Παρατζάνωφ: αλήθειες και ψέματα για τον σοβιετικό “ποιητή των εικόνων” Φωτο 🎥Video

(σε τίτλους)
Ο Σεργκέι (Ιόσιφοβιτς) Παρατζάνωφ (9_Ιαν_1924 – 20_Ιουλ_1990) υπήρξε σκηνοθέτης και καλλιτέχνης της ΕΣΣΔ (αρμενικής καταγωγής). Γεννήθηκε στην Τιφλίδα της ΣΣΔ Γεωργίας  και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του σε ρωσόφωνο σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης της Τιφλίδας και στη συνέχεια φοίτησε από το 1942 μέχρι το 1945 στη Μουσική Σχολή του Κρατικού Ωδείου Τιφλίδας παρακολουθώντας μαθήματα φωνητικών και βιολιού και αμέσως μετά εγκαταστάθηκε στη Μόσχα για να σπουδάσει κινηματογράφο στο Πανενωσιακό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας, από το οποίο αποφοίτησε το 1951, υπό την επίβλεψη των καθηγητών Ιγκόρ Σάβτσενκο και Αλεξάντερ Ντοβτζένκο. Το 1948 εμφάνισε ανοιχτά  ομοφυλοφιλικές τάσεις (καταδικάστηκε για σχετικές πράξεις παραμένοντας για τρεις μήνες στη φυλακή;;)  Το 1951 παντρεύτηκε την ταταρικής καταγωγής Νιγκιάρ Σεράεβα και το 1955 την Ουκρανή Σβετλάνα Ιβάνοβνα Σεπρμπατιούκ, με την οποία απέκτησε έναν γιο, τον Σουρέν. Δεν μίλησε ποτέ επίσημα για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό, αλλά υποστηρίζεται ότι η ομοφυλοφιλία του (ή αμφιφυλοφιλία) ήταν δημόσια γνωστή και συζητιόταν ανοιχτά.
Στα μέσα της 10ετίας του 1950 εγκαταστάθηκε στην Ουκρανία, όπου και γύρισε ταινίες στην ουκρανική γλώσσα

