Σεξιστικός ή Ιστορικός ο όρος “Καλλιόπη”

Απ’ ότι φαί­νε­ται ο Στέ­φα­νος Κασ­σε­λά­κης ήρθε για να μείνει…όχι απα­ραί­τη­τα στην πολι­τι­κή σκη­νή μιας και δεν δια­κρί­νε­ται από κάποια πολι­τι­κή ή ρητο­ρι­κή δει­νό­τη­τα, όσο γενι­κά στην επικαιρότητα.
Για να παρα­φρά­σω και τη γνω­στή τη φρά­ση, δεί­ξε μου το κόμ­μα σου για να σου πω ποιος είσαι.
Μπο­ρεί να ήρθε πάλι για να μεί­νει στην ιστο­ρία, παρό­τι δεν γνω­ρί­ζει γρυ από δαύτη.

Λίγο πριν μπει εντός του στρα­το­πέ­δου για να υπη­ρε­τή­σει την πολύ­χρο­νη στρα­τιω­τι­κή του θητεία των 20 ημε­ρών! (την υπό­λοι­πη την εξα­γό­ρα­σε, λογι­κά με όσα του έμει­ναν από το δάνειο με προ­σω­πι­κή εγγύ­η­ση που έλα­βε στο παρελ­θόν), ο κ. Κασ­σε­λά­κης παρα­χώ­ρη­σε μια σύντο­μη συνέντευξη.
Ερω­τη­θείς αν δεχθεί ως «αγγα­ρεία» να καθα­ρί­σει την «Καλ­λιό­πη», ο Στέ­φα­νος Κασ­σε­λά­κης απά­ντη­σε ότι «Yπάρ­χει και ένα σεξι­στι­κό θέμα εδώ.
Πρέ­πει να αλλά­ξει όνο­μα η “Καλ­λιό­πη”. Να λέγε­ται “Καλ­λιό­πος” ή “Κού­λης” ξέρω ‘γω».

Ας παρα­βλέ­ψου­με την προ­σπά­θεια του για χιού­μορ προς τον Μητσο­τά­κη, αρκεί η αντι­πο­λί­τευ­ση που του ασκεί η οποία είναι από μόνη της αστεία.
Ας παρα­βλέ­ψου­με και την αδυ­να­μία του με την Ελλη­νι­κή γλώσ­σα στην προ­σπά­θεια αρσε­νι­κής από­δο­σης της Καλ­λιό­πης. Άλλω­στε ακό­μα μαθαί­νει ελλη­νι­κά και με τα γένη δεν τα πάει και τόσο καλά, όπως φαί­νε­ται και από τις προ­τά­σεις του για κατάρ­γη­ση των όρων άντρας-γυναί­κα, πατέ­ρας-μητέ­ρα κτλ.
Να παρα­βλέ­ψου­με όμως και την από­δο­ση με τον όρο “σεξι­στι­κό” σε κάθε τι που τον ενοχλεί;

Ποια ήταν όμως η Καλλιόπη;

Κατά τον Ησί­ο­δο η Καλ­λιό­πη ήταν η μεγα­λύ­τε­ρη και ευγε­νέ­στε­ρη από τις 9 Μού­σες. Προ­στά­της της επι­κής ποί­η­σης και της Ρητο­ρι­κής, καθώς και όλων των καλών τεχνών (Καλ­λιέ­που­σα).
Την Μού­σα Καλ­λιό­πη ιδιαί­τε­ρα την επι­κα­λού­νταν οι αοι­δοί προ­κει­μέ­νου να τους βοη­θή­σει στην έμπνευ­ση. Με την επί­κλη­σή της ξεκι­νούν και τα Ομη­ρι­κά έπη.
Ήταν η μεγα­λύ­τε­ρη, η πιο σεβα­στή, η πιο σοβα­ρή, η πιο σοφή και η πιο απο­φα­σι­στι­κή από τις Μούσες.
Ήταν τέτοιος ο θαυ­μα­σμός για την Καλ­λιό­πη, που ανέ­κα­θεν σε όλες τις ανα­πα­ρα­στά­σεις, οι καλ­λι­τέ­χνες την απο­τύ­πω­ναν νέα, όμορ­φη και επι­βλη­τι­κή, στε­φα­νω­μέ­νη με άνθη.
Η ετυ­μο­λο­γία του αρχαιο­ελ­λη­νι­κού ονό­μα­τος Καλ­λιό­πη είναι: κάλ­λος (= ομορ­φιά) + λέγειν (=αορ. είπον), δηλ. εκεί­νη που έχει όμορ­φη φωνή ή εκεί­νη που μιλά όμορφα.

