Στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στο 2ο Συνέδριο (Απρίλης 1920) και στο 3ο (Μάρτης 1927), μεσολάβησαν άλλα τέσσερα συνέδρια που ήταν έκτακτα:
α) Το έκτακτο Εκλογικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ) που συνήλθε στην Αθήνα στα γραφεία του Κόμματος, στην οδό Ευριπίδου 14, στις 16 (29) – 19 του Σεπτέμβρη (2 Οκτώβρη) 1920 με κύριο θέμα τη στάση του Κόμματος στις βουλευτικές εκλογές που είχαν προκηρυχτεί για την 1η Νοέμβρη 1920.
Το Συνέδριο αυτό άλλαξε τη θέση του 1ου Συνεδρίου στο αγροτικό πρόβλημα.
Αντί της «εθνικοποίησης της γης», ψήφισε απόφαση με την οποία ζητούσε την «άμεση και οριστική κατοχή των αγροκτημάτων από τους δουλευτές τους χωρίς αποζημίωση και ταυτόχρονα την κατάσχεση των έκτακτων πολεμικών κερδών των τσιφλικάδων».
β) Το έκτακτο Εκλογικό Συνέδριο που συνήλθε στις 20-31 Οκτώβρη (2-13 Νοέμβρη) 1922 στην Αθήνα στα γραφεία της ΓΣΕΕ, στην οδό Λυκούργου 10, και ασχολήθηκε κυρίως με οργανωτικά ζητήματα.
γ) Το έκτακτο Εκλογικό Συνέδριο που συνήλθε επίσης στην Αθήνα στις 19-24 Σεπτέμβρη 1923 και,
δ) Το έκτακτο Συνέδριο, γνωστό στην Ιστορία του Κόμματος σαν 3ο έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΕ, που συνήλθε επίσης στην Αθήνα στις 26 Νοέμβρη – 3 Δεκέμβρη 1924, που προβλεπόταν να είναι τακτικό -επειδή όμως δεν προετοιμάστηκε καλά, χαρακτηρίστηκε – μετά την έναρξη των εργασιών του – έκτακτο.
Αντιπροσωπεύτηκαν σ’ αυτό όλες οι Οργανώσεις του Κόμματος, εκτός από το τμήμα της Κέρκυρας που για τεχνικούς λόγους δεν μπόρεσε να στείλει αντιπροσώπους του.
Αντιπρόσωπος της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) ήταν ο Δ. Μανουήλσκι και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας (ΒΚΟ) ο Ρ. Σμέραλντ.

Το 3ο έκτακτο Συνέδριο συνήλθε σε συνθήκες υποχώρησης του επαναστατικού κινήματος στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, σε συνθήκες άγριων διωγμών της αντίδρασης που δυσκόλευαν τη δράση του Κόμματος και διευκόλυναν την εμφάνιση στην καθοδήγηση του Κόμματος δεξιών και αριστερών απόψεων που έβαζαν σε κίνδυνο τον προλεταριακό – επαναστατικό χαρακτήρα.

Το 3ο Εκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ) τον Οκτώβρη του 1924, μετονόμασε το κόμμα σε Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας – Ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς και αποφάσισε την “μπολσεβικοποίηση” του Κόμματος, την αναδιοργάνωσή του με βάση τους πυρήνες, την ανάπτυξη της μαζικής του δράσης.
Ταυτόχρονα πρόσεξε ιδιαίτερα την ανάπτυξη της δουλειάς μέσα στους νέους και τη στερέωση της ΟΚΝΕ.
Την περίοδο αυτή, ουσιαστικά, η ΟΚΝΕ άρχισε να διαμορφώνεται πολιτικά και οργανωτικά. Δε λείπει από κανέναν κοινωνικό και πολιτικό αγώνα, παίζοντας όλο και πιο αποφασιστικό και καθοριστικό ρόλο στο γενικότερο κίνημα της προοδευτικής νεολαίας. Στέκεται πιστή στο πλευρό του ΚΚΕ, δυναμώνοντας καθημερινά την ενότητα των γραμμών της και τη μαχητικότητά της.

