόσχεται να την παντρευτεί και να την συνοδέψει στην Ρωσία για να την βοηθήσει μέχρι τέλους να ανατρέψει την Αικατερίνη.
Η ψεύτικη πριγκίπισσα εξαπατήθηκε- όπως τόσες φορές είχε εξαπατήσει εκείνη πλήθος εραστών για να ζει στη χλιδή-, από έναν γνήσιο πρίγκιπα που μάλιστα την ανέβασε στο πλοίο του το «Άγιος Μεγαλομάρτυρας Ισίδωρος» όπου το πλήρωμα την υποδέχτηκε σαν αληθινή πριγκίπισσα και της έκανε την πρόταση γάμου…
Τρελά ευτυχισμένη η Ελισάβετ Βλαντιμίρσκαγια ούτε που πρόσεξε πως ως δια μαγείας εξαφανίστηκαν οι ακόλουθοι της και μετά κι ο ίδιος ο Ορλόφ…
Ταυτόχρονα στην Πίζα Ρώσοι πράκτορες έκαναν φύλλο και φτερό το σπίτι της απατεώνισσας συγκεντρώνοντας όλα τα έγγραφα της κλπ που τα έστειλαν στα Ρώσικα Ανάκτορα στην Αγία Πετρούπολη. Το καράβι αρχές Μαΐου θα σαλπάρει για το Πλύμουθ της Αγγλίας όπου επιτέλους η Ελισάβετ καταλαβαίνει τα πάντα και προσπαθεί να διαφύγει πέφτοντας στην θάλασσα. Συνελήφθη την τελευταία στιγμή και το «Άγιος Μεγαλομάρτυρας Ισίδωρος»θα σαλπάρει εκ νέου με προορισμό το λιμάνι της Κρονστάνδης . Στα τέλη Μαίου Ρώσοι πράκτορες έρχονται στο πλοίο και με μεγάλη μυστικότητα παίρνουν την κοπέλα και τους ακολούθους της και τους οδηγούν κατόπιν εντολής της Αικατερίνης στο φρούριο Πέτρος και Παύλος (Πετροπαβλόφσκ), φρούριο παντός χρήσεως με …φυλακή που το είχε κτίσει ο Μέγας Πέτρος το 1702.
Εδώ φυλακίζουν και τους ακολούθους της που κανείς δεν γνωρίζει τι απέγιναν κι αρχίζουν οι σκληρές ανακρίσεις της υποτιθέμενης πριγκίπισσας από τον πρίγκιπα Γκολίτσιν.Παρά τα βασανιστήρια η κοπέλα επιμένει ότι είναι η νόθα κόρη της τέως αυτοκράτειρας Ελισάβετ και υπερασπίζεται με πάθος την αυτοκρατορική καταγωγή της.Η τσαρίνα Αικατερίνη μέσω του πρίγκιπα Γκολίτσιν της υπόσχεται την ελευθερία της αν ομολογήσει την πραγματική της ταυτότητα κι αν αναγνωρίσει γραπτώς τον εαυτό της ως απατεώνα. Ανυποχώρητη η «Πριγκίπισσα», με αποτέλεσμα να της επιβληθεί ισόβια κάθειρξη στο Φρούριο. Αλλά δεν θα μείνει εδώ για πολύ…
Η Ελίζαμπεθ Βλαντιμίρσκαγια θα πεθάνει λίγο αργότερα τον Δεκέμβρη του 1775 στο Φρούριο χωρίς να μαθευτεί ποτέ η αιτία του θανάτου της. Οι εκδοχές πολλές. Από τα βασανιστήρια, από ασθένεια λόγω των σκληρών συνθηκών φυλάκισης της ή από ασθένεια που ήδη την ταλαιπορούσε από τον τρόπο ζωής της στην Ευρώπη; Όπως και να έχει η Τσαρίνα Αικατερίνη ενημερώθηκε από τους γιατρούς του Φρουρίου ότι η φυλακισμένη πεθαίνει κι έστειλε τον ιερέα του Ναού της Γενέσεως της Θεοτόκου τον Πιότρ Αντρέγιεφ για να …την εξομολογήσει. Αυτός εκτέλεσε μεν με ζήλο το ιερό μυστήριο της εξομολόγησης επί …δύο ημέρες αλλά φευ ! Η κρατούμενη μέχρι τέλους δεν αποκάλυψε την καταγωγή της επιλέγοντας να πεθάνει με την μορφή ευγενούς κυρίας. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίστηκε ο ιερέας στην αναφορά του στα Ανάκτορα εφόσον λόγω της κρισίμου αυτής κατάστασης οι παλατιανοί παράβλεψαν την ιερότητα του μυστηρίου της εξομολόγησης με την ελπίδα έστω κι έτσι να μάθουν την καταγωγή της αιχμαλώτου και το κύκλωμα συνεργατών της στην Ευρώπη.
