Γράφει η Άννεκε Ιωαννάτου //
Σαν φόρο τιμής στον αείμνηστο αγωνιστή Γιώργο Φαρσακίδη που τον περασμένο Ιούλη έφυγε από τη ζωή, παρουσιάζεται εδώ ένα λιγότερο προβεβλημένο, αλλά διαφορετικό από τα άλλα βιβλίο του, έργο. Η πρωτοτυπία της σκέψης, το πολυσχιδές ενδιαφέρον και κριτικό πνεύμα του κομμουνιστή συγγραφέα τον έκαναν να στρέφεται στον κόσμο του παγκόσμιου στοχασμού. Στις συναντήσεις με την υπογράφουσα έθιξε ανάμεσα σ’ άλλα, την προσωπικότητα του Μαχάτμα Γκάντι, για τη ζωή και το έργο του οποίου είχε ένα ογκώδες βιβλίο. Άλλο αγαπημένο θέμα του και αντικείμενο θαυμασμού ήταν ο ινδοαραβικός πολιτισμός. Ας διαβάσουμε λοιπόν (ενδεχομένως ξανά) τις «βέβηλες» ιστορικές προσεγγίσεις του μεγάλου «αιρετικού» εικαστικού.
Αν τα ψεύδη μπορεί να είναι ιαματικά, από τί μας γιατρεύουν; Δηλαδή, χρειαζόμαστε «τα ψεύδη» για να είμαστε καλύτερα; Μια άλλη ερώτηση είναι, ποιοι νομίζουν ότι έχουμε ανάγκη από ψέματα; Στο βιβλίο του Ιαματικά ψεύδη και «βέβηλες» προσεγγίσεις («Σύγχρονη Εποχή», 2004) ο Γιώργος Φαρσακίδης που τον ξέρουμε από ένα εντελώς άλλο είδος βιβλίων, καθώς και –κυρίως- από τη συγκλονιστική εικαστική του τέχνη, κατέθεσε μια πρωτότυπη ματιά στην ιστορία και παρ’ όλο που τα ιστορικά ψεύδη στο βιβλίο αφορούν τον αρχαίο κόσμο, μας αποκαλύπτουν το μηχανισμό της κατασκευής των ιστορικών ψευδών όπως συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτά που αποκαλύπτονται ταρακουνούν ή ακόμα και αποκαθηλώνουν απόψεις που είναι αιώνες καθιερωμένες.
Η αλήθεια πληγώνει, αλλά ποιους;
Οι εκάστοτε κυρίαρχοι μιας εποχής «γράφουν» την ιστορία. Που παει να πει, ότι οι ιστοριογράφοι στην υπηρεσία των εκάστοτε κυρίαρχων «πλασάρουν» μια εικόνα κάποιων ιστορικών γεγονότων και προσώπων/προσωπικοτήτων κολακευτική ή αποτρεπτική στα μάτια των συγχρόνων τους, αλλά και – τουλάχιστον αυτό ελπίζουν – στα μάτια των μεταγενέστερων γενιών ώστε να μπουν στην ιστορία σαν ευεργέτες και ήρωες, μεγάλοι και ευφυείς, τη στιγμή που ήταν στυγνοί δικτάτορες ή ακόμα και κοινοί εγκληματίες. Και το αντίστροφο: οι καλοί, οι φιλολαϊκοί ηγέτες, οι αληθινοί δημοκράτες να μπουν στην ιστορία σαν δικτάτορες ή/και ακόμα και εγκληματίες. Επειδή το ίδιο «παιχνίδι» συνεχίζεται και σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, πιστεύουμε ότι το βιβλίο του Γιώργου Φαρσακίδη αξίζει να (ξανα)διαβαστεί. Δεν πρόκειται μόνο για μια ιστορία προσώπων μονάχα, αλλά για ολόκληρους πολιτισμούς και κοινωνικά συστήματα που οι ηγέτες, οι κυρίαρχες τάξεις, οι προσωπικότητες της πνευματικής ζωής είναι εντολοδόχοι και εκφραστές τους. Τα ψεύδη ή απλώς η απόκρυψη της αλήθειας έχει ένα πολύ συγκεκριμένο στόχο: τα πράγματα πρέπει να μοιάζουν «εκ θεού»- ή εκ του αντιπροσώπου του στη γη- κανονισμένα, σαν μοίρα αναπόφευκτη, σαν τυφλό γίγνεσθαι, το οποίο οι λαοί δεν μπορούν να αλλάξουν. Ισχυρός