Γράφει ο \\ Αστέρης Αλαμπής _Μίδας

Χρονολόγιο _Εργογραφία

• Γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 1924 στην Τιφλίδα της Γεωργίας.
• 1932 – 1945 Φοιτά στο 42^οΣχολείο Μέσης Εκπαίδευσης της Τιφλίδας.
• 1942 – 1945 Φοιτά στο Ινστιτούτο Σιδηροδρομικών Μεταφορών της Τιφλίδας. Εγκαταλείπει τις σπουδές του τον Ιανουάριο του 1942. Φοιτά στη Μουσική Σχολή του Κρατικού Ωδείου Τιφλίδας, στη τάξη του βιολιού και στη τάξη του τραγουδιού. Έκανε μαθήματα χορού στη σχολή χορογραφίας του Θεάτρου της όπερας και του μπαλέτου της Τιφλίδας.
• Καλοκαίρι του 1945. Φεύγει για τη Μόσχα
  • 1945 Αρχίζει η φοίτησή του στο Πανενωσιακό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στο εργαστήρι του Ιγκόρ Σάβτσενκο (1906 – 1950). Μετά το θάνατο το Σάβτσενκο, επικεφαλής στο εργαστήρι ήταν ο Α. Ντοβτζένκο (1894 – 1956).
• 1947 Συλλαμβάνεται στη Τιφλίδα για την υπόθεση του Ν. Μ. Μικάβα (;;)
• 1948 Κάνει την πρακτική του άσκηση στα γυρίσματα της ταινίας «Το τρίτο χτύπημα» στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου. Σκηνοθέτης ο Ιγκόρ Σάβτσενκο.
• 1949 Συμμετείχε στα γυρίσματα της ταινίας «Ταράς Σεβτστέκνο» στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου. Σκηνοθέτης ο Ιγκόρ Σάβτσενκο.
• 1950 Παντρεύεται στη Μόσχα.
• 1951 Εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτη στην ταινία «Μαξίμκα» με σκηνοθέτη τον Βλαντιμίρ Μπράουν.
• 1952 Γυρίζει την πτυχιακή ταινία μικρού μήκους «Αντριές» (με βάση ένα παραμύθι της Μολδαβίας).
  • Παίρνει το πτυχίο του. Αρχίζει να εργάζεται στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου.
• 1955 Γυρίζει στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου την ταινία μεγάλου μήκους  «Αντριές» (επαναλαμβάνοντας το σενάριο της διπλωματικής του ταινίας) μαζί με τον Γιάκοβ Μπαζιλιάν. Στο μισθολόγιο των στούντιο αναφέρεται ως βοηθός σκηνοθέτη
  • Παντρεύεται τη Σβετλάνα Ιβάνοβνα Σεπρμπατιούκ 17 χρονη κόρη Ουκρανού διπλωμάτη.
• 1957 Γυρίζει τα ντοκιμαντέρ «Σκέψεις», «Ναταλία Ούζβι», «Χρυσά Χέρια» στα κινηματογραφικά στούντιο ντοκιμαντέρ.
• 1958 Γεννήθηκε ο γιος του Σουρέν Παρατζάνωφ.
  • Γυρίζει στα κινηματογραφικά στούντιο «Ντοβτζένκο» την κωμωδία «Το πρωτοπαλίκαρο» με αναφορές στη ζωή της υπαίθρου.
• 1961 Γυρίζει το μελόδραμα με θέμα της ζωή μιας απλοϊκής νεαρής Ουκρανίδας, η οποία έγινε παγκοσμίως διάσημη τραγουδίστρια ,- «Η ουκρανική ραψωδία».
• 1962 Εκδίδεται το οριστικό του διαζύγιο με τη Σβετλάνα Ιβάνοβνα Σερμπατιούκ.
  • Γυρίζει το μελόδραμα «Λουλούδι στις πέτρες» που αναφέρεται στη ζωή μιας μικρής πολιτείας μεταλλωρύχων.
• 1964 Κάνει στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου την ταινία «Οι σκιές των ξεχασμένων προγόνων» το σενάριο της οποίας βασίστηκε στο ομώνυμο διήγημα του Μιχαήλο Κοτσιουμπίνσκι. Η ταινία τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. Βραβείο της Ακαδημίας της Μεγάλης Βρετανίας το 1965. Βραβεία στα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Ρώμης το 1965 και του Μαρ ντελ Πλάτα και 11 άλλα.
• 1965 Γράφει το σενάριο για την ταινία «Οι νωπογραφίες του Κιέβου» και κάνει τα πρώτα δοκιμαστικά με τους ηθοποιούς.
• 1966 Φεύγει για την Αρμενία.
  • Προσλαμβάνεται στα κινηματογραφικά στούντιο «Αρμιάν Φιλμ» και αρχίζει να γράφει το σενάριο για την ταινία «Σαγιάτ Νοβά».
• 1967 Στα κινηματογραφικά στούντιο του Γιερεβάν γυρίζει το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με θέμα το δημιουργικό έργο του Αρμένιου ζωγράφου Ακόπ Οβνατανιάν που έζησε στα τέλη του 19^ου αιώνα.
• Αρχίζει τα γυρίσματα του «Σαγιάτ Νοβά».
• 1968 Η ταινία «Σαγιάτ Νοβά» μετονομάζεται σε «Το χρώμα του ρόδου». Γίνεται η πρεμιέρα της ταινίας στο Γιερεβάν.
• 1969 Το μοντάζ της ταινίας ανατίθεται στον μετρ του σοβιετικού κινηματογράφου Σεργκέι Γιουτκέβιτς
  • Ο Σεργκέι Παρατζάνωφ αρρωσταίνει από πνευμονία στο Κίεβο. Εισάγεται στο νοσοκομείο. Αρχίζει να γράφει τις πρώτες νουβέλες με αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία στη Τιφλίδα. Γράφει την «Εξομολόγηση».
  • Γράφει το σενάριο για την ταινία «Τρεμάμενο παλάτι» με βάση το ποίημα του Αλεξάντερ Σεργκέγιεβιτς Πούσκιν «Το σιντριβάνι του Μπαχτσί Σαράι».
• 1971 Πηγαίνει στη Μόσχα με την πρώτη εκδοχή του «Σαγιάτ Νοβά».
• 1972 Παραδίδει στη διεύθυνση των κινηματογραφικών στούντιο του Κιέβου το σενάριο για την ταινία «Intermezzo» με βάση ένα διήγημα του Μ. Κοτσιουμπίνσκι. Το σενάριο εγκρίνεται και αρχίζουν οι προετοιμασίες.
  • Γράφει για τα στούντιο του Κιέβου τα σενάρια για τις ταινίες «Ικάρ» και «Χρυσή τομή». Η Επιτροπή Κινηματογράφου της ΕΣΣΔ δεν εγκρίνει τα σενάρια.
  • Γράφει το σενάριο για την ταινία «Αρά ο θαυμάσιος». Τα κινηματογραφικά στούντιο της «Αρμιάν Φιλμ» θεωρούν ότι το σενάριο αυτό δεν έχει καμιά προοπτική.