Η Ελίζαμπεθ Βλαντιμίρσκαγια ή Πριγκίπισσα Ταρακάνοβα, το όνομα που της έδωσε 20 χρόνια μετά τον θάνατο της ο Γάλλος διπλωμάτης Jean Henri Castera στο βιβλίο του «Τhe life of Catherine II, Empress of Russia», απεβίωσε στις 4 Δεκεμβρίου του 1775… Πριγκίπισσα Ταρακάνοβα είναι κι ο επίσημος τίτλος του έργου ζωγραφικής του Κονσταντίν Φλαβίτσκι , δημιουργία του 1864.
Επίλογος στην ιστορία του πίνακα.
Ποια ήταν άραγε η καταγωγή της γυναίκας μυστήριο που κανείς ποτέ δεν έμαθε το πραγματικό της όνομα και ποιες χώρες σκόπευαν να την χρησιμοποιήσουν κατά της Ρωσίας ; Οι ιστορικοί ακόμη δεν μπορούν να δώσουν απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα.
Η ιστορία της ψεύτικης πριγκίπισσας ενέπνευσε τον Γάλλο διπλωμάτη κι αργότερα κι άλλους Ευρωπαίους και Ρώσους συγγραφείς, ενέπνευσε και τον διάσημο ζωγράφο Φλαβίτσκι περίπου έναν αιώνα μετά το γεγονός μόνο που αυτός μας δίνει με τη ζωγραφιά του μία άλλη εκδοχή θανάτου της πριγκίπισσας εντελώς ψευδή εφόσον η πλημμύρα του ποταμού Νέβα σαφώς υπήρξε αλλά το 1777 δηλαδή 2 χρόνια μετά τον θάνατο της πριγκίπισσας. Ο Κονσταντίν Φ. επέλεξε αυτή την εκδοχή -του πνιγμού από την πλημμύρα του Νέβα-, μόνο που δεν συνέβη ποτέ κι όμως χάρι στο έργο του καλλιτέχνη, είναι αυτή η εκδοχή του θανάτου της ψεύτικης πριγκίπισσας που έχει παγειωθεί στην ιστορία και τη μνήμη του Ρωσικού κι όχι μόνο λαού.
Ο Κ. Φλαβίτσκι παρουσίασε το έργο του το 1864 στην έκθεση της Ακαδημίας Τεχνών αποσπώντας θριαμβευτικές κριτικές από τους κριτικούς τέχνης και το κοινό. Μόνο που ο πίνακας προκάλεσε πραγματικό σοκ στα Ανάκτορα γιατί αποκαλύφθηκε το καλά κρυμμένο για έναν αιώνα από το Ρωσικό λαό μυστικό της Τσαρικής δυναστείας. Όσοι είχαν εμπλακεί στην υπόθεση είχαν δώσει όρκο σιωπής για πάντα με την απειλή θανάτου.
Και να που το μυστικό των Ρομανώφ αποκαλύφθηκε μέσω ενός έργου τέχνης ενός διάσημου ζωγράφου…
Έτσι ξαφνικά ξέσπασε ένα τεράστιο σκάνδαλο, που θα μπορούσε να επιφέρει τραγικό τέλος στον ζωγράφο αλλά έσωσε τη ζωή και την καριέρα του λόγω της τεράστιας απήχησης στο λαό του αριστουργήματος του. Να που κι Τσάροι φοβόνταν τον λαό κι ο τότε Τσάρος Αλέξανδρος Β’ αρκέστηκε να εκδόσει ένα διάταγμα όπου ανέφερε:» Στον κατάλογο των ζωγραφικών έργων του Φλαβίτσκι, σημειώστε ότι το θέμα αυτού του πίνακα είναι δανεισμένο από ένα μυθιστόρημα που δεν έχει ιστορική αλήθεια», αναφερόμενος σε μυθιστόρημα του Μιχαήλ Λογκίνοφ του 1859.
Ο πίνακας γνώρισε τεράστια επιτυχία και σε εκθέσεις του εξωτερικού και τελικά αγοράστηκε από τον συλλέκτη Παύλο Τρετιακόφ που μόλις τον είδε δήλωσε ότι θα τον αποκτήσει πάση θυσία. Οι διαπραγματεύσεις για την απόκτηση του ξεκίνησαν με τον ίδιο τον ζωγράφο αλλά λόγω του θανάτου του ολοκληρώθηκαν από τους αδελφούς Φλαβίτσκι.
Σήμερα ο πίνακας «Πριγκίπισσα Ταρακάνοβα» εκτίθεται στην διάσημη γκαλερί Τρετιακόφ. Η ιστορία της μυστήριας ψεύτικης πριγκίπισσας εκτός από βιβλία μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο αρκετές φορές. Στο διαδίκτυο μπορείτε να την βρείτε και σε youtube και DVD.
Πηγές:
Ιστορία Παγκόσμια ιστορία με τον Andrey Sidorchik
/ Hudozniki I liubiteli zivopisi /
commons Wikimedia. Org / ru.wikimedia.org
