Πλευρές της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ – Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας

Με αφορ­μή τις δρα­μα­τι­κές εξε­λί­ξεις στη Μέση Ανα­το­λή χρή­σι­μο είναι να δού­με ορι­σμέ­νες πλευ­ρές της δημιουρ­γί­ας του κρά­τους του Ισρα­ήλ και της σχέ­σης που έχει (ή όχι) αυτή με τη σημε­ρι­νή κατάσταση.

Το κρά­τους του Ισρα­ήλ ανα­κη­ρύ­χθη­κε στις 14 Μαΐ­ου 1948 με βάση την από­φα­ση της Γ.Σ του ΟΗΕ (29/11/1947) σύμ­φω­να με την οποία η Παλαι­στί­νη η οποία βρι­σκό­ταν ως τότε υπό την εντο­λή της Μ. Βρε­τα­νί­ας ανα­κη­ρύ­χθη­κε ανε­ξάρ­τη­τη και το έδα­φός της χωρί­στη­κε σε δύο ανε­ξάρ­τη­τα κρά­τη, το αρα­βι­κό και το εβραϊ­κό. Να σημειώ­σου­με ότι στην πρώ­τη ψηφο­φο­ρία το σχέ­διο δεν περ­νά­ει, αλλά στη δεύ­τε­ρη ψηφο­φο­ρία και μετά από άσκη­ση εντο­νό­τε­ρων πιέ­σε­ων εκ μέρους των ΗΠΑ στα διά­φο­ρα κρά­τη-μέλη του ΟΗΕ, το Σχέ­διο Διχο­τό­μη­σης εγκρί­νε­ται από τη ΓΣ του ΟΗΕ.

Τα δύο αυτά κρά­τη σύμ­φω­να με την από­φα­ση, θα έπρε­πε να απο­κτή­σουν γρή­γο­ρα, δημο­κρα­τι­κά συντάγ­μα­τα που να εξα­σφα­λί­ζουν τα δικαιώ­μα­τα των εθνι­κών μειο­νο­τή­των που ζού­σαν το καθέ­να από αυτά. Το έδα­φος του εβραϊ­κού κρά­τους κατα­λάμ­βα­νε έκτα­σης 14 χιλ. τετρα­γω­νι­κά χλμ (56% της συνο­λι­κής έκτα­σης της Παλαι­στί­νης με πλη­θυ­σμός 498 χιλ. Εβραί­ους και 497 χιλ Άρα­βες από τους οποί­ους οι 90 χιλ. ήταν Βεδουίνοι.

Η πόλη Ιερου­σα­λήμ δια­χω­ρί­στη­κε σαν ανε­ξάρ­τη­τη διοι­κη­τι­κή μονά­δα με ειδι­κό διε­θνές καθε­στώς υπό τη διοί­κη­ση του ΟΗΕ. Αμέ­σως μετά την ανα­κή­ρυ­ξη του κρά­τους του Ισρα­ήλ στην εξου­σία ανήλ­θε η εβραϊ­κή άρχου­σα τάξη που ήταν στε­νά δεμέ­νη με το διε­θνή σιω­νι­σμό. Η προ­σω­ρι­νή κυβέρ­νη­ση που εγκα­τα­στά­θη­κε το Μάιο του 1948 περι­λάμ­βα­νε απο­κλει­στι­κά μέλη των σιω­νι­στι­κών κομ­μά­των. Η πρώ­τη πρά­ξη της κυβέρ­νη­σης αυτή η «Δια­κή­ρυ­ξη της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας» ανα­γό­ρευε σαν επί­ση­μη ιδε­ο­λο­γία και πολι­τι­κή του Ισραη­λι­νού κρά­τους το δόγ­μα του «σιω­νι­σμού». Απο­τέ­λε­σμα της πολι­τι­κής των ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων και των διε­θνών σιω­νι­στι­κών κύκλων υπήρ­ξε ο αρα­βοϊσ­ραη­λι­νός πόλε­μος του 1948–49 που ξέσπα­σε αμέ­σως μετά την ανα­κή­ρυ­ξη του κρά­τους του Ισρα­ήλ. Στη διάρ­κεια αυτού του πολέ­μου το Ισρα­ήλ κατέ­λα­βε το μεγα­λύ­τε­ρο μέρος του εδά­φους της περιο­χής που η από­φα­ση του ΟΗΕ είχε δια­χω­ρί­σει για τη δημιουρ­γία του Παλαι­στι­νια­κού αρα­βι­κού κρά­τους (8,7 χιλ. τετρα­γω­νι­κά χλμ) με απο­τέ­λε­σμα φυσι­κά να μην υπάρ­ξει ποτέ το κρά­τος αυτό. Επι­πλέ­ον κατέ­λα­βε το δυτι­κό τμή­μα της Ιερου­σα­λήμ. Έτσι παρά την από­φα­ση της 29/11/1947 του ΟΗΕ το Ισρα­ήλ επε­ξέ­τει­νε το έδα­φός του κατα­λαμ­βά­νο­ντας τελι­κά το 80% της υπό βρε­τα­νι­κής εντο­λής περιο­χής της Παλαι­στί­νης. Η σιω­νι­στι­κή τρο­μο­κρα­τία οδή­γη­σε σε μαζι­κό θάνα­το Αρά­βων και στην απέ­λα­ση ενός σχε­δόν εκα­τομ­μυ­ρί­ου Αρά­βων από το έδα­φος του και από τα αρα­βι­κό τμή­μα της Παλαι­στί­νης που κατα­λή­φθη­κε, έτσι γεν­νή­θη­κε το πρό­βλη­μα των Παλαι­στι­νί­ων προ­σφύ­γων που με τη συνε­χή άρνη­ση εκτέ­λε­σης της από­φα­σης του ΟΗΕ για το δικαί­ω­μα των προ­σφύ­γων να επι­στρέ­ψουν στην πατρί­δα τους ή αν το επι­θυ­μούν να πάρουν υλι­κή απο­ζη­μί­ω­ση, έγι­νε από τότε μία ανοι­κτή πληγή.

Ακό­μη τον Ιανουά­ριο του 1950 παρά τη σχε­τι­κή από­φα­ση του ΟΗΕ η κυβέρ­νη­ση του Ισρα­ήλ ανα­κή­ρυ­ξε την Ιερου­σα­λήμ πρω­τεύ­ου­σα της χώρας. Ωστό­σο οι μεγά­λες δυνά­μεις (ΕΣΣΔ, ΗΠΑ, Γαλ­λία, Μ. Βρε­τα­νία) δεν ανα­γνώ­ρι­σαν τις σχε­τι­κές με τη Ιερου­σα­λήμ ενέρ­γειες του Ισραήλ.

Και μία χρή­σι­μη λεπτο­μέ­ρεια: Το Ισρα­ήλ συμπε­ρι­λή­φθη­κε σε όλα τα προ­γράμ­μα­τα «βοή­θειας» των ΗΠΑ. Ετσι το τέταρ­το άρθρο του Δόγ­μα­τος Τρού­μαν επε­κτά­θη­κε ώστε να συμπε­ρι­λη­φθούν σε αυτό χώρες όπως του Ισρα­ήλ. Μετά τη συμ­φω­νία με τις ΗΠΑ το 1952 που έγι­νε με βάση την «Πρά­ξη αμοι­βαί­ας κατο­χύ­ρω­σης της ασφα­λεί­ας του 1951, οι κυρί­αρ­χοι κύκλοι του Ισρα­ήλ  ουσια­στι­κά συμ­με­τέ­χουν σε κάθε στρα­τιω­τι­κή ή άλλη ενέρ­γεια των ΗΠΑ στη Μ. Ανα­το­λή. Ενώ από τις αρχές του 1950 υιο­θε­τού­νται νόμοι που παρεί­χαν μεγά­λα προ­νό­μια στο ξένο «επεν­δυ­τι­κό» κεφά­λαιο στη χώρα.

Πλευρές της στάσης της ΕΣΣΔ

Tην 17η Μαΐ­ου 1948, η ΕΣΣΔ ανα­γνω­ρί­ζει το κρά­τος του Ισρα­ήλ, που έχει ανα­κη­ρυ­χθεί τρεις ημέ­ρες νωρί­τε­ρα. Η χει­ρο­νο­μία αυτή, , σήμα­νε την ολο­κλή­ρω­ση μιας πολύ­χρο­νης προ­σπά­θειας. Οι πρώ­τες επα­φές είχαν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί στο Λον­δί­νο, στις αρχές του 1941. Ενώ η ΕΣΣΔ είναι ακό­μη σύμ­μα­χος της ναζι­στι­κής Γερ­μα­νί­ας, ο πρό­ε­δρος της Παγκό­σμιας Σιω­νι­στι­κής Οργά­νω­σης, Χάιμ Βάιζ­μαν, συνα­ντά τον Σοβιε­τι­κό πρέ­σβη Ιβάν Μάι­σκι. Πρώ­τα απ’ όλα, συζη­τούν για το μέλ­λον της Παλαι­στί­νης. Ο Βάιζ­μαν προ­ω­θεί ενερ­γά την ιδέα ίδρυ­σης ενός εβραϊ­κού κρά­τους. Ο Ντα­βίντ Μπεν Γκου­ριόν, ηγέ­της της Γισούβ, της εβραϊ­κής κοι­νό­τη­τας στην Παλαι­στί­νη και μελ­λο­ντι­κός πρω­θυ­πουρ­γός του Ισρα­ήλ, θα συνε­χί­σει τις επα­φές μερι­κές εβδο­μά­δες αργό­τε­ρα. Μέχρι το 1946, όμως, η ΕΣΣΔ δεν δίνει την υπο­στή­ρι­ξή της.

Τον Μάιο του 1947 το Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο, το οποίο είχε ανα­λά­βει από την Κοι­νω­νία των Εθνών (ΚτΕ), το 1922, τη διοί­κη­ση της Παλαι­στί­νης, απο­φα­σί­ζει να φέρει το ζήτη­μα στον Οργα­νι­σμό Ηνω­μέ­νων Εθνών (ΟΗΕ). Έχο­ντας την ευθύ­νη να απο­φα­σί­σει για το μέλ­λον των εδα­φών της Παλαι­στί­νης, ο ΟΗΕ κάνει τα πρώ­τα του βήμα­τα. Η ΕΣΣΔ παί­ζει κεντρι­κό ρόλο στην υιο­θέ­τη­ση του σχε­δί­ου χωρι­σμού της Παλαι­στί­νης από τον ΟΗΕ στις 29 Νοεμ­βρί­ου 1947. Η σοβιε­τι­κή επι­τρο­πή που είχε επι­φορ­τι­στεί με το θέμα πρό­τει­νε ένα σχέ­διο τεσ­σά­ρων σημεί­ων, που προ­έ­βλε­πε την απο­χώ­ρη­ση των Βρε­τα­νι­κών στρα­τευ­μά­των, το τερ­μα­τι­σμό της λεγό­με­νης «Βρε­τα­νι­κής Εντο­λής» στην Παλαι­στί­νη, καθώς και τη δημιουρ­γία μιας «ενιαί­ας, ανε­ξάρ­τη­της και δημο­κρα­τι­κής Παλαι­στί­νης» της οποί­ας οι πολί­τες θα απο­λάμ­βα­ναν «ίδια εθνι­κά και δημο­κρα­τι­κά δικαιώ­μα­τα». Ο Αντρέι Γκρο­μί­κο, ο νεα­ρός Σοβιε­τι­κός υφυ­πουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών, ανα­κοι­νώ­νει ότι η ΕΣΣΔ θα μπο­ρού­σε να υπο­στη­ρί­ξει τον χωρι­σμό της Παλαι­στί­νης σε δύο κρά­τη, το ένα εβραϊ­κό, το άλλο αρα­βι­κό, εάν η λύση τού ενός κρά­τους με δύο εθνό­τη­τες απο­δει­κνυό­ταν αδύ­να­το να εφαρ­μο­στεί. «Το γεγο­νός πως κανέ­να δυτι­κο­ευ­ρω­παϊ­κό κρά­τος δεν μπό­ρε­σε να δια­σφα­λί­σει την υπε­ρά­σπι­ση των βασι­κών δικαιω­μά­των του εβραϊ­κού λαού και να το προ­φυ­λά­ξει από τη βία των φασι­στών εκτε­λε­στών του, δικαιο­λο­γεί την επι­δί­ω­ξη των Εβραί­ων να ιδρύ­σουν το δικό τους κρά­τος. Θα ήταν άδι­κο να μη ληφθεί αυτό υπό­ψη και να αρνη­θού­με στον εβραϊ­κό λαό το δικαί­ω­μα να πραγ­μα­το­ποι­ή­σει αυτή την επιδίωξη».

Το σοβιε­τι­κό σχέ­διο ήταν αντί­θε­το στην παρα­πέ­ρα μετα­νά­στευ­ση Εβραί­ων στην Παλαι­στί­νη, θεω­ρώ­ντας πως το εβραϊ­κό ζήτη­μα μπο­ρού­σε να επι­λυ­θεί μέσω του εκδη­μο­κρα­τι­σμού της Ευρώ­πης και της εξά­λει­ψης των ριζών του φασισμού.