Στις 12 Δεκέμβρη του 1924 ο «Ριζοσπάστης» αναφέρονταν σε σχετική ενημερωτική ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής και συγκεκριμένα¹:
«Από τις 26 Νοεμβρίου μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου συνήλθε στην Αθήνα το προ καιρού αναγγελλόμενο συνέδριο του Κόμματος. Η ανεπαρκής σύνθεση και η περιοδική μακρά απομάκρυνση μελών της ΚΕ, την οποία εξέλεξε το τελευταίο εθνικό συμβούλιο (Φεβρουαρίου 1924), δεν επέτρεψε την κατάλληλη οργανωτική και πολιτική προπαρασκευή του συνεδρίου. Έτσι το συνέδριο ομόφωνα κηρύχθηκε όχι ως τρίτο τακτικό παρά ως έκτακτο».
Χωρίς αμφιβολία επρόκειτο για ένα συνέδριο – σταθμό στην πορεία του ΚΚΕ. Ομως, πριν αναφερθούμε αναλυτικά σ’ αυτό το συνέδριο, οφείλουμε να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στα όσα μεσολάβησαν από το προηγούμενο 2ο Τακτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ.

Η κατάσταση στην Ελλάδα από το 2ο στο 3ο Εκτακτο Συνέδριο

Οταν άνοιγε τις εργασίες του το 2ο Συνέδριο του ΣΕΚΕ για την Ελλάδα συμπληρώνονταν 11 μήνες από την ιμπεριαλιστική μάχη των «μεγάλων δυνάμεων» στη Μικρά Ασία όπου η ελληνική αστική τάξη είχε αναλάβει, πατώντας πάνω στις πλάτες του ελληνικού λαού, να παίξει το ρόλο του χωροφύλακα στην περιοχή, με την ελπίδα ότι όπως και να ‘ρχονταν τα πράγματα θα αποκόμιζε μερικά οφέλη.
Το Δεκέμβρη του 1924, όταν το 3ο Εκτακτο Συνέδριο του κόμματος έφτανε στο τέρμα του, το μικρασιατικό όνειρο της «Μεγάλης Ελλάδας» είχε γίνει εφιάλτης για τα εκατομμύρια του ελληνικού λαού, κυρίως τους πρόσφυγες των μικρασιατικών παραλίων, τον πληθυσμό της Ελλάδας και κυρίως τον πληθυσμό των περιοχών της Μακεδονίας και της Θράκης που είχαν ενταχθεί στην ελληνική επικράτεια ως αποτέλεσμα των πολέμων της δεκαετίας 1910-1920.
Με την κατάρρευση του μετώπου στη Μικρά Ασία και την υποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων, υπολογίζεται ότι ξεσπιτώθηκαν περί το 1,5 εκατομμύριο Ελληνες των μικρασιατικών παραλίων, οι οποίοι, πρόσφυγες πλέον, διασκορπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αν και το μεγαλύτερο μέρος τους προωθήθηκε κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη, με κύριο στόχο να ενισχύσει πληθυσμιακά τους εκεί ελληνικούς πληθυσμούς έναντι των άλλων εθνικών μειονοτήτων².
Οι πόλεμοι και κυρίως η Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή προκάλεσαν σημαντικές οικονομικές ανακατατάξεις, αλλά και βαθιά πολιτική κρίση στη χώρα. Οι ανακατατάξεις στον τομέα της οικονομίας έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, τη συγχώνευση του τραπεζικού με το βιομηχανικό κεφάλαιο όπου πρωταγωνιστικός είναι ο ρόλος της Εθνικής Τράπεζας, την εξάπλωση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης της γης (και για το λόγο ότι σχεδόν διπλασιάζεται η έκταση της χώρας με την προσθήκη νέων εδαφών), την αύξηση σε έκταση και σε βάθος της εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης. Την περίοδο που εξετάζουμε το τραπεζικό κεφάλαιο δείχνει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη βιομηχανία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τον Αύγουστο του 1918 ιδρύθηκε η Βιομηχανική Τράπεζα «έχοντας ως κύριο σκοπό την προώθηση και ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας»³. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει ο Γ. Κορδάτος, το 1917 υπήρχαν στην Ελλάδα 2.213 βιομηχανικές επιχειρήσεις, ενώ από το 1921 έως το 1925 ιδρύονται άλλες 470 βιομηχανίες⁴.
Οπως όμως σημειώνει ο M. Mazower⁵ «η περίοδος της Κυβέρνησης Βενιζέλου από το Καλοκαίρι του 1917 (και ειδικότερα από την υπογραφή της ανακωχής και μετά) μέχρι την ήττα της στα τέλη του 1920 αποτέλεσε ένα σημαντικό στάδιο στην εκβιομηχάνιση της χώρας – καθώς τα πολεμικά κέρδη επενδύθηκαν στην κατασκευαστική βιομηχανία». Εν ολίγοις στο διάστημα της δεκαετίας των πολέμων 1912-1922 φαίνεται ότι συντελείται στην Ελλάδα η διαδικασία μορφοποίησης του μονοπωλιακού κεφαλαίου.
Για τη διαμόρφωση του μονοπωλιακού κεφαλαίου, γράφει ο Ν. Ψυρούκης⁶, αποφασιστικό ρόλο έπαιξε η ύπαρξη ισχυρού τραπεζικού κεφαλαίου μέσα στην ίδια την Ελλάδα. «Από το 1842, χρόνο που λειτούργησε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, μέχρι τις αρχές του ΧΧ αιώνα εμφανίστηκαν οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας. Οι τράπεζες αυτές, με κέντρο την Εθνική, στα τέλη της μικρασιατικής εκστρατείας είχαν ήδη μονοπωλήσει και συγχωνεύσει μέσα στους κόλπους τους όλα τα τμήματα του ελληνικού κεφαλαίου»⁷.
Ο Mark Mazower επιβεβαιώνει τις παρατηρήσεις του Ψυρούκη. Συγκεκριμένα αναφέρει⁸: «Τα καθαρά κέρδη των έξι κύριων τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης και της Εθνικής Τράπεζας, υπερπενταπλασιάστηκαν σε πραγματικούς όρους μεταξύ του 1919 και του 1922. Αντίθετα με την τόσο τρωτή θέση της Ελλάδας – όσον αφορά τη συναλλαγματική ισοτιμία – φαίνεται πως το τραπεζικό σύστημα αναδύθηκε σώο και αβλαβές από την καταστροφική Μικρασιατική εκστρατεία. Ενώ η Εθνική Τράπεζα επωμίστηκε τη χρηματοδότηση μιας δεκαετίας πολέμων, οι εμπορικές τράπεζες επωφελήθηκαν από την πρωτοφανή εισροή κεφαλαίων και κατόπιν από τις ευκαιρίες που προσφέρθηκαν για συναλλαγματική κερδοσκοπία».

