Αρνητικοί συσχετισμοί

Γρά­φει ο Βασί­λης Κρί­τσας //

Το λεύ­κω­μα “αρνη­τι­κοί συσχε­τι­σμοί” του Πάνου Ζάχα­ρη κυκλο­φο­ρεί εδώ και λίγες μέρες από τις εκδό­σεις “Τόπος” στα βιβλιο­πω­λεία, περι­λαμ­βά­νο­ντας λίγες επι­λεγ­μέ­νες γελοιο­γρα­φί­ες της τελευ­ταί­ας τριε­τί­ας που δημο­σιεύ­τη­καν στην εφη­με­ρί­δα “το Ποντί­κι” και στο δικό μας ηλε­κτρο­νι­κό περιο­δι­κό, το “Ατέ­χνως”.

Το να σκια­γρα­φείς και να γελοιο­γρα­φείς κάτω από αρνη­τι­κούς συσχε­τι­σμούς, μοιά­ζει κάπως με το δύσκο­λο καθή­κον της αγω­νι­στι­κής δρά­σης σε μη επα­να­στα­τι­κές συν­θή­κες. Αλλά και με το γέλιο που (μας) δίνει διέ­ξο­δο από μια μίζε­ρη καθη­με­ρι­νό­τη­τα, που παρα­μέ­νει πει­σμα­τι­κά ίδια και απα­ράλ­λα­χτη, όσο δεν παίρ­νου­με εμείς πρω­το­βου­λία να την αλλάξουμε.

Στο προ­λο­γι­κό σημεί­ω­μα της έκδο­σης, ο Χρί­στος Χαρα­λα­μπό­που­λος, παρο­μοιά­ζει τους σκι­τσο­γρά­φους με τερ­μα­το­φύ­λα­κες που “παρα­τη­ρούν, κατα­γρά­φουν και προ­ε­τοι­μά­ζο­νται για τη στιγ­μή που θα τους χρεια­στούν” ενώ “κάθε σκί­τσο τους είναι μια από­κρου­ση, αντί­δρα­ση, σωτή­ρια κι ανα­γκαία, για­τί χωρίς αυτήν δεν υπάρ­χει σύν­θε­ση και ζωή δίχως σύν­θε­ση, είναι μισή”.

Αλλά το βασι­κό για έναν τερ­μα­το­φύ­λα­κα, είναι να έχει καλές εξό­δους (από την εστία του, την ΕΕ, το σύστη­μα και όχι εξό­δους του Μεσο­λογ­γί­ου), να είναι απο­φα­σι­σμέ­νος για αυτές και να μην τις αφή­νει στου δρό­μου τα μισά, μπες-βγες κι ήξεις-αφή­ξεις. Στο άλμπουμ του Πάνου Ζάχα­ρη, υπάρ­χει μια ειδι­κή ενό­τη­τα για τη μεγά­λη ιδέα της καπι­τα­λι­στι­κής Ευρω­λάν­δης, τη λυκο­συμ­μα­χία, που “δεν πρέ­πει” να εγκα­τα­λεί­ψου­με, για να… μη μας φάει ο λύκος.

Μόνο που ένας τερ­μα­το­φύ­λα­κας-σκι­τσο­γρά­φος μπο­ρεί απλώς να μας προ­σφέ­ρει μικρές καθη­με­ρι­νές (δι)εξόδους κι όχι τη νίκη στο πιά­το. Γι’ αυτήν πρέ­πει εμείς μόνοι μας να παλέ­ψου­με. Αυτό ακρι­βώς ανα­δει­κνύ­ει η τελευ­ταία θεμα­τι­κή ενό­τη­τα του άλμπουμ, που εστιά­ζει στις δικές μας ευθύ­νες. Κανείς δε γίνε­ται πρό­βα­το επί σφα­γή, χωρίς τη δική του συναί­νε­ση. Όταν δηλα­δή φοβά­ται ακό­μα και να βελά­ξει, μη τυχόν προ­κλη­θεί νευ­ρι­κό­τη­τα στις αγο­ρές από την αντί­δρα­σή του ‑όπως το προ­βα­τά­κι στο εξώ­φυλ­λο της έκδοσης.

Θυμά­μαι πως ο υπάλ­λη­λος του βιβλιο­πω­λεί­ου, όπου ζήτη­σα το αλμπου­μά­κι, θυμό­ταν την έκδο­ση αλλά όχι το ράφι στο οποίο βρι­σκό­ταν, και ψάχνο­ντας στον υπο­λο­γι­στή, πλη­κτρο­λο­γού­σε στην αρχή λάθος, ανορ­θό­γρα­φα, τον τίτλο, πιστεύ­ο­ντας ενδό­μυ­χα πως θα υπήρ­χε κάποιο λογο­παί­γνιο με το πρό­βα­το στο εξώ­φυλ­λο και τον τίτλο: “αρνι-τικοί συσχε­τι­σμοί” ή κάτι αντί­στοι­χο. Κι ίσως να είχε δίκιο, για­τί τα πρό­βα­τα που προ­σπα­θούν να απο­φύ­γουν το λύκο της ΕΕ είναι συχνό μοτί­βο στα σκί­τσα του Ζάχα­ρη, χωρίς να είναι όμως αθώα του αίμα­τος, ακό­μα κι αν πρό­κει­ται για το δικό τους, τη δική τους σφα­γή, εφό­σον στοι­χί­ζο­νται στη λογι­κή “σφά­ξε με αγά μου να αγιά­σω” και απο­φεύ­γουν συνει­δη­τά το μαζι­κό αγώ­να, για να μη γίνουν “κοπά­δι”.

