Βασίλι Ζάιτσεφ: Ο θρύλος του Στάλινγκραντ _τρόμος των Ναζί σκυλεύεται από τη βιομηχανία του Χόλυγουντ

Σαν σήμερα, πριν 33 χρόνια, έφευγε απ’ τη ζωή σε ηλικία 76 ετών ένας από τους χιλιάδες_χιλιάδες ήρωες της Σοβιετικής Ένωσης, ο Βασίλι Γρεγκόριεβιτς Ζάιτσεφ (Василий Григорьевич Зайцев‎‎), ο θρυλικός ελεύθερος σκοπευτής του _ελευθερωτή των λαών, Κόκκινου Στρατού που συνέδεσε το όνομα του και με τη μάχη του Στάλινγκραντ.

Γράφει ο \\ Αστέρης Αλαμπής _Μίδας

Βασίλι Ζάιτσεφ: Ο άνθρωπος που έτρεμαν οι Ναζί

Δείτε “η εποποιία του Στάλινγκραντ”

Η περίπτωση του Β.Ζάιτσεφ δεν είναι η ιστορία ενός μεμονωμένου ήρωα, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της τεράστιας, αλησμόνητης προσφοράς της Σοβιετικής Ένωσης και του λαού της στην Μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.

Οι ανάγκες της ιστορίας
και της κινηματογραφικής βιομηχανίας
είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστες

Ο Ζάιτσεφ της ταινίας εν είδει troll

Πρόκειται για έγκλημα κατ΄εξακολούθηση _ειδικά μετά τις ανατροπές και την καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ και δεν είναι η πρώτη φορά _ούτε και η τελευταία: αναφερόμαστε στην _σχετική υποτίθεται, πολεμική ταινία του Ζαν-Ζακ Ανό (2001) Ο Εχθρός προ των Πυλών (Enemy at the Gates), με πρωταγωνιστές Τζουντ Λο, Τζόζεφ Φάινς και Εντ Χάρις τοποθετημένη στη Μάχη του Στάλινγκραντ. Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από το ομώνυμο πεζογράφημα του Γουίλιαμ Κρεγκ (Enemy at the Gates_ The Battle for Stalingrad -1973). Βασίζεται σε μια μονομαχία που αναφέρεται στο βιβλίο, η οποία αναπτύχθηκε ανάμεσα στο θρυλικό Σοβιετικό ελεύθερο σκοπευτή και τον Γερμανό αντίστοιχό του, Ταγματάρχη Έρβιν Κένιχ.

Η ταινία ήταν μια παραποίηση της ιστορίας όσον αφορά και τα πραγματικά γεγονότα και στην πλοκή της και στις αναπαραστάσεις των χαρακτήρων της. Για παράδειγμα, η ταινία περιέχει μια σκηνή στην οποία Κομισάριοι συναγελάζουν ένα πλήθος ανοργάνωτων Σοβιετικών στρατιωτών, οι μισοί εκ των οποίων άοπλοι, και τους εξαναγκάζουν σε κύματα αυτοκτονικών επιθέσεων εναντίον Γερμανών στρατιωτών οπλισμένων με τανκς και πολυβόλα. Η σκηνή απεικονίζει “zagradotryads” (δυνάμεις αντιϋποχώρησης _ανάσχεσης), σε αντίφαση με τις ιστορικές μαρτυρίες της επάρκειας και των τακτικών μάχης των Σοβιετικών στρατιωτών στη Μάχη του Στάλινγκραντ. Παράδειγμα της πιο ανόητης δυτικής προπαγάνδας _το ξαναγράψιμο της ιστοείας καλά κρατεί …. Τα «στρατεύματα φραγμού», η στρατιωτική αστυνομία που μπήκε στη μάχη υπεράσπισης της «μητέρας πατρίδας» μετατράπηκε σε κάτι τερατώδες, με μόνος λόγο ύπαρξής του τη στρατιωτική άγνοια των πολεμιστών. Υπάρχει κι ο ηλίθιος παραλληλισμός με τον Τζένγκις Χαν τον φεουδαρχικό στρατό των ευγενών στρατολογημένων για τους Μογγόλους με δικαίωμα στα λάφυρα κ.λπ. με τον κόκκινο στρατό των εργατών και αγροτών (Рабоче-крестьянская Красная армия, РККА), ελευθερωτή της ανθρωπότητας, που ιδρύθηκε το 1918, από το μπολσεβίκικο Συμβούλιο των Λαϊκών Κομισάριων.