Οι ανακατατάξεις στην ελληνική οικονομία και συνεπώς στο εσωτερικό της κυρίαρχης τάξης δέχθηκαν ισχυρή ώθηση από την κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος – οι δύο βαλκανικοί, ο Α΄ Παγκόσμιος και η Μικρασιατική Εκστρατεία – σε όλο το μήκος και το πλάτος των οικονομικών και ευρύτερα των κοινωνικοπολιτικών σχέσεων. Η μικρασιατική μάλιστα καταστροφή έφερε κρίση ιδεολογίας για τα κυρίαρχα στρώματα της κοινωνίας, ιδιαίτερα εκείνα που είχαν επενδύσει στη Μεγάλη Ιδέα. «Η πολιτική της Μεγάλης Ιδέας – γράφει Γρ. Δαφνής⁹ – ετερματίσθη οριστικώς με την Μικρασιατικήν Καταστροφήν. Η περίοδος που ήρχισε με την Επανάστασιν του 1821 έκλεισε. Το όνειρον της δημιουργίας μιας νέας Μεγάλης Ελλάδος, που να περιλαμβάνη ένα σημαντικόν μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και όλους τους ελληνικούς πληθυσμούς, που ευρίσκοντο εις τας τουρκικάς επαρχίας που περιέβρεχαν το Αιγαίο και η Προποντίς, έσβησεν”.

Το 3ο έκτακτο Συνέδριο του Κόμματος εξέλεξε 15μελή ΚΕ -εκλέχτηκαν οι Πουλιόπουλος, Σκλάβος, Αποστολίδης, Μάξιμος, Νικολαΐδης, Νικολινάκος, Ευαγγελόπουλος, Ακριβόπουλος, Κορδάτος, Σταυρίδης, Θέος, Χαϊτάς, Σαρόγλου, Ταχογιάννης και Κοσμάς +4 αναπληρωματικούς.
Από τα 15 μέλη της ΚΕ, οι 7 πρώτοι εκλέχτηκαν στην Εκτελεστική Επιτροπή, που συγκροτήθηκε για πρώτη φορά. Γραμματέας εκλέχτηκε ο Πουλιόπουλος.