  • Καταθέτει στα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου το σενάριο για την ταινία «Δαίμων» με βάση το γνωστό ποίημα του Μ. Γι. Λέρμοντωφ. Το σενάριο απορρίπτεται.
• 1973 Ολοκληρώνεται η εργασία για το σενάριο με βάση τα παραμύθια του Χανς Άντερσεν. Τα κινηματογραφικά στούντιο του Κιέβου, του Γιερεβάν, του Βίλνιους και της Ρήγας όπου απευθύνεται ο Σεργκέι Παρατζάνωφ απορρίπτουν το σενάριο.
  • Η δημιουργική κολεχτίβα «Εκράν» αναλαμβάνει να γυριστεί η ταινία στην τηλεοπτική της εκδοχή και χρησιμοποιεί τα κινηματογραφικά στούντιο της «Αρμιάν Φιλμ».
  • Το Νοέμβριο εγκαταλείπει βιαστικά το Γιερεβάν και γυρίζει στο Κίεβο εξαιτίας σοβαρής ασθένειας του γιου του.
  • Η Επιτροπή Ραδιοφώνου και Τηλεόρασης της ΕΣΣΔ εκδίδει διάταγμα το οποίο επιτρέπει την προβολή της ταινίας «Το θαύμα στο Οντένς».
• 1974_1977 – Πολλές θεωρίες συνομωσίας, για την κεκλεισμένων των θυρών η δίκη του και … μεταφορά (sic!!) σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως υψηλής ασφάλειας… (συνολικά 4!!) 1977, 30-Δεκ απελευθερώνεται ένα χρόνο πριν ολοκληρώσει την ποινή του. Φτάνει στη Τιφλίδα. Εγκαθίσταται στο πατρικό του σπίτι στην οδό Κότα Μέσχι 7.
• 1977 – 1981 Τιφλίδα. Προσπαθεί να βρει δουλειά. Ζωγραφίζει και φτιάχνει κολάζ. 31_Οκτ: Δίνει διάλεξη στο θέατρο Ταγκάνκα στη Μόσχα εκφράζοντας τις απόψεις του για την παράσταση του Γιούρι Λιουμπίμωφ «Βλαδίμηρος Βισότσκι» (αφήγημα για τη τύχη ενός άνεργου σκηνοθέτη). Η ΚΑ. ΓΚΕ. ΜΠΕ προτείνει την πάση θυσία σύλληψη του …1982 _4 Οκτ. Γίνεται η δίκη του στην αίθουσα του Οίκου Εργαζομένων στον Πολιτισμό. Το δικαστήριο τον αφήνει ελεύθερο.
• 1984 Ο Σεργκέι Παρατζάνωφ μπορεί με απόφαση της Επιτροπής Κινηματογράφου της ΕΣΣΔ να γυρίζει ταινίας για λογαριασμό της «Γκρούζια Φιλμ»
  • «Ο μύθος για το κάστρο Σουμάρσκ» – ένα ποιητικό ηρωικό δράμα σε σενάριο του Β. Γκιγκασβίλι. Στους τίτλους της ταινίας εμφανίζονται δύο σκηνοθέτες. Ο Σεργκέι Παρατζάνωφ και ο Νταβίντ Αμπασίντζε (γνωστός Γεωργιανός ηθοποιός, ο οποίος στη ταινία έπαιξε δύο ρόλους). Τα γυρίσματα της ταινίας μετατρέπονται σε καρναβάλι στο κτίριο και στην αυλή των κινηματογραφικών στούντιο.
• 1985 «Ο μύθος για το κάστρο Σουμάρκς» στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ στο Πέζαρο. Διεθνής αναγνώριση της ταινίας.Σ
  • Στο φουαγιέ του Οίκου Κινηματογραφιστών της Γεωργίας ανοίγει η πρώτη έκθεση των έργων του Σεργκέι Παρατζάνωφ με τίτλο «Χορός στο εργαστήρι του καλλιτέχνη».
• 1986 «Αραμπέσκι σε θέματα του Πιροσμάνι» Μικρού μήκους ταινία για τον μεγάλο Γεωργιανό ζωγράφο.
• 1987 Πρώτο ταξίδι στο εξωτερικό. Ρότερνταμ. Του απονέμεται το βραβείο «20 σκηνοθέτες του μέλλοντος».
  • Ολοκληρώνεται η εργασία για το σενάριο «Το μαρτύριο του Σουσάνικ».
• 1988 Ανοίγει η έκθεση έργων του με τίτλο «Στο εργαστήρι του σκηνοθέτη» στο Γιερεβάν.
  • Ιούνιος. Οργανώνεται η πρώτη αναδρομική προβολή των έργων του στο εξωτερικό με τη συμμετοχή του. Παράλληλα έκθεση των έργων του στο Μόναχο στα πλαίσια του κινηματογραφικού φεστιβάλ της πόλης.
  • Γυρίζει την ταινία «Ασίκ Κερίμπ» στα κινηματογραφικά στούντιο της «Γκρούζια Φιλμ» με βάση το παραμύθι του Μ. Γι. Λέρμοντωφ. Ταξιδεύει στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ στη Νέα Υόρκη, στη Βενετία και στο Παρίσι.
  • Ο Γιούρι Ιλιένκο, Ουκρανός σκηνοθέτης και εικονολήπτης, γράφει τις νουβέλες του Σεργκέι Παρατζάνωφ με τις αναμνήσεις του.
  • Οι πρώτες ενδείξεις της σοβαρής ασθένειας του Σεργκέι Παρατζάνωφ.
• 1989 Ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη. Συμμετοχή στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ. Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής.
  • Αρχίζουν τα γυρίσματα της ταινίας «Εξομολόγηση» στη Τιφλίδα. Σταματούν τα γυρίσματα ξαφνικά λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της υγείας του.
  • Ιούλιος. Εγχείρηση στη Μόσχα, αφαίρεση του αριστερού πνεύμονα. Διάγνωση : κακοήθης όγκος.
  • Επιστροφή στη Τιφλίδα. Ταξίδι στην Πορτογαλία. Συμμετοχή στο κινηματογραφικό φεστιβάλ «Φαντασπορτο». Πρώτο βραβείο για την ταινία «Ασίκ  Κερίμπ».
  • Ευρωπαϊκό Βραβείο «Φέλιξ – 88»
• 1990 Ραγδαία επιδείνωση της υγείας του. Φεύγει για το Γιερεβάν.
  • Μάιος. Φεύγει αεροπορικώς για το Παρίσι προκειμένου να υποβληθεί σε θεραπεία.
  • 18 Ιουνίου. Επιστρέφει στο Γιερεβάν.
  • Τη νύχτα από την 20ήπρος την 21^η Ιουλίου ο Σεργκέι Παρατζάνωφ πεθαίνει στο νοσοκομείο.
  • 25 Ιουλίου γίνεται η κηδεία του στο Γιερεβάν και θάβεται στο Κεντρικό Πάνθεον.
  • Δεκέμβριος. Μόσχα. Παίρνει μετά θάνατο τα τέσσερα βασικά βραβεία «Νίκα» για την ταινία του «Ασίκ Κερίμπ».
• 1991 Εγκαινιάζεται το μουσείο «Σεργκέι Παρατζάνωφ» στο Γιερεβάν.
  • Ο Παρατζάνοφ αγκαλιάστηκε από την LGBTQI κοινότητα στη Γεωργία