πάντα ο ρόλος της θρησκείας σε αγαστή συνεργασία με τους εκάστοτε κυρίαρχους. Το κεφάλαιο με τίτλο «Φυλάξατε απαρασάλευτον την υποταγήν» (από την Πατρική Διδασκαλία που κυκλοφόρησε από τον Πατριάρχη Γρηγόριου Ε’ μαζί με τους Συνοδικούς), ξεκινάει με τα λόγια του Απόστολου Παύλου «…Ο εναντιώμενος εις την εξουσίαν, εναντιούται εις την εντολήν του Θεού…» (σελ. 237). Όμως, υπήρξαν σθεναρές απαντήσεις σ’ αυτή την προσπάθεια αναίρεσης του Θούριου του Ρήγα Φεραίου, όπως του Κοραή, αλλά και της Ελληνικής Νομαρχίας: «Ποιος δεν βλέπει ω Έλληνες, τον αφανισμόν όπου εις την Ελλάδα προξενεί την σήμερον το ιερατείον;» (σελ. 238). Άλλωστε, οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου αφιερώνονται στον Γρηγόριο Ε’ και την Επανάσταση του 1821. Οι λαοί λοιπόν, πρέπει να «γιατρευτούν» από το δήθεν ψεύδος της δυνατότητας κοινωνικών ανατροπών, των ανατροπών των καταπιεστών τους, αλλά και από το «ψεύδος» των λαϊκών επαναστάσεων που τους απελευθερώνουν από τους εκμεταλλευτές δικτάτορές τους.
«Έχοντας όπλο το ψέμα, βία και μίσος φρικτό»
Ο Γιώργος Φαρσακίδης κυρίως δίνει το λόγο σε έγκυρους ερευνητές της ιστορίας που κατά την κρίση του συγγραφέα στέκονται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια από την παραποιημένη Επίσημη Ιστορία. Η συμβολή του συνίσταται στην επιλογή των στοιχείων από μια σειρά συγγραφέων, φιλοσόφων, ιστορικών προσωπικοτήτων, τους οποίους αναφέρει στις «Πηγές». Διαβάζουμε απόψεις που δεν τις αναφέρει η επίσημη ιστοριογραφία. Ο αναγνώστης ακούει για ένα άλλο απόστολο Παύλο, έναν άλλο Μεγαλέξανδρο, έναν άλλο Νέρωνα, έναν άλλο Κωνσταντίνο, έναν άλλο Επίκουρο απ’ αυτούς που μάθαμε από την «επίσημη» ιστορία. Σε κάποιες περιπτώσεις η εικόνα είναι τελείως η αντίθετη απ’ αυτή που μας έκαναν να πιστέψουμε, σε άλλες διαφέρει αρκετά. Διαβάζουμε και άλλες πλευρές του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη με τα ίδια τα λόγια τους και ρίχνουμε πολύ διαφορετικές ματιές σε πολιτισμούς για τους οποίους είτε δεν μαθαίνουμε τίποτα στα σχολεία και στα βιβλία ευρύτερης διάδοσης, είτε διαβάζουμε τις απαξιωτικές προσεγγίσεις, όπως στην περίπτωση του Ισλάμ, των Μογγόλων με τον Τζέγκις Καν, των Ινδών και των Αράβων. Ο χριστιανισμός δε, ξεγυμνώνεται από το πέπλο της αγιοσύνης που απόκτησε εφόσον έγινε πια επίσημος θεσμός του κυρίαρχου κατεστημένου. «Βέβηλες» προσεγγίσεις λοιπόν. Ένα βιβλίο «αιρετικό» που προκαλεί κι όμως, όλες οι απόψεις είναι τεκμηριωμένες και αποφθέγματα αναγνωρισμένων ερευνητών της ιστορίας. Γι’ αυτό, ο αναγνώστης μένει με το στόμα ανοιχτό και ενδεχομένως, έχοντας διαβάσει το βιβλίο, αγανακτά με τα όσα μας αποκρύβονται, με τα ιαματικά ψεύδη με τα οποία μας θρέφει η «επίσημη ιστοριογραφία». Δηλαδή, αυτή που εγκρίνεται από και δουλεύει για τους θεσμούς της εκμεταλλευτικής εξουσίας των ταξικών κοινωνιών.