«Το τρίτο Εκτακτο Συνέδριο, παρά τις ελλείψεις και τα λάθη – σημειώνουν οι ιστορικοί του ΚΚΕ (βλ «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις ΣΕ., τόμος Α’ 1918-1949, σελ. 154)
«Αποτέλεσε σοβαρό βήμα στην παραπέρα ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική ανάπτυξη του κόμματος. Αντιμετώπισε τις δεξιές και αριστερές οπορτουνιστικές τάσεις και ομάδες και ενίσχυσε τον επαναστατικό χαρακτήρα του κόμματος, αλλάζοντας και τον τίτλο σε Κομμουνιστικό. Αποτέλεσε, έτσι, ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος της χώρας μας.
Με το τρίτο Εκτακτο Συνέδριο κλείνει η πρώτη φάση της πορείας του ΚΚΕ. Αρχίζει μια νέα περίοδος σε συνθήκες προσωρινής σταθεροποίησης του καπιταλισμού και μεγαλύτερων δυσκολιών για τα νεαρά κομμουνιστικά κόμματα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες».

Βιβλιογραφία

• 1 «Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε., τόμος Α’, σελ. 499-500 και «Ριζοσπάστης» 12/12/1924.
• 2 Αναφορικά με τους αριθμούς των προσφύγων βλέπε: «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», Εκδοτική Αθηνών, τόμος ΙΕ’, σελ. 246-247.
• 3 Mark Mazower, στο ίδιο, σελ 83.
• 4 Γιάννη Κορδάτου: «Εισαγωγή εις την Ιστορίαν της Ελληνικής Κεφαλαιοκρατίας», εκδόσεις «ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ», σελ. 75-76.
• 5 Mark Mazower,
• 6 Ν. Ψυρούκης: «Ο Φασισμός και η 4η Αυγούστου», εκδόσεις ΑΙΓΑΙΟΝ,
• 7 Η Εθνική ιδρύθηκε το 1841, η Ιονική εμφανίστηκε μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, η Τράπεζα Αθηνών ιδρύθηκε το 1893, η Λαϊκή το 1905 και η Εμπορική το 1907. Στη διάρκεια του μεσοπολέμου οι πέντε αυτές τράπεζες συγκέντρωναν το 90% των διαθέσιμων ελληνικών κεφαλαίων, έλεγχαν το εξωτερικό εμπόριο, την αγροτική και τη βιομηχανική παραγωγή (Ν. Ψυρούκης, στο ίδιο, σελ. 62).
• 8 Mark Mazower: «Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου», έκδοση ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ, σελ. 102- 03.
• Γρ. Δαφνή: «Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων», εκδόσεις «ΙΚΑΡΟΣ» 1955, τόμος Α’, σελ. 6.
• Σεραφείμ Μάξιμου: «Κοινοβούλιο ή δικτατορία;», εκδόσεις «Στοχαστής», σελ. 43.
• Αλέκος Κουτσούκαλης: «Η πρώτη δεκαετία του ΚΚΕ 1918-1928», εκδόσεις «Γνώση», σελ. 103
• Αβραάμ Μπεναρόγια: «Η πρώτη σταδιοδρομία του ελληνικού προλεταριάτου», εκδόσεις «ΟΛΚΟΣ», Θ. Μπενάκη: «Η άλλη όψη του ελληνικού εργατικού κινήματος 1918-1930», εκδόσεις «ΚΟΥΡΙΕΡ ΕΚΔΟΤΙΚΗ», κ.ά.
• Αλέκος Κουτσούκαλης,
• Δημήτρη Λιβιεράτου: «Το ελληνικό εργατικό κίνημα 1918-1923», εκδόσεις «Καρανάση
• Αβραάμ Μπεναρόγια, 18 «Το Τρίτο Εκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κ) – Πρακτικά», Εκδοση του Ιστορικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 53.
• 22 Κ. Σβολόπουλος: «Η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τον 2ον Παγκόσμιο Πόλεμο», εκδόσεις «Σάκουλα», σελ. 192-193 και 206-207.
• «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμος ΙΕ’, σελ. 93

3ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ του ΚΚΕ (Τακτικό)

Το Μάρτη του 1927 συνήλθε στην Αθήνα το 3ο Τακτικό Συνέδριο, όπου πήραν μέρος 100 αντιπρόσωποι από όλες τις Κομματικές Οργανώσεις και τις εργασίες του παρακολούθησαν αντιπροσωπείες της ΕΕ, της ΚΔ και της ΒΚΟ.