Sergei Paradjanov:
Ένας παροξυσμικός λυρισμός

Έχοντας διανύσει ένα βίο ταραχώδη, γύρισε τις ταινίες του σε άτακτα χρονικά διαστήματα και σε απόσταση τη μια από την άλλη. Στα διαλείμματα της σύντομης κινηματογραφικής του καριέρας ασχολήθηκε με τα εικαστικά. Το κινηματογραφικό του έργο, επικό και λυρικό ταυτόχρονα, συγκροτείται από την ελευθερία της ποίησης, την αυθαιρεσία του μυστικισμού, την εκσταστικότητα του συναισθήματος. Η γοητεία των εικόνων του έχει τη προέλευση της στην ισχυρή παρουσία της παράδοσης (τόσο εικαστικής όσο και αφηγηματικής) της Αρμενίας στις ταινίες του: λαϊκοί θρύλοι και εικόνες της λαϊκής παράδοσης αποτελούν το βασικό άξονα των ταινιών του.

Ο Μπάμπης Ακτσόγλου σημειώνει σχετικά με το ύφος του, με αφορμή την ταινία Σκιές των ξεχασμένων προγόνων (1964) : «Ο λυρικός παροξυσμός που κυριεύει τη σκηνοθετική γραφή μας αποκαλύπτει ένα σύμπαν με διαστάσεις εξωπραγματικές. Ιδιαίτερα για το δυτικό θεατή η θέαση της ταινίας είναι ένα οπτικό σοκ. Ο σκηνοθέτης προκαλεί με την “ανορθοδοξία” του παραδόσεις και γλώσσες, διαμορφωμένες φιλμικές αισθητικές και γνωστά κλισέ, για να φτάσει σε μια οπτική αντίληψη του κόσμου, που οι καινοτομίες της ανοίγουν την πόρτα της ποίησης. Δίκαια λοιπόν ειπώθηκε ότι έχουμε να κάνουμε με την «απολυτότητα, την πρωταρχικότητα και την πλήρη κυριαρχία της καθαρής εικόνας πάνω στ’ άλλα εκφραστικά μέσα», όπως δίκαια η ταινία βραβεύθηκε πάνω από 23 φορές σε διεθνή Φεστιβάλ»

Σχετικά με την ταινία του Το χρώμα του ροδιού (1968), που αφηγείται την ζωή και το έργο του Αρμένιου ποιητή Αρουθίν Σαγιαντίν (1712-1975), γνωστού ως Σάγιατ Νόβα, ο Σεργκέι Παρατζάνωφ δηλώνει: «Αγαπώ πολύ αυτό το φιλμ. Είμαι περήφανος για το ότι δεν κέρδισε κανένα Χρυσό Λιοντάρι ή κανένα Αργυρό Παγόνι. Είμαι περήφανος γιατί κατόρθωσα να το κάνω κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Δεν είχα τα απαραίτητα υλικά, δεν είχα αρκετά φώτα ή μηχανήματα, ούτε δυνατότητα για ειδικά εφέ. Κι όμως, κατόρθωσα να το γυρίσω και να μεταμορφώσω τις αδυναμίες του σε έναν σχεδόν αρχέγονο ρεαλισμό, σε ένα παραμύθι γεννημένο από την πραγματικότητα.» βάλει τάξη στην εγγενή του ακαταστασία και πολυσημία». Η ταινία αναφέρεται στη ζωή και στο έργο του αρμένιου ποιητή του 18^ου  αιώνα Αρουθίν Σαγιαντίν, γνωστού με το όνομα Σαγιάτ Νοβά, που σημαίνει «Βασιλιάς του άσματος». Ο Σαγιαντίν ως τραγουδοποιός ερωτικών ασμάτων περιπλανήθηκε στη χώρα του και έγινε τελικά ποιητής του βασιλιά Ηρακλή της Γεωργίας. Η ταινία περιλαμβάνει ενότητες που συνδέονται με υπότιτλους και ποιήματα του Σαγιαντίν: τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, η ανακάλυψη του έρωτα, η είσοδός του στο μοναστήρι και εντέλει ο θάνατός του.

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης σημειώνει: «Το Σαγιάτ Νόβα είναι ένα «προκλητικά» αντιαφηγηματικό φιλμ , που όμως τα αφηγηματικά του στοιχεία συνιστούν μια άλλου είδους «πολυαξονική» αφήγηση, χωρίς χαρακτήρες και χωρίς καταστάσεις που κυοφορούν χαρακτήρες. Πρόκειται εδώ για τον εσωτερικό, μουσικό, συναισθηματικό και ιδεολογικό άξονα ενός ποιήματος. (…) Το Σαγιάτ Νόβα, λοιπόν, είναι η ποιητική βιογραφία ενός ποιητή φκιαγμένη από έναν άλλον ποιητή» __«Στην πραγματικότητα (…) είναι ένας πληθωρικός πριμιτίφ, που εντυπωσιάζεται απ’ το ετερόκλητο φολκλόρ και προσπαθεί όπως όπως»

• Το 2010 ιδρύθηκε στις ΗΠΑ το Ινστιτούτο Παρατζάνωφ – Vartanov με σκοπό την διατήρηση και την προώθηση του έργου των δύο σκηνοθετών.
• Στο Διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου του Γερεβάν έχει θεσπιστεί εις μνήμη του το βραβείο “Τάλερ του Παρατζάνωφ”, το όνομα του οποίου έχει προέλθει από τις εικόνες που συνήθιζε να σκαλίζει με τα νύχια του πάνω σε μεταλλικά καπάκια μπουκαλιών.