Η αλήθεια είναι επαναστατική
«…Κι αν είναι η σκέψη σου πριν από σένα
δεν είναι θέλημα θεού και γέννα.
Τη σκλάβα σκέψη σου, σκλάβα δετή,
σου τηνε φτιάξανε οι δυνατοί…»
Μ’ αυτά τα λόγια του Κώστα Βάρναλη ξεκινάει το βιβλίο. Όπως όλα τα άλλα έργα του Γιώργου Φαρσακίδη, που μας έχει αφήσει και μας αφήνει είτε με το χρωστήρα, είτε με το πινέλο είτε με την πένα, έτσι και τούτο το βιβλίο μαρτυράει την πάντα νεαρή και επαναστατημένη ψυχή του κομμουνιστή καλλιτέχνη που εξεγείρεται ενάντια στο ψέμα και διψάει για την αλήθεια, μια αναζήτηση που του έφερε πάμπολλα πάθη στη μαρτυρική ζωή του, γιατί η αλήθεια εξακολουθεί να είναι υπό διωγμό. Χαρακτηριστικά και εύστοχα τα αποφθέγματα που στολίζουν τα κεφάλαια και που με καταπληκτική συντομία μαρτυρούν την πεμπτουσία των πραγμάτων. Έτσι ο όρκος των ολιγαρχών: “Θα είμαι εχθρός του λαού/και θα επινοώ το μεγαλύτερο κακό/που μπορώ να του κάνω” (σελ. 41). Επομένως πιο ειλικρινείς από τους σημερινούς ολιγάρχες, που όντες εχθροί του λαού το παίζουν φίλοι του λαού, ήταν οι ολιγάρχες τότε…Αλλά και ο Αριστοτέλης ειλικρινής ήταν λέγοντας: «Όσα μυθολογικά έχουν προστεθεί στους θεσμούς, αποσκοπούν στη δημιουργία υπακοής του όχλου» (σελ. 11). Το κεφάλαιο «Δημοκρατία και Σοφιστές» ξεκινάει με τα εξής λόγια του Πρωταγόρα: «Όλα καθορίζονται από τον άνθρωπο…/Οι θεοί ποτέ δε φανερώθηκαν σε κανέναν,/ούτε και έταξαν σε βασιλιάδες/και ευπατρίδες να κυβερνούν…» (σελ. 20). Τέτοια αποφθέγματα υπάρχουν πολλά.
Το βιβλίο του Γιώργου Φαρσακίδη είναι πράξη επαναστατική και κλείνουμε με τα δικά του λόγια στον πρόλογο, όπου ο συγγραφέας θα πει: Έτσι η παρουσίαση μιας «άλλης αλήθειας», μιας διαφορετικής ερμηνείας των βασικών σταθμών της παγκόσμιας ιστορίας, πιστεύω πως είναι μια πράξη αντίστασης, όσο ποτέ αναγκαία» (σελ. 9).