Το Συνέδριο ψήφισε: «Θέσεις για την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας και τα άμεσα καθήκοντα του Κόμματος».
«Η χώρα μας, αναφερόταν στις Θέσεις, από την άποψη της καπιταλιστικής εξέλιξης, είναι καθυστερημένη. Το σπουδαιότερο ρόλο στην εθνική οικονομία παίζουν η αγροτική οικονομία, το εμπορικό, το εφοπλιστικό και το τραπεζικό κεφάλαιο. Το βιομηχανικό κεφάλαιο βρίσκεται σε υποδεέστερη μοίρα… Η ημιαποικιακή θέση της Ελλάδας και η υποδούλωσή της στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις έχουν σαν συνέπεια την εξάρτηση της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της μπουρζουαζίας και των ανταγωνισμών της από τις δυνάμεις αυτές. Ο δε αγώνας των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων μεταξύ τους για την επικράτηση στην Ελλάδα αντανακλάται στα εσωτερικά και εξωτερικά πολιτικά γεγονότα που αφορούν τη χώρα».

Το Συνέδριο έθετε το καθήκον της πάλης των εργαζομένων για την απόκρουση της επίθεσης της συνασπισμένης μεγαλοαστικής τάξης.

Το 3ο Τακτικό Συνέδριο, στις εκτιμήσεις του αλλά και στις αποφάσεις του στέκεται ιδιαίτερα στο κίνημα της νέας γενιάς, ο «Ριζοσπάστης» (6-Απρ-1927), σε αναλυτικό ρεπορτάζ, παρουσιάζει εκτίμηση και απόφαση με τίτλο «Επί του κινήματος των νέων», όπου ανάμεσα σ’ άλλα αναφέρει:

«Το Συνέδριο διαπιστώνει μια σοβαρή ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος των νέων. Η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών μ’ όλα τα χτυπήματα της τελευταίας παρανομίας (σ.σ. δικτατορία Πάγκαλου), βρίσκεται σήμερα σε μια οργανωτική στερέωση και ανάπτυξη σημαντική. Ο αριθμός των μελών της μετά την πτώση του Παγκάλου έχει πενταπλασιαστεί, η εσωτερική συνοχή και πειθαρχία (μετά την κρίση του Κόμματος) έμεινε ανέπαφη.
Η επιρροή της αυξήθηκε κατά πολύ, αυτό αποδείχνεται απ’ την κυκλοφορία των οργάνων της και τα τελευταία συνέδρια ζύμωσης που έχουν σοβαρή επιτυχία.
Η ΟΚΝΕ αρχίζει να μπαίνει στους καθημερινούς αγώνες της προλεταριακής νεολαίας. Επίσης, άρχισε συστηματική μορφωτική εργασία…». Στην ίδια απόφαση το Συνέδριο αντιμετωπίζει και πιο ειδικά στη σχέση του Κόμματος με την ΟΚΝΕ.
Ετσι, ανάμεσα στ’ άλλα επιβεβαιώνει την αρχή που διέπει τις σχέσεις τους ως εξής:
«Η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών της Ελλάδος αποτελεί τμήμα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδος και ως τέτοιο υποτάσσεται στην πολιτική κατεύθυνση του Κόμματος του οποίου δέχεται το πρόγραμμα και μέσα στα όρια της πολιτικής του γραμμής δρα…
Η Ομοσπονδία έχει εσωτερική αυτονομία (έναντι του Κόμματος) που της επιτρέπει να έχει τη δική της συγκεντρωμένη οργάνωση… Σύμφωνα μ’ αυτά, η Ομοσπονδία κάνει τα δικά της συνέδρια, συνδιασκέψεις και έχει τα δικά της διευθυντικά όργανα».
Σε ό,τι αφορά την καθοδηγητική – διαπαιδαγωγητική δουλειά του Κόμματος στην ΟΚΝΕ, ανάμεσα στ’ άλλα πήρε και την εξής απόφαση:
«Επίσης πρέπει τα δραστήρια μέλη της Νεολαίας να τραβηχτούν στο Κόμμα γενόμενα μέλη του Κόμματος. Τα μέλη αυτά θα εξακολουθούν να εργάζονται όπως και πριν μέσα στη Νεολαία, υποχρεωτικά όμως θα παρακολουθούν τη δουλιά του Κόμματος. Με τον τρόπο αυτό θα μεγαλώνει η επιρροή του Κόμματος στη Νεολαία, ενώ απ’ τ’ άλλο μέρος η υποστήριξη της νεολαίας απ’ το Κόμμα θα γίνει πιο ζωηρή».
Οι αποφάσεις του 3ου Τακτικού Συνεδρίου του Κόμματος ενίσχυσαν τη δουλειά του Κόμματος στην ΟΚΝΕ, αλλά συνέβαλαν επίσης και στην πιο αποτελεσματική δράση της Οργάνωσης στο κίνημα της νεολαίας.