Στις σκιές των ξεχασμένων προγόνων \
Tini zabutykh predkiv

Κάπου στα Καρπάθια, στις αρχές του 20^ού αιώνα, ο Ιβάν ερωτεύεται τη Μαρίτσκα, κόρη του δολοφόνου του πατέρα του. Όμως η «βέβηλη» αγάπη τους δεν μπορεί παρά να έχει ένα και μοναδικό τίμημα, τον θάνατο. Κουβαλώντας στους ώμους την τραγωδία τους, ο Ιβάν περιπλανιέται και καταλήγει σε ένα άλλο ταίρι, την Παλάγνα, την οποία παντρεύεται χωρίς όμως να ξεχάσει στιγμή την παλιά του αγάπη. Οι σκιές των λησμονημένων προγόνων είναι μια νουβέλα του Ουκρανού συγγραφέα Μικαΐλο Κοτσιουμπίνσκι που γράφτηκε το 1911. Το μυθιστόρημα εξιστορεί την παραμονή του Κοτσιουμπίνσκι στην περιοχή Χουτσούλ. Κεντρικό θέμα του ο έρωτας του Ιβάν και της Μάρσκα, δύο κατοίκων του Χουτσούλ που προέρχονται από αντίπαλες οικογένειες. Πρόκειται για έναν έρωτα που τελειώνει τραγικά και για τους δύο ερωτευμένους. Η νουβέλα επικεντρώνεται σε πτυχές της ζωής των ντόπιων στο Χουτσούλ και ενσωματώνει στοιχεία από τη λαογραφία της περιοχής.

Το 1960 ανέβηκε στη σκηνή ένα μπαλέτο με μουσική του Βιτάλι Κιρέικο βασισμένο στο βιβλίο του Κοτσιουμπίνσκι, ενώ το 1964 κυκλοφόρησε η κινηματογραφική μεταφορά της από τον  Παρατζάνοφ με τον τίτλο Στις σκιές των ξεχασμένων προγόνων.

Πλοκή

Δύο παιδιά, ο Ιβάν και η Μάρσκα, ζουν σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Τσέρεμος. Ωθούμενη από τη μοναξιά τους και την περιέργειά τους για τη μαγεία και τα κακά πνεύματα, η μητέρα του Ιβάν πιστεύω ότι είναι πνεύμα που αφέθηκε στη θέση ενός κλεμμένου παιδιού. Στα έβδομα γενέθλιά του, ο Ιβάν ακούει έναν παράξενο ήχο, ενώ είναι ολομόναχος. Αργότερα μαθαίνει για τη μακροχρόνια αντιπαλότητα μεταξύ των οικογενειών Πάλιουτσουκ και Γκούτενιουκ και γίνεται μάρτυρας μιας απόπειρας δολοφονίας του πατέρα του, ο οποίος υποκύπτει στα τραύματά του λίγες μέρες αργότερα. Σε αντίποινα, ο Ιβάν επιτίθεται στη Μάρσκα, η οποία είναι η κόρη του δολοφόνου, και πετάει τις κορδέλες των μαλλιών της στο ποτάμι. Ωστόσο, με τον καιρό, οι δυο τους ξεχνούν το περιστατικό.

Ο Ivan και η Μάρσκα αρχίζουν να φροντίζουν μαζί τα πρόβατα των οικογενειών τους που βόσκουν και τελικά ερωτεύονται στην ηλικία των δεκατριών ετών. Ωστόσο, μετά τον θάνατο του πατέρα του Ιβάν, η οικονομία βρίσκεται σε απότομη πτώση. Ο νεαρός πηγαίνει τώρα να δουλέψει στα χωράφια το καλοκαίρι, βόσκει πρόβατα, τα αρμέγει και φτιάχνει μπουντς και μπρίντζα.

Ένα βράδυ, ενώ φυλάει τη φωτιά, η Μάρσκα τον ξαναβλέπει. Αλλά μόλις επέστρεψε στο σπίτι από το λιβάδι, μαθαίνει ότι η Μάρσκα σκοτώθηκε σε μια πλημμύρα. Βρίσκει το σώμα της αγαπημένης του και, κυριευμένος από τη θλίψη, περιπλανιέται στα βουνά και ζει από τη γη. Στο χωριό, τον θεωρούν νεκρό.

Έξι χρόνια αργότερα, ο Ιβάν επιστρέφει στο σπίτι. Λέει στην οικογένειά του ότι στο διάστημα αυτό δούλευε ως βοσκός στην Ουγγαρία. Παντρεύεται μια κοπέλα από μια πλούσια ντόπια οικογένεια και εγκαθίσταται στο χωριό. Ωστόσο, η γυναίκα του αρχίζει να συναναστρέφεται πίσω από την πλάτη του έναν άντρα που ονομάζεται Γιούρα, που λέγεται ότι κάνει μάγια. Εξαιτίας αυτού, ο Ιβάν ξεκινά μια αντιπαράθεση με τον Γιούρα στο τοπικό μπαρ και καταφέρνει να τον τραυματίσει, αλλά ο Γιούρα τού σπάει το όπλο. Ο Ιβάν φεύγει, αλλά υποψιάζεται ότι ο Γιούρα τον σκοτώνει σιγά σιγά με μάγια. Αργότερα, κατασκοπεύει τον Γιούρα και τον βλέπει να μαχαιρώνει μια κούκλα, στέλνοντας αρρώστια και θάνατο.

