Η ευρω-φούσκα

Γρά­φει ο Cogito ergo sum //

Αφορ­μή για το σημε­ρι­νό σημεί­ω­μα στά­θη­κε η φαι­δρή «δια­δή­λω­ση» (ο θεός να την κάνει) του κινή­μα­τος (ο θεός να το κάνει) «Μένου­με Ευρώ­πη», η οποία πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε τις προ­άλ­λες στο Σύνταγ­μα και στην οποία συμ­με­τεί­χαν άνθρω­ποι οι οποί­οι ανά­θε­μα κι αν είχαν ξανα­συμ­με­τά­σχει σε δια­δή­λω­ση ώστε να ξέρουν πώς γίνε­ται. Το μόνο κοι­νό που είχε όλος αυτός ο ετε­ρό­κλη­τος εσμός, υπο­τί­θε­ται πως ήταν ο φόβος μήπως βγού­με από την Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, όμως στην ουσία ήταν ο φόβος μήπως βγού­με από την ευρωζώνη.

Αυτός ο φόβος με τον οποίο δια­πο­τι­στή­κα­με τα τελευ­ταία χρό­νια, περί εξό­δου μας από το ευρώ, μου θυμί­ζει κάπως το Holy Grail. Χάρη στις άοκνες προ­σπά­θειες της αστι­κής εξου­σί­ας και των Μέσων Μαζι­κής Εξα­πά­τη­σης, έχου­με ανα­δεί­ξει το ευρώ σε κάτι ιερό, σαν το Άγιο Δισκο­πό­τη­ρο που ανα­ζη­τού­σαν οι Ναΐ­τες. Τί είναι, όμως, στην ουσία και στην βάση του αυτό το περι­λά­λη­το ευρώ; Ας πάρου­με τα πράγ­μα­τα από την αρχή.

Μια φορά κι έναν και­ρό, μια ολι­γά­ριθ­μη κάστα πολι­τι­κών ονει­ρεύ­τη­κε να υλο­ποι­ή­σει το όνει­ρο του Καρ­λο­μά­γνου: να ενω­θεί η Ευρώ­πη σε μια ενιαία πολι­τι­κή και οικο­νο­μι­κή οντό­τη­τα, με στό­χο να γίνει η κορυ­φαία πολι­τι­κή και οικο­νο­μι­κή δύνα­μη του πλα­νή­τη. Τι κι αν πολ­λές δεκα­ε­τί­ες νωρί­τε­ρα ο θεί­ος Βλα­δί­μη­ρος είχε απο­δεί­ξει ότι, μέσα σε ένα καπι­τα­λι­στι­κό περι­βάλ­λον, το όρα­μα των «Ενω­μέ­νων Πολι­τειών της Ευρώ­πης» είναι ουτο­πι­κό (Λένιν, «Άπα­ντα», τόμος 26, σελ. 359–363);  Μ’ αυτό το όρα­μα στή­θη­καν πρώ­τα η Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση και κατό­πιν η Ευρω­ζώ­νη. Μόνο που η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ελά­χι­στες φορές απο­τε­λεί πρό­σφο­ρο έδα­φος για το κάρ­πι­σμα οραμάτων…

Γρή­γο­ρα έγι­νε σαφές ότι η πολι­τι­κή ενο­ποί­η­ση είναι πρα­κτι­κώς αδύ­να­τη. Εδώ μια δρά­κα έλλη­νες δεν μπο­ρού­με να τα βρού­με μετα­ξύ μας και έχου­με την απαί­τη­ση να τα βρουν ο άγγλος με τον ισπα­νό, ο γάλ­λος με τον γερ­μα­νό κι ο εσθο­νός με τον πολω­νό; Οπό­τε, το βάρος έπε­σε στην οικο­νο­μι­κή ενο­ποί­η­ση, μια προ­σπά­θεια που εγκαι­νιά­στη­κε το 1992 με την συν­θή­κη τού Μάα­στριχτ και κορυ­φώ­θη­κε μια δεκα­ε­τία αργό­τε­ρα με την νομι­σμα­τι­κή ενο­ποί­η­ση. Η ελπί­δα ότι η Ευρώ­πη θα μπο­ρού­σε να αντα­γω­νι­στεί στα ίσα τις μεγα­λύ­τε­ρες οικο­νο­μί­ες του πλα­νή­τη (ουσια­στι­κά, τις ΗΠΑ και την Κίνα) έδει­χνε να παίρ­νει σάρ­κα και οστά. Μόνο που…

Μόνο που η Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση είχε ένα σοβα­ρό πρό­βλη­μα να αντι­με­τω­πί­σει: οι οικο­νο­μι­κοί της  «αντί­πα­λοι» απο­τε­λού­σαν συμπα­γείς κρα­τι­κές οντό­τη­τες. Αντί­θε­τα, οι δυο «ομό­κε­ντροι κύκλοι» των 27 (της Ε.Ε.) και των 17 (της Ευρω­ζώ­νης) ταλαι­πω­ρού­νταν από τον πολι­τι­κό βολο­ντα­ρι­σμό μιας χού­φτας ηγε­τών, οι οποί­οι ξεκί­νη­σαν με κεϋν­σια­νο­φε­ντε­ρα­λι­στι­κές ιδέ­ες αλλά σύντο­μα μεταλ­λά­χθη­καν σε ορθό­δο­ξους νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρους. Παράλ­λη­λα, ανα­πτύσ­σο­νταν και «αγκά­θια» από εθνι­κές στο­χεύ­σεις ορι­σμέ­νων χωρών, οι οποί­ες φιλο­δο­ξού­σαν να παί­ξουν ηγε­μο­νι­κό ρόλο στην περι­λά­λη­τη «Ενω­μέ­νη Ευρώπη».

Έτσι, λοι­πόν, όσο προ­χω­ρού­σαν οι προ­σπά­θειες για ενο­ποί­η­ση, τόσο βάθαι­ναν τα χάσμα­τα που χώρι­ζαν τις χώρες τής περι­φέ­ρειας από τις ισχυ­ρές χώρες τού κέντρου. Κι αυτές οι περι­φε­ρεια­κές χώρες, στην προ­σπά­θειά τους να μη χάσουν το «Άγιο Δισκο­πό­τη­ρο», βάλ­θη­καν να ακο­λου­θή­σουν την ανα­ζή­τη­σή του βασι­σμέ­νες σε επί­πλα­στη ανά­πτυ­ξη (χαρα­κτη­ρι­στι­κώ­τα­το παρά­δειγ­μα η Ιρλαν­δία). Μια ανά­πτυ­ξη βασι­σμέ­νη στην κατα­νά­λω­ση, τον δανει­σμό και τον υδρο­κε­φα­λι­σμό τού τρι­το­γε­νή τομέα. Και κάπως έτσι δημιουρ­γή­θη­κε η «ευρω-φού­σκα».

Έχου­με πει κατ’ επα­νά­λη­ψη, τόσο εδώ όσο και στο ιστο­λό­γιο Cogito ergo sum, ότι κάθε νόμι­σμα αντι­προ­σω­πεύ­ει και αντα­να­κλά την οικο­νο­μι­κή ισχύ τής χώρας του. Υπ’ αυτή την έννοια, το ευρώ δεν αντι­προ­σω­πεύ­ει και δεν αντα­να­κλά τίπο­τε. Στην ουσία, ήταν και παρα­μέ­νει ένα νόμι­σμα «του σωλή­να», ξένο για τους χρή­στες του. Ξένο ακό­μα και για τους γερ­μα­νούς, τα εισο­δή­μα­τα των οποί­ων συμπιέ­ζο­νται επί δεκα­πέ­ντε ολό­κλη­ρα χρό­νια, παρ’ ότι το νόμι­σμα που χρη­σι­μο­ποιούν έχει απο­δει­χθεί εξαι­ρε­τι­κό εργα­λείο για την αύξη­ση των εξα­γω­γών και, γενι­κώ­τε­ρα, του πλού­του τής χώρας τους.

Τελι­κά, τί κατά­φε­ρε να αντι­προ­σω­πεύ­σει το ευρώ, εκτός από την απο­γεί­ω­ση της γερ­μα­νι­κής οικο­νο­μί­ας και την ανά­δει­ξη της γερ­μα­νι­κής ηγε­μο­νί­ας σε ολό­κλη­ρη την Ευρώ­πη; Για ποιό πράγ­μα ακρι­βώς πρέ­πει να καμα­ρώ­νου­με όσοι το χρη­σι­μο­ποιού­με; Για την κατάρ­ρευ­ση του κοι­νω­νι­κού μας κρά­τους; Για την οικο­νο­μι­κή μας παρακ­μή; Για την μετα­τρο­πή μας σε κατα­να­λω­τές των εξα­γω­γι­κών χωρών, τα πλε­ο­νά­σμα­τα των οποί­ων τρο­φο­δο­τού­νται ακό­ρε­στα από τα δικά μας ελλείμματα;

Μίλη­σα παρα­πά­νω για «ευρω-φού­σκα». Ως από­δει­ξη αυτού του αφο­ρι­σμού, επι­κα­λού­μαι τα περί­φη­μα spreads. Όλες οι χώρες τής Ευρω­ζώ­νης δανεί­ζο­νται και πλη­ρώ­νουν σε ευρώ αλλά η Γερ­μα­νία επι­βα­ρύ­νε­ται με επι­τό­κια χαμη­λό­τε­ρα ακό­μη και από τον πλη­θω­ρι­σμό, η Ιτα­λία και η Ισπα­νία με κάπου 6% και η Ελλά­δα… δεν βρί­σκει δανει­κά. Για ποιά ενο­ποί­η­ση μιλάμε;

Κλεί­νω το σημε­ρι­νό σημεί­ω­μα με μια δυσοί­ω­νη παρα­τή­ρη­ση. Με το δεδο­μέ­νο ότι το ευρώ έχει δια­χυ­θεί σε ολό­κλη­ρο τον πλα­νή­τη και έχει ανα­δει­χθεί σε απο­θε­μα­τι­κό νόμι­σμα, η «ευρω-φού­σκα» βρί­σκε­ται πλέ­ον στα χέρια και των κινέ­ζων τρα­πε­ζι­τών και των αμε­ρι­κα­νών βιο­μη­χά­νων και των πετρε­λαιο­πα­ρα­γω­γι­κών κρα­τών. Συνε­πώς, όταν έρθει η ώρα να σκά­σει αυτή η φού­σκα, δεν είναι απα­ραί­τη­το να σκά­σει σε χέρια ευρω­παί­ων. Και τότε δεν θα μιλά­με πια μόνο για φού­σκα αλλά για αβυσ­σα­λέο κρα­τή­ρα, ο οποί­ος θα απει­λεί να κατα­πιεί την παγκό­σμια οικονομία.