2 γραμμές

Οι φορείς των δεξιών απόψεων, από τη μια, υποστήριζαν ότι η εργατική τάξη δεν είναι σε θέση να διεξάγει έντονους και μακρόχρονους αγώνες και ότι το Κόμμα πρέπει να εγκαταλείψει κάθε μορφή επαναστατικού αγώνα (λικβινταριστές), ενώ οι φορείς των αριστερίστικων απόψεων, από την άλλη, προσπαθούσαν να σπρώξουν το Κόμμα σε αναρχοτυχοδιωκτικές ενέργειες.

Το 3ο Εκτακτο Συνέδριο ασχολήθηκε με όλα τα σοβαρά αυτά ζητήματα και πήρε σημαντικές αποφάσεις για την ενότητα του Κόμματος, για ζητήματα αρχών και τακτικής, για την οργανωτική ανασυγκρότηση του Κόμματος, για τα μεγάλα εθνικά θέματα και για την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας.
Το Συνέδριο, αποδεχόμενο τις αποφάσεις του 5ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης 1924) το οποίο χάραξε τα καθήκοντα των ΚΚ στις νέες συνθήκες της προσωρινής υποχώρησης του επαναστατικού κινήματος, καθόρισε την τακτική του ενιαίου μετώπου και προσανατόλισε το Κόμμα στην οργάνωση των καθημερινών αγώνων της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων.
Το Συνέδριο ψήφισε λεπτομερείς θέσεις για την αναδιοργάνωση του Κόμματος με βάση τους εργοστασιακούς πυρήνες και διακήρυξε, για άλλη μια φορά, την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, σαν βασική αρχή της συγκρότησης και της λειτουργίας του Κόμματος, την αρχή της συλλογικής καθοδήγησης, της κριτικής και της αυτοκριτικής.
Αποδέχτηκε τους 21 όρους του 2ου Συνεδρίου της ΚΔ (Αύγουστος 1920), όλες τις αποφάσεις των συνεδρίων της ΚΔ και των Βαλκανικών Συνδιασκέψεων, ψήφισε νέο Καταστατικό και μετονόμασε το Κόμμα σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).

Το ΚΚΕ, με τις αποφάσεις του 3ου έκτακτου Συνεδρίου του, έκανε ένα νέο βήμα στο δρόμο της διαμόρφωσής του σε επαναστατικό μαρξιστικό – λενινιστικό κόμμα νέου τύπου.

4ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Το 4ο Συνέδριο του ΚΚΕ συνήλθε στην Αθήνα στις 10-15 Δεκέμβρη 1928. Στις εργασίες του πήραν μέρος αντιπρόσωποι της Κομμουνιστικής Διεθνούς και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας (ΒΚΟ).