Σοβιετικοί βετεράνοι του Στάλινγκραντ προσεβλήθησαν τόσο πολύ από την απεικόνιση του Κόκκινου Στρατού στην ταινία του Ζαν-Ζακ Ανό, ώστε στις 7 Μαΐου 2001, λίγο μετά αφότου η ταινία προβλήθηκε στη Ρωσία, αποτάθηκαν στην Κρατική Δούμα, απαιτώντας να απαγορευθεί η ταινία _φυσικά η απαίτηση δεν ικανοποιήθηκε…

Ο γερμανορώσος συγγραφέας Βλαντιμίρ Κάμινερ έπαιξε ως κομπάρσος έναν Σοβιετικό στρατιώτη στην ταινία. Στο βιβλίο του Yes I’m Irish (2000), ο Κάμινερ κριτικάρει το πως οι Σοβιετικοί στρατιώτες απεικονίζονται ως χούλιγκανς που μεθάνε και παίζουν παιχνίδια κλασίματος.

Ο Βρετανός ιστορικός Antony James Beevor (Άντονι Μπίβορ _ειδικός σε στρατιωτικά ζητήματα) σχετικά με την ταινία και το βιβλίο του Stalingrad, αναφέρει ότι, ενώ ο Ζάιτσεφ ήταν υπαρκτό πρόσωπο, η ιστορία της μονομαχίας του (δραματοποιημένη στην ταινία) με τον Κένιχ είναι φανταστική. Αν και το βιβλίο του Γουίλιαμ Κρεγκ Enemy at the Gates: The Battle for Stalingrad περιλαμβάνει μια «μονομαχία ελεύθερων σκοπευτών» μεταξύ του Ζάιτσεφ και του Κένιχ, η ακολουθία των γεγονότων στην ταινία είναι φανταστική. Ενώ οι κύριοι χαρακτήρες βασίζονται σε ιστορικές φιγούρες, με την εξαίρεση του Ντανίλοφ και ίσως του Κένιχ, είναι σχεδόν απίθανο ότι ποτέ συναντήθηκαν ή είχαν επαφή ο ένας με τον άλλον.

Αλλά το κυριότερο: η Paramount Pictures είχε ακόμη και το θάρρος να ισχυριστεί: «Μια σφαίρα μπορεί να αλλάξει την πορεία της ιστορίας». Σπεύδω να προσθέσω ότι, παρόλο που ο Jean-Jacques Annaud με προσκάλεσε στη Γερμανία για να παρακολουθήσω τα γυρίσματα, προσπαθώντας να με γοητεύσει και να με πείσει να μην είμαι πολύ αυστηρός στο ζήτημα της αλήθειας, γιατί είχαν _λέει, ανακαλύψει «διάφορα» στα αρχεία του ρωσικού υπουργείου Άμυνας. Η σπουδαία ατάκα του ήταν: «Μα Άντονι, ποιος μπορεί να πει πού αρχίζει ο μύθος και πού τελειώνει η αλήθεια;»

Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οι ανάγκες της ιστορίας και οι ανάγκες της κινηματογραφικής βιομηχανίας είναι θεμελιωδώς ασυμβίβαστες. Το Χόλιγουντ πρέπει να απλοποιήσει τα πάντα σύμφωνα με καθορισμένους τύπους. Οι ταινίες του πρέπει να έχουν ήρωες και, φυσικά, κακούς – η ηθική αμφιβολία είναι πολύ περίπλοκη. Οι ταινίες μεγάλου μήκους πρέπει επίσης να έχουν μια ολόκληρη σειρά βασικών συστατικών, εάν θέλουν να φτάσουν στο σύστημα χρηματοδότησης, παραγωγής και στούντιο στο box office. Ένα στοιχείο είναι το «τόξο του χαρακτήρα», στο οποίο οι πρωταγωνιστές πρέπει να περάσουν από μια μορφή ηθικής μεταμόρφωσης ως αποτέλεσμα των εμπειριών που υφίστανται. Τα τελειώματα πρέπει να είναι αισιόδοξα, ακόμη και για το Ολοκαύτωμα. Δείτε τη Λίστα του Σίντλερ και τον συναισθηματισμό του φινάλε της, αποκαλύπτοντας ότι στις ταινίες μετράνε μόνο οι επιζώντες.

Υπόθεση

Ο Vassili, στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού, στέλνεται στην πρώτη γραμμή της Μάχης του Στάλινγκραντ το 1942. Εξαναγκασμένος σε αυτοκτονική επίθεση χωρίς τουφέκι αλλά με πυρομαχικά, κρύβεται ανάμεσα σε ένα σωρό πτώματα, ενώ μια οβίδα τανκ ακινητοποιεί ένα τεθωρακισμένο και ο Επίτροπος Danilov, κρύβεται στον ίδιο σωρό και βρίσκει ένα τουφέκι. Ο Ζάιτσεφ αποκαλύπτεται, συμβουλεύοντας τον κομισάριο να μην πυροβολήσει μέχρι να καλύψει τον θόρυβο μια έκρηξη και ο Ντανίλοφ δίνει το τουφέκι στον Vassili, ο οποίος, προς έκπληξη του πρώτου, μπορεί να σκοτώσει πέντε Γερμανούς στρατιώτες σε λιγότερο από ένα λεπτό!!.

Από το πουθενά, αντί για τον Στάλιν είναι ο Νικήτα Χρουστσόφ που απαιτεί «ιδέες» από τους υφισταμένους του για να αναπτερωθεί το σπασμένο ηθικό του Κόκκινου Στρατού. Ενώ οι άλλοι κομισάριοι προτείνουν πιο αυστηρή πειθαρχία _όλα διαλυμένα υποτίθεται και τρόμο, ο Danilov, τώρα ανώτερος υπολοχαγός, συνιστά να δώσει «πνευματική» έμπνευση στα στρατεύματα. Προτείνει «παραδείγματα» και συνιστά τον Ζάιτσεφ για αυτόν τον ρόλο. Αμέσως μετά, ο Ντανίλοφ αρχίζει να δημοσιεύει ηρωικές ιστορίες για τα κατορθώματα του Vassili στην εφημερίδα του στρατού ο οποίος μετατίθεται στο τμήμα ελεύθερων σκοπευτών και γίνεται φίλος με τον Ντανίλοφ. Και οι δύο ενδιαφέρονται επίσης «ρομαντικά» για την Τάνια Τσέρνοβα, εθελόντρια στην τοπική πολιτοφυλακή. Φοβούμενος για την ασφάλειά της, ο Ντανίλοφ τη μεταφέρει σε μονάδα πληροφοριών, φαινομενικά για να χρησιμοποιήσει τις γερμανικές της ικανότητες στη μετάφραση ραδιοφωνικών υποκλοπών, στην πράξη όμως…