Για­τί αρνη­τι­κοί συσχε­τι­σμοί; Για­τί το άλμπουμ πάει ενά­ντια στο ρεύ­μα και τις συλ­λο­γι­κές αυτα­πά­τες μιας χώρας, όπου κάποιοι μαγεύ­τη­καν με τις 17 ώρες (δια­πραγ­μά­τευ­σης) που συγκλό­νι­σαν τον κόσμο. Κι οι άλλοι μισοί τους “αντι­πο­λι­τεύ­ο­νται” από τη σκο­πιά του γαλά­ζιου “σαν­σεξ στό­ρι” . Ή ακό­μα χει­ρό­τε­ρα υψώ­νο­ντας φρά­χτες στα σύνο­ρα, που “μπο­δί­ζουν τους ανθρώ­πους να βαδί­σουν” και στρώ­νουν το έδα­φος για το νεο­να­ζί ζόμπι που πλα­νά­ται κάτω από την Ευρώπη.

“Και για­τί να αγο­ρά­σω το άλμπουμ, αφού έχω δει ήδη τα περισ­σό­τε­ρα σκί­τσα του στο δια­δί­κτυο;” μπο­ρεί εύλο­γα να ανα­ρω­τη­θεί κανείς. Όχι, δεν είναι μόνο για να στη­ρί­ξει την προ­σω­πι­κή δου­λειά του Πάνου και το πρώ­το προ­σω­πι­κό του λεύ­κω­μα, ούτε για­τί είναι φίλος και σύντρο­φος, και δημο­σί­ευ­σε εδώ μερι­κά σκίτσα.

Είναι για­τί τα σκί­τσα του μοιά­ζουν με ένα άλμπουμ πολι­τι­κών ανα­μνή­σε­ων, που το ξεφυλ­λί­ζεις και θυμά­σαι διά­φο­ρες στιγ­μές και ψηφί­δες της τελευ­ταί­ας τριε­τί­ας. Τόσο εύστο­χα που απο­δί­δουν και συμπυ­κνώ­νουν το κλί­μα των ημε­ρών, αλλά αρκού­ντως δια­χρο­νι­κά για να μην τα κατα­πιεί, σαν κινού­με­νη άμμος, η επι­και­ρό­τη­τα και ο εφή­με­ρος χαρα­κτή­ρας της.

Αξί­ζει να το πάρει κανείς για τον εαυ­τό του, για­τί ποτέ δεν μπο­ρείς να είσαι σίγου­ρος ότι δε σου έχει ξεφύ­γει κάτι από τη σατα­νι­κή έμπνευ­ση του σκι­τσο­γρά­φου, που κρύ­βε­ται ‑σαν το διά­βο­λο- στις λεπτο­μέ­ρειες (πχ στο όνο­μα του “Συρι­ζαί­ου πολι­τευ­τή” Άρης Τερί­δης, που αγα­να­κτεί υπο­κρι­τι­κά με τον εαυ­τό του και τις δικές του δηλώσεις).
Ή ως δώρο για φίλους, ακό­μα και τους λιγό­τε­ρο μυη­μέ­νους, σαν ένα πακέ­το πολι­τι­κών προ­κη­ρύ­ξε­ων στην ελκυ­στι­κή συσκευα­σία των σκί­τσων, με αιχ­μη­ρά μηνύ­μα­τα που εντυ­πώ­νο­νται πολύ πιο εύκο­λα από ό,τι μια βαριά ανά­λυ­ση, ένα τσι­τά­το ή ένα σύνθημα.

Κλεί­νου­με με την ανυ­πό­μο­νη ευχή να είναι καλο­τά­ξι­δο το λεύ­κω­μά του, τόσο που να πει­στεί να βγά­λει σύντο­μα και δεύ­τε­ρο (πχ με την πετυ­χη­μέ­νη σει­ρά του Working Dead ή κάποια από τα εξί­σου πετυ­χη­μέ­να μοντάζ του). Και με τον επί­λο­γο που διά­λε­ξε ο Ζάχα­ρης για τη δική του έκδο­ση, δανει­ζό­με­νος έναν άκρως επί­και­ρο στί­χο του Μανό­λη Αναγνωστάκη:

Κι όχι αυτα­πά­τες προ­πα­ντός.