Οι αποφάσεις και διαπιστώσεις του Συνεδρίου αποτελούν συνέχιση των αποφάσεων του 3ου Συνεδρίου, σε συνδυασμό με τις αποφάσεις του 6ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλης 1928), οι οποίες παίρνοντας υπόψη το διαφορετικό επίπεδο της κοινωνικής οικονομικής ανάπτυξης των διαφόρων καπιταλιστικών χωρών, τις συγκεκριμένες ιδιομορφίες των συνθηκών τους, τόνιζαν το ιστορικά αναπόφευκτο της ποικιλομορφίας των δρόμων και ρυθμών ανόδου του προλεταριάτου στην εξουσία και την ανάγκη για μερικές χώρες «ορισμένων μεταβατικών βαθμίδων που οδηγούν στη δικτατορία του προλεταριάτου» και την «ποικιλία των μορφών του οικοδομούμενου σοσιαλισμού στις διάφορες χώρες».

Το Συνέδριο, εξετάζοντας την πολιτικοοικονομική κατάσταση της χώρας, επανέλαβε βασικά τον ίδιο χαρακτηρισμό που είχε δώσει το 3ο Συνέδριο, ανέθεσε, όμως, στο 5ο Συνέδριο του Κόμματος, να δώσει οριστική λύση στο ζήτημα του καθορισμού του χαρακτήρα της επικείμενης επανάστασης στην Ελλάδα, που θα αποτελέσει σταθμό μεταβατικό προς τη δικτατορία του προλεταριάτου.

Το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ έγινε στην Αθήνα το Μάρτη του 1934. Η προετοιμασία και οι εργασίες του διεξήχθησαν με αυστηρή μυστικότητα για λόγους ασφαλείας.

Τρεις μήνες πριν, το Γενάρη του 1934, είχε συνέλθει στην Αθήνα η 6η Ολομέλεια της ΚΕ, που κατέχει ιδιαίτερη θέση την πορεία της διαμόρφωσης της στρατηγικής και της τακτικής του Κόμματος.
Η επανάσταση των εργατών και των αγροτών στην Ελλάδα θα είχε – κατά την 6η Ολομέλεια – αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα με τάσεις γρήγορης μετατροπής της σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση.
Κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης θα ήταν η εργατική τάξη και οι φτωχομεσαίες μάζες της αγροτιάς στην πάλη κατά της αντεπαναστατικής αστικής τάξης, που θα υποστηριζόταν από τους πλούσιους αγρότες.
Ηγεμόνας της επανάστασης, πιο πρωτόβουλη και δραστήρια καθοδηγητική δύναμη θα ήταν το προλεταριάτο.

Το 5ο Συνέδριο επικύρωσε την απόφαση της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ για το χαρακτήρα και τις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης στην Ελλάδα. Ανέθεσε στην ΚΕ την επεξεργασία και δημοσίευση του προσωρινού Καταστατικού του ΚΚΕ, που θα εγκρινόταν τελειωτικά από το 6ο Συνέδριο, καθώς και την επεξεργασία μαζί με όλο το Κόμμα του Προγράμματος του ΚΚΕ που έφερνε για έγκριση στο 6ο Συνέδριο.

Το 5ο Συνέδριο συγκέντρωσε την προσοχή του στην πάλη κατά του φασισμού και του πολέμου.
«Ο φασισμός και ο πόλεμος – αναφερόταν στην πολιτική απόφαση του Συνεδρίου – γίνονται κάθε μέρα και πιο έντονη απειλή και πραγματικότητα…».
«Η επαναστατική κινητοποίηση των μαζών, η οργάνωση του ενιαίου αντιφασιστικού μετώπου – τονιζόταν σε άλλο σημείο της απόφασης – μπορούν να αποτρέψουν την εγκαθίδρυση της ανοιχτής φασιστικής δικτατορίας και να ματαιώσουν την έκρηξη του ιμπεριαλιστικού πολέμου…».

Το Συνέδριο, αφού εξέτασε την κατάσταση στα συνδικάτα, τόνισε την ανάγκη να δυναμώσει η δουλειά των κομμουνιστών στα κόκκινα και τα ρεφορμιστικά συνδικάτα με στόχο τη μετατροπή τους σε αντιφασιστικά φρούρια.

ℹ️  Βασική πηγή «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ» +
«Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις Σ.Ε. &
Εξήντα Χρόνια Αγώνων – Θυσιών (έκδοση ΚΕ του ΚΚΕ)

Όλο το αφιέρωμα |> εδώ
(συνεχίζεται)