Με τους Σοβιετικούς ελεύθερους σκοπευτές να πληρώνουν αυξανόμενο φόρο αίματος στις γερμανικές δυνάμεις, ο Γερμανός Ταγματάρχης Erwin König αναπτύσσεται για να σκοτώσει τον Vassili και να συντρίψει το σοβιετικό ηθικό. Όταν η διοίκηση του Κόκκινου Στρατού μαθαίνει για την αποστολή του König, στέλνει τον πρώην μαθητή του Koulikov για να βοηθήσει τον Vassili να τον σκοτώσει. Ο König, ωστόσο, ξεπερνά τον Κουλίκοφ και τον σκοτώνει, κλονίζοντας τα πάντα, ενώ ο δαιμόνιος Χρουστσόφ πιέζει τον Ντανίλοφ να ανασκουμπωθεί. Ο Sacha Filipov, ένα νεαρό αγόρι από τη Σοβιετική Ένωση, προσφέρεται εθελοντικά να ενεργήσει ως διπλός πράκτορας μεταβιβάζοντας στον König ψευδείς πληροφορίες για το πού βρίσκεται ο Vassili, που στο μεταξύ στήνει μια παγίδα στον König και καταφέρνει να τον τραυματίσει με τη βοήθεια της Tania, η οποία έχει έρθει για να τον σώσει. Κατά τη διάρκεια μιας δεύτερης προσπάθειας, ο Ζάιτσεφ αποκοιμιέται και ημερολόγιο του _ως ελεύθερος σκοπευτής κλέβεται από έναν λεηλάτη Γερμανό στρατιώτη και η γερμανική διοίκηση το εκλαμβάνει ως απόδειξη του θανάτου του και σχεδιάζει να στείλει τον König που δεν πιστεύει ότι ο Vassili είναι νεκρός.

Ο στρατηγός Friedrich φον Paulus παίρνει τα dog tags (σσ. μεταλλική ταυτότητα _κρεμασμένη στο λαιμό αναγνώρισης των αμερικανών στρατιωτών) για να αποτρέψει τη σοβιετική προπαγάνδα από το να επωφεληθεί εάν τυχόν ο König σκοτωθεί και αναγνωριστεί. Ο König δίνει στον στρατηγό έναν Πολεμικό Σταυρό που απονεμήθηκε μετά θάνατον στον γιο του, έναν υπολοχαγό της 116^ης Μεραρχίας Πεζικού που σκοτώθηκε τις πρώτες μέρες της μάχης και λέει στον Sacha πού θα είναι ο επόμενος, υποπτευόμενος ότι το αγόρι μπορεί να είναι πληροφοριοδότης. Τάνια και Ζάτσεφ στο μεταξύ έχουν ερωτευτεί και το βράδυ, αντί για το καθήκον στην πατρίδα η Τάνια πηγαίνει κρυφά στους στρατώνες και κάνει παθιασμένο έρωτα με τον Βασίλη, ενώ ο ζηλιάρης Ντανίλοφ τον απαξιώνει σε επιστολή του προς τους ανωτέρους του.

Ο König εντοπίζει την Τάνια και τον Βασίλη να τον περιμένουν στο επόμενο σημείο της ενέδρας του, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες του για τη Sacha. Στη συνέχεια σκοτώνει το αγόρι και κρεμάει το σώμα του ως δόλωμα: Ο Ζάιτσεφ ορκίζεται να σκοτώσει τον König και στέλνει την Tania και τον Danilov στη μητέρα του Sacha για να την φυγαδεύσουν. Η Τάνια τραυματίζεται από αδέσποτες σφαίρες καθ’ οδόν προς τις βάρκες. Νομίζοντας ότι είναι νεκρή, ο Ντανίλοφ μετανιώνει για τη ζήλια του για τον Ζάιτσεφ και ακόμη και η λαχτάρα του για τα κομμουνιστικά ιδανικά αρχίζει να παραπαίει, έτσι βρίσκοντας τον να περιμένει να στήσει ενέδρα στον König, εκτίθεται σκόπιμα για να προκαλέσει τον König να τον πυροβολήσει και να αποκαλύψει τη θέση του. Νομίζοντας ότι σκότωσε τον Ζάιτσεφ, ο König πηγαίνει να επιθεωρήσει το σώμα για να βρεθεί στο στόχαστρο του Σοβιετικού. Αποδεχόμενος τη μοίρα του, ο König γυρίζει με θλίψη για να κοιτάξει τον Βασίλη στο πρόσωπο πριν τον πυροβολήσουν. Δύο μήνες αργότερα, μετά την απελευθέρωση του Στάλινγκραντ και την παράδοση των γερμανικών δυνάμεων, ο Ζάιστεφ βρίσκει την Τάνια να αναρρώνει σε ένα νοσοκομείο υπαίθρου και ζήσαν αυτοί καλά κλπ. κλπ.