Ποια είναι όμως η ιστο­ρία της γνω­στής, σε όλους τους φαντά­ρους, Καλλιόπης;

Ήταν καλο­καί­ρι του 1930 όταν ο τότε πρω­θυ­πουρ­γός, Ελευ­θέ­ριος Βενι­ζέ­λος, εγκαι­νί­α­σε τον σταθ­μό του υπό­γειου σιδη­ρό­δρο­μου στην πλα­τεία Ομο­νοί­ας. Μέχρι τότε, ο σταθ­μός ήταν ημι­υ­πό­γειος και δεν εξυ­πη­ρε­τού­σε το μεγα­λό­πνοο σχέ­διο επέ­κτα­σης της σιδη­ρο­δρο­μι­κής γραμ­μής. Η υπάρ­χου­σα πλα­τεία Ομό­νοιας, ήταν γεμά­τη από παρ­τέ­ρια με λου­λού­δια, φοί­νι­κες, ξύλι­να παγκά­κια και λιγο­στά κατα­στή­μα­τα τρι­γύ­ρω, εικό­να που παρέ­πε­μπε περισ­σό­τε­ρο σε εξο­χή και όχι σε αστι­κό κέντρο. Αρχι­κά, το συγκε­κρι­μέ­νο σημείο προ­ο­ρι­ζό­ταν για την ανέ­γερ­ση των βασι­λι­κών ανα­κτό­ρων και αρκε­τών δημό­σιων κτι­ρί­ων, αλλά τελι­κά ο σχε­δια­σμός άλλαξε.

Παράλ­λη­λα με την ανα­κα­τα­σκευή του σταθ­μού, απο­φα­σί­στη­κε να αλλά­ξει και η όψη της πλα­τεί­ας, και να απο­κτή­σει μια δια­φο­ρε­τι­κή χρή­ση, με τον σχε­δια­σμό της να πλη­σιά­ζει στα ευρω­παϊ­κά πρό­τυ­πα. Τοπο­θε­τή­θη­καν μαρ­μά­ρι­να κιγκλι­δώ­μα­τα στις εισό­δους προς τον υπό­γειο σιδη­ρό­δρο­μο, οι φοί­νι­κες και τα λου­λού­δια απο­μα­κρύν­θη­καν και στα­δια­κά, έγι­νε απλά ένα πέρα­σμα για όσους περι­διά­βαι­ναν την πόλη αντί για έναν προ­ο­ρι­σμό χαλά­ρω­σης κάτω από τα σκιε­ρά δέντρα.

Η υπο­γειο­ποί­η­ση του σταθ­μού, έκα­νε ανα­γκαία την κατα­σκευή ενός δικτύ­ου εξα­ε­ρι­σμού, με απο­τέ­λε­σμα οι μεγά­λες απο­λή­ξεις των εγκα­τα­στά­σε­ων να είναι παρα­πά­νω από εμφα­νείς στην επι­φά­νεια, περι­με­τρι­κά της πλα­τεί­ας, κάτι που κατέ­στρε­φε την εικό­να όλου του έργου. Για να καλυ­φθούν οι οπές των εξα­ε­ρι­σμών, τέσ­σε­ρα χρό­νια μετά τα εγκαί­νια και επί δημαρ­χί­ας Σπύ­ρου Μεκού­ρη, κατα­σκευά­στη­καν 9 τσι­με­ντέ­νιες βάσεις για να τοπο­θε­τη­θούν επά­νω από τις απο­λή­ξεις του δικτύ­ου. Οι κατα­σκευ­ές ήταν ψηλές βάσεις που κατέ­λη­γαν σε κίο­νες λει­τουρ­γώ­ντας ως καμι­νά­δες των εξα­ε­ρι­σμών. Στις βάσεις αυτές, φιλο­ξε­νού­νταν τα αγάλ­μα­τα των Μου­σών, σε καθι­στή θέση, φιλο­τε­χνη­μέ­να από μια ομά­δα καλ­λι­τε­χνών που είχε ορί­σει η Δημο­τι­κή Αρχή.

