Ήταν 2 Σεπτέμβρη 1944, ημέρα Σάββατο, όταν, λίγο έξω από την πόλη της Θεσσαλονίκης, στο Χορτιάτη, γράφτηκε μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα. Περίπου 300 στρατιώτες της μονάδας του Φριτς Σούμπερτ μαζί με ογδόντα ταγματασφαλίτες, συνεργάτες των Ναζί, έφτασαν στο χωριό με σκοπό να μην αφήσουν τίποτε όρθιο, να δολοφονήσουν, να κάψουν, να λεηλατήσουν.
Ναζί και ταγματασφαλίτες, με σαδιστική ψυχρότητα, μετέτρεψαν μέσα σε λίγες μόνο ώρες τον Χορτιάτη σε πραγματική κόλαση. Υπό τους ήχους ενός χαρούμενου σκοπού που έπαιζε στο βιολί ένας γερμανός στρατιώτης, σκότωσαν βρέφη, βίασαν γυναίκες, εκτέλεσαν εν ψυχρώ, έκαψαν και λεηλάτησαν.
Στη συνέχεια, συγκέντρωσαν όσους κατοίκους δεν είχαν εγκαταλείψει το χωριό, παρά τις προειδοποιήσεις του ΕΑΜ, στο φούρνο του Γκουραμάνη και το σπίτι του Νταμπούδη και τα έκαψαν, μετατρέποντας τα σε κρεματόρια. Ο απολογισμός εξοντωτικός: 149 νεκροί. Από αυτούς οι 51 ήταν ανήλικα παιδιά, 36 κάτω από δέκα χρονών ακόμα και βρέφη. Το χωριό κάηκε ολόκληρο. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ολοκληρωτική καταστροφή του Χορτιάτη έλαβε χώρα δύο μήνες περίπου πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τμήματα του ΕΛΑΣ.
Ο παλαίμαχος κομμουνιστής εικαστικός και συγγραφέας Γιώργος Φαρσακίδης έζησε από κοντά τα τραγικά γεγονότα του Χορτιάτη. Την προσωπική του μαρτυρία καταθέτει στο βιβλίο «μια επαίσχυντη συμφωνία και το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη» που κυκλοφόρησε το 2011 (αυτοέκδοση). Τον πρόλογο αναφέρει:
«Στις 2 Σεπτέμβρη 1944, δύο δεκαοχτάχρονοι μαχητές του ΕΛΑΣ, ο γράφων και ο Σταύρος Δήμου (Σταύρακας) κατόπιν εντολής του καπετάν Χορτιάτη, ξαναστήσαμε ενέδρα στο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο και χτυπήσαμε γερμανικό αυτοκίνητο, προπομπό φάλαγγας αυτοκινήτων που θα εκτελούσαν την προσχεδιασμένη σφαγή στο Χορτιάτη. Ο οδηγός του αυτοκινήτου τραυματίστηκε βαριά, όμως οι άλλοι δύο Γερμανοί, ύστερα από ανταλλαγή πυρών, κατάφεραν να διαφύγουν. Εμείς στείλαμε τον τραυματία για περίθαλψη και κάψαμε το αυτοκίνητο. Το χτύπημα του αναγνωριστικού αυτοκινήτου αποδείχτηκε σωτήριο για εκατοντάδες κατοίκους του χωριού, οι οποίοι, υπακούοντας στις προτροπές της οργάνωσης, κατάφεραν να διαφύγουν. Τα πάνω από εκατόν σαράντα πέντε άτομα, κυρίως γυναικόπαιδα, που παρέμειναν στο χωριό, δίνοντας πίστη στα λόγια του ιερέα και του προέδρου, που διατηρούσαν ’’καλές σχέσεις’’ με τους Γερμανούς, σφαγιάστηκαν ή κάηκαν ζωντανοί».
Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη, όπως και μια σειρά άλλες θηριωδίες των Ναζί στο Δίστομο, τα Καλάβρυτα, στην Κάνδανο, στη Βιάννο, στο Κοντομαρί, στο Κομμένο της Άρτας και αλλού, μας διδάσκει ποια είναι η φύση του φασισμού, το αποκρουστικό πρόσωπο του ναζισμού και των ντόπιων συνεργατών του, των δοσίλογων, των ταγματασφαλιτών.
«Η επίσημη ελληνική ιστοριογραφία ελάχιστα έχει ασχοληθεί με την πυρπόληση του Χορτιάτη. Και το βολικό παραμύθι για τους «κακούς αντάρτες» και τα γερμανικά αντίποινα για το φόνο ενός ανύπαρκτου γερμανού γιατρού είχε για χρόνια παραπληροφορήσει τον κόσμο» γράφει στο βιβλίο του ο Γ. Φαρσακίδης. Και συνεχίζει:
«Το ολοκαύτωμα, σαν συμβάν, απουσιάζει παντελώς τόσο από τα, κατά τα άλλα σχολαστικά στην καταγραφή, γερμανικά, όσο και τα βρετανικά αρχεία. Κι αναρωτιέται κανείς, συγκαλύπτοντας άραγε ποιους μεγαλόσχημους συνεργούς εγκλημάτων πολέμου, ποιες πολιτικές ατιμίες και προδοσίες, έχει διαγραφεί αυτή η σελίδα.
Τον Αύγουστο του 1944, κατά μαρτυρία ανώτατων Γερμανών αξιωματούχων, όπως του Γκέμπελς, (που μετείχε κι ο ίδιος) του Φον Όβεν, του Γιόντλ και του Σπέερ, κλείστηκε μεταξύ Βρετανών και Γερμανών μια μυστική “Συμφωνία Κυρίων” που προέβλεπε την ανενόχλητη, από τους Βρετανούς, αποχώρηση από την Ελλάδα των Γερμανικών στρατευμάτων. Σε αντάλλαγμα οι Γερμανοί, με την βοήθεια των γερμανοεξοπλισμένων Ταγμάτων Ασφαλείας, εξουδετερώνοντας το Εαμικό Κίνημα, θα παραχωρούσαν τη Θεσσαλονίκη στους Άγγλους.
Μετά το τέλος του πολέμου η Επαίσχυντη Συμφωνία, που πρόδιδε τον κοινό Συμμαχικό αγώνα, δημοσιοποιήθηκε από τους Γερμανούς, αλλά όπως ήταν επόμενο, σαν πράξη πολιτικής ατιμίας, παραμένει από τους Βρετανούς μέχρι σήμερα “εν κρύπτω”».
Ο Χορτιάτης υπήρξε προπύργιο της Εθνικής Αντίστασης, σύμβολο του Αντιφασιστικού Αγώνα και των μεγάλων θυσιών του λαού μας.