Ο Ιβάν επιστρέφει στο μέρος όπου περπατούσε κάποτε με τη Μάρσκα, και εκείνη του εμφανίζεται με τη μορφή ενός πνεύματος του δάσους. Ξαφνικά εξαφανίζεται και ο Ιβάν ανάβει φωτιά. Παρασυρμένο από τη φωτιά, ο Τσουχάιστερ, προστάτης θεός των δασών, πλησιάζει τον Ιβάν. Ρωτάει πού είναι το πνεύμα, αλλά ο Ιβάν, όταν θυμάται έναν θρύλο σύμφωνα με τον οποίο ο Τσουχάιστερ κυνηγά τα πνεύματα, δεν αποκαλύπτει ότι έχει δει τη Μάρσκα. Ο Τσουχάιστερ τον καλεί να χορέψει, παίζοντας ένα τραγούδι από την παιδική ηλικία του Ιβάν. Εξαντλημένος από τον χορό, ο Ιβάν αποκοιμιέται. Ωστόσο, η φωνή του πνεύματος τον καλεί πιο βαθιά στο δάσος και αυτός την ακολουθεί για να αναζητήσει την αγαπημένη του. Καθώς παρπατά μέσα σε παχιά βλάστηση, πέφτει σε έναν γκρεμό και τραυματίζεται σοβαρά. Την επόμενη μέρα, ντόπιοι βοσκοί τον βρίσκουν ζωντανό αλλά βαριά τραυματισμένο, αλλά σύντομα υποκύπτει στα τραύματά του.

Ο Ιβάν κηδεύεται σύμφωνα με τα τοπικά έθιμα, με χορούς και τραγούδι. Το γλέντι στην κηδεία μεγαλώνει γρήγορα, και στον ρυθμό του χορού, το σώμα του Ιβάν αρχίζει να τρέμει, σαν ζωντανό.

Ιστορία

Το 1910, ο Μικαΐλο Κοτσιουμπίνσκι επισκέφτηκε το χωριό Κριβορίβνια στα Καρπάθια Όρη. Η σύντομη παραμονή του στην περιοχή δεν ήταν αρκετή για να του δώσει υλικό για να γράψει ένα ολόκληρο μυθιστόρημα, αλλά η γραφική φύση και η παρθένα ζωή των κατοίκων τον γέμισαν έμπνευση. Αργότερα, επισκέφτηκε ξανά την περιοχή και έμεινε για να μελετήσει τα έθιμα, τη ζωή και τη λαογραφία των ντόπιων. Σύμφωνα με τον Κοτσιουμπίνσκι, οι ντόπιοι τον 20ό αιώνα παρέμεναν ειδωλολάτρες και οι εντυπώσεις του αποτέλεσαν τη βάση για την ιστορία του.

STUDIO new star art cinema 🎥
Δείτε το Χρώμα του Ροδιού _ Sayat Nova
ℹ️  Πέμπτη 9 Μάη 21:00 – Κυριακή 12 Μάη στις 23:15 
Δευτέρα, Τρίτη 13-14  Μάη 22:00

Το Χρώμα του Ροδιού _ Sayat Nova

Ένας οπτικός οργασμός, χωρίς όμοιό του στην ιστορία του σινεμά, μια «μυθική» ταινία (μεταφορικά και κυριολεκτικά) ποίημα για τη ζωή, το θάνατο και την υπεράνω όλων δύναμη της Τέχνης, μια βιογραφία του ποιητή, μουσικού και τροβαδούρου Σαγιάτ Νοβά – και την ίδια στιγμή, εξόφαλθμα, μια αλληγορική αυτο-βιογραφία του ίδιου του δημιουργού της.

Η ταινία μονταρίστηκε περισσότερες από μια φορές για τις διαδοχικές εξόδους της, σε Αρμενία και γενικά ΕΣΣΔ, φτάνοντας μια διάρκεια ανάμεσα στα 74 και τα 77 λεπτά (υπάρχει “αποκατάσταση” ;; που επιμελήθηκε προσωπικά ο Μάρτιν Σκορσέζε).  Ο μύθος της ταινίας γιγαντώθηκε τα επόμενα χρόνια από την κυκλοφορίας της, όχι μόνο λόγω των πειρατικών κοπιών που κυκλοφορούσαν αλλά και των προβλημάτων που είχε ο Παρατζάνοφ, εξαιτίας της ομοφυλοφιλίας του. Όπως κάθε μεγάλη φήμης _ανεξαρτήτως ποιότητας ταινία, ο μύθος της, διογκώθηκε μέσα στα χρόνια. Αποτελούμενο από βινιέτες που χαρτογραφούν τη ζωή κάποιου, το «Χρώμα του Ροδιού» είναι η μεγάλη συνάντηση της αρμένικης παράδοσης, του σινεμά του Αντρέι Ταρκόφσκι (που ο Παρατζάνοφ θεωρούσε μέντορα του, αν και ο Ταρκόφσκι ήταν πολύ μικρότερος στην ηλικία), των γεωργιανών θρύλων, του Λουίς Μπουνιουέλ και του underground μοντερνισμού του Κένεθ Ανγκερ και του Ντέρεκ Τζάρμαν.

To «Χρώμα του Ροδιού» είναι ένα (κυριολεκτικά) παλίμψηστο που στις στρώσεις του χωράει από τις περσικές μινιατούρες μέχρι το gay liberation και από τα βάθη της ποιητικής των Αρμενίων μέχρι την queer μέτα καινοτομία μιας γυναίκας που υποδύεται έναν άντρα – εδώ σε μια αρχέτυπη ανάγκη να διαγραφεί κάθε τι κοινωνικό και από όλα τα «θαύματα» του κόσμου να επιζήσει μόνο η Τέχνη. Η ομορφιά των εικόνων της ταινίας κρύβουν μέσα τους αρκετή και ακατέργαστη βία, τόνους αίματος και κραυγές ανθρώπων και ζώων που συνθέτουν σαν νέα ποιήματα από την αρχή καθώς και από την ποίηση του Σαγιάτ Νοβά περισσότερο βλέπουμε παρά ακούμε, θραύμσατα λέξεων συναρμολογούν τις φράσεις καθώς ο κύκλος της ζωής ξεκινάει και τελειώνει.

O Παρατζάνοφ παραληρεί, την ίδια στιγμή που η καλλιτεχνία της σύνθεσης που επιχειρεί αγγίζει νέα επίπεδα, ξαναφτιάχνει το χάρτη της Σοβιετικής Ένωσης, ανεξαρτητοποιώντας (πρόωρα ή και προφητικά) τη Γεωργία, το Αζερμπαιτζάν και την Αρμενία, χορεύει, τραγουδάει, ηδονίζεται, πεθαίνει και ξαναζεί σαν ολόκληρο το φιλμ να είναι από μόνο του μια διακήρυξη απονενοημένης αγάπης για κάτι που δεν υπάρχει, για κάτι που μοιάζει να έχει χαθεί, για κάτι που προφητικά λίγα χρόνια αργότερα θα μπορέσει να γίνει κομμάτι ενός ελεύθερου κόσμου. Η εικονογραφία είναι ταυτόχρονα εθνογραφική και υπαρξιακή, αιρετική και βιβλική, εκστατική και εσωτερική, θυμίζει τελετουργία και γιορτή των αισθήσεων και των παραισθήσεων που δεν ξέρεις αν σε παρασέρνει ή σε υπνωτίζει, είναι τελικά μια εμπειρία που ζεις κάθε φορά που βλέπεις την ταινία με διαφορετικό τρόπο.

«Ποιος πήγε και σκόρπισε τόση θλίψη πάνω στη γέρικη, φθαρμένη Γη;», αναρωτιέται σε μια από τις επιγραφές της ταινίας ο Σαγιάτ Νοβά – Αντρέι Παρατζάνοφ. Η απάντηση βρίσκεται σε κάθε πλάνο του «Χρώματος του Ροδιού» – ακόμη και σε αυτά που μοιάζουν πιο χειροποίητα από όσο επιτρέπουν οι εποχές και πιο camp, πρωτίστως με την λαογραφική έννοια του όρου. Ελπίδα, φως, αναγέννηση, όλα ανεξίτηλα όπως βάφει το χρώμα του ροδιού πάνω σε ένα λευκό ρούχο σαν να είναι αίμα. Της γέννησης, του θανάτου, της αγάπης και της Τέχνης.

“Στις σκιές των ξεχασμένων προγόνων”, που κάποτε (καλοκαίρι 2017)  είδαμε στην ΕΤ-3, κερδίζεται η “χαμένη τιμή” του άθλιου τηλεοπτικού προγράμματος. Πρόκειται για μια ταινία, που ενώ αφηγείται έναν κλασικό λαϊκό μύθο της Ουκρανίας, ταυτόχρονα, αγγίζει την ελληνική αρχαία τραγωδία, αλλά έχει και κάτι από το σαιξπηρικό δράμα. Κάπου στα Καρπάθια, στις αρχές του αιώνα, ο πλούσιος πατέρας της Μαρίτσκας θα σκοτώσει το φτωχό πατέρα του Ιβαν. Ηδη από την αρχή του έργου, το πεπρωμένο των δυο τραγικών ηρώων και μετέπειτα ερωτευμένων έχει καθοριστεί. Η αγάπη τους είναι βέβηλη, δεν μπορεί να γίνει από κανέναν αποδεκτή και το μόνο που τους μένει είναι ο θάνατος. Η κοπέλα θα πέσει σ’ έναν γκρεμό προσπαθώντας να φτάσει το φωτεινό αστέρι και ο Ιβάν θ’ απομείνει μόνος για να σηκώνει στους αδύνατους ώμους του το πέρας της τραγωδία τους. Πρόκειται για ποιητική, λυρική ταινία, που οι ελαβικές τελετουργίες της αγγίζουν τα όρια της επίκλησης για τη γη των προγόνων.

2012 Φεστιβάλ Σεργκέι Παρατζάνοφ

Ένα συγκεντρωτικό κινηματογραφικό αφιέρωμα στον ποιητή των εικόνων Σεργκέι Παρατζάνωφ, 
με 12 ταινίες και ντοκιμαντέρ, 
αλλά κι ομιλίες με ανθρώπους που τον γνώρισαν από κοντά.

Στις 20 Ιούνη του 1919, η σοβιετική εφημερίδα «Ιζβέστια» δημοσιεύει μια ανακοίνωση για την ίδρυση κρατικής σχολής κινηματογράφου. Μεταξύ άλλων, στο δημοσίευμα σημειωνόταν: «Καθήκον της σχολής είναι η – διαμέσου της ορθολογικής τοποθέτησης των θεωρητικών και πρακτικών μαθημάτων – δημιουργία πρωτοπορίας ηθοποιών, σκηνοθετών, σκηνογράφων, μουσικών, οπερατέρ, μηχανικών και ειδικών εργαστηρίου, “μαστόρων” της οθόνης!».

Με αυτόν τον τρόπο – και χωρίς, ίσως, να συνειδητοποιείται, αντικειμενικά, από τον συντάκτη της είδησης – ανακοινώθηκε η πρώτη, δημόσια σχολή κινηματογράφου στον κόσμο, η οποία στην πορεία εξελίχθηκε και ως η μεγαλύτερη και μία από τις σημαντικότερες: Το θρυλικό «ΒΓΚΙΚ» («Παν-σοβιετικό Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας»), το οποίο φέτος συμπληρώνει 90 χρόνια από την ίδρυσή του! Αν και με το σημερινό καθεστώς δεν έχει και πάρα πολλούς λόγους για να γιορτάζει…

Αξίζει να σταθούμε, καταρχήν, στο γεγονός της ίδρυσης μιας τέτοιας σχολής και των στόχων της, σε σχέση με τη χρονολογία ίδρυσής της. Το 1919, η Επανάσταση δε βρίσκεται απλά σε «νηπιακή» κατάσταση (έχουν περάσει μόλις δύο χρόνια από τον Οχτώβρη του 1917), αλλά και οι νεοσύστατες Σοβιετικές Δημοκρατίες (η επίσημη σύσταση της ΕΣΣΔ θα γίνει το 1922) παλεύουν ενάντια στο κοινό αντιδραστικό μέτωπο των καπιταλιστικών δυνάμεων και των τσαρικών «λευκοφρουρών». Μέσα σε αυτές τις συνθήκες ιμπεριαλιστικής εισβολής και περικύκλωσης από τις στρατιές της «Αντάντ» και του εμφυλίου με τα σπαράγματα της τσαρικής στρατιωτικής αριστοκρατίας (τα οποία βασίστηκαν στην άφθονη υλικοτεχνική και προπαγανδιστική βοήθεια των ξένων συμμάχων τους), το νεαρό προλεταριακό κράτος… δημιουργεί κρατική σχολή κινηματογράφου!

 

Ο βίος και το έργο του Σεργκει Παρατζανοφ \ Συνεντεύξεις Cazals Patrick \ ISBN13: 9789608643147 \ Εκδότης ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ
Ο κινηματογράφος του Σεργκέι Παρατζάνοφ, βουτηγμένος κυριολεκτικά μέσα στο χώρο και στο χρόνο της καυκασιανής Ανατολής, στα σπήλαια, στις εκκλησίες, στις πεδιάδες και στα όρη, στα πλούσια αρχοντικά και στα χαμόσπιτα παλαιότερων και σύγχρονων εποχών, με την πρωτοτυπία και την αυθεντικότητα των εικόνων του να ξεχωρίζουν ως μοναδικές σ’ όλη τη διάρκεια του κινηματογραφικού αιώνα που κλείνουμε σε λίγους μήνες, συνιστά ταυτόχρονα ένα εκρηκτικό σύνολο μορφικών αναζητήσεων που καταλήγουν σε συγκεκριμένους ποιητικούς χειρισμούς των εκφραστικών του μέσων, τέτοιο που μας κάνει να πούμε, χωρίς κανένα ενδοιασμό, ότι στο έργο του γεννήθηκε αληθινά μια εντελώς ξεχωριστή κινηματογραφική γλώσσα. (από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

• 1951 Μολδαβιανή ιστορία (Moldavian Tale)
• 1954 Αντρέχ (Andriesh)
• 1957 Ντούμκα (Dumka)
• 1957 Ναταλία Ούσβιι (Natalya Ushvij)
• 1957 Τα χρυσά χέρια (Golden Hands)
• 1958 Το πρώτο αγόρι (The First Lad aka The Top Guy)
• 1960-61 Ουκρανική ραψωδία (Ukrainian Rhapsody)
• 1962 Ένα μικρό λουλούδι πάω στην πέτρα (Flower on the Stone)
• 1964 Στις σκιές των λησμονημένων προγόνων (Shadows of Forgotten Ancestors)
• 1965. Χάγκοπ Χοβνατανιάν (Hakob Hovnatanian)
• 1966 Τοιχογραφίες του Κιέβου (Kyiv Frescoes)
• 1968-69 Σαγιάτ Νόβα, μετέπειτα τίτλος: Το χρώμα του ροδιού (The Color of Pomegranates aka Sayat-Nova)
• 1979 Το σημάδι του καιρού (Children to Komitas)
• 1981 Ο θρύλος του φρουρίου Σουραμί (The Legend of Suram Fortress)
• 1986 Αραμπέσκες πάνω στο θέμα του Πιροσμάνι (Arabesques On The Pirosmani Theme)
• 1988 Ασίκ Κερίμπ (Ashik Kerib)
• 1989 Η εξομολόγηση (ανολοκλήρωτη ταινία) (The Confession)