Ωστό­σο, οι θέσεις επά­νω στην πλα­τεία ήταν μόνο 8, ενώ οι Μού­σες ήταν 9. Η Δημο­τι­κή Αρχή απο­φά­σι­σε ότι η μία από τις εννέα, έπρε­πε να τοπο­θε­τη­θεί σε άλλο σημείο και όχι επά­νω στην πλα­τεία μαζί με τις υπό­λοι­πες. Σε αυτό το σημείο, ένα μικρό κομ­μά­τι της ιστο­ρί­ας αγνο­εί­ται, καθώς είναι δεν είναι γνω­στό για­τί κατα­σκευά­στη­καν 8 βάσεις αντί για 9, όπως δεν είναι γνω­στό και το κρι­τή­ριο με το οποίο έγι­νε η επι­λο­γή της εκτο­πι­σμέ­νης Μούσας.

Όμως, το σημείο όπου τοπο­θε­τή­θη­κε το άγαλ­μα της Καλ­λιό­πης, δεν ήταν αντά­ξιό της. Η άστο­χη επι­λο­γή του χώρου εγκα­τά­στα­σή της, είναι αυτή που έμελ­λε να κάνει τις «Μού­σες της Ομό­νοιας» και ιδιαί­τε­ρα την πιο ένδο­ξη, να μεί­νουν στην Ιστορία…

Η Καλ­λιό­πη τοπο­θε­τή­θη­κε στον υπό­γειο σταθ­μό, ακρι­βώς δίπλα από τα δημό­σια ουρη­τή­ρια. Έτσι, όποιος περα­στι­κός ρωτού­σε πού είναι τα ουρη­τή­ρια, έπαιρ­νε την απά­ντη­ση: είναι κάτω, στην Καλ­λιό­πη. Στα­δια­κά, το όνο­μα της ένδο­ξης Μού­σας ταυ­τί­στη­κε με τις τουα­λέ­τες και αργό­τε­ρα με την απε­χθέ­στε­ρη των αγγα­ρειών που χρε­ώ­νο­νται στους φαντά­ρους, δηλα­δή τον καθα­ρι­σμό των τουα­λε­τών του στρατώνα.

Το 1936, μόλις δύο χρό­νια μετά την τοπο­θέ­τη­ση των αγαλ­μά­των, ο τότε δήμαρ­χος Κων­στα­ντί­νος Κοτζιάς απο­φά­σι­σε πως τα συγκε­κρι­μέ­να γλυ­πτά πρέ­πει να απο­μα­κρυν­θούν, για­τί τα έβρι­σκε αντιαι­σθη­τι­κά. Οι Μού­σες ξηλώ­θη­καν και μέχρι το 1950, τα γλυ­πτά παρέ­μει­ναν σε απο­θή­κες, όταν κάποια από αυτά δόθη­καν ως δωρεά σε διά­φο­ρους δήμους της χώρας. Τέσ­σε­ρα αγάλ­μα­τα δωρί­σθη­καν στον Δήμο Καρ­δί­τσας, μετα­ξύ των οποί­ων και μία από τις 3 Χάρι­τες που είχε φιλο­τε­χνη­θεί για άλλο σημείο της Αθή­νας. Δύο γλυ­πτά μετα­φέρ­θη­καν στις Καρυ­ές Λακω­νί­ας και δύο στην Αμορ­γό. Σε ορι­σμέ­να από αυτά τα αγάλ­μα­τα δεν δια­κρί­νε­ται το όνο­μα και έτσι είναι δύσκο­λη η ανα­γνώ­ρι­ση και η απο­γρα­φή τους.

Ανα­με­νό­με­να, η τύχη της Καλ­λιό­πης (και η ιστο­ρία της από ορι­σμέ­νους) αγνο­εί­ται ή αλλιώς, η πολι­τεία την έχει… παρατημένη.

Σίμος Νικο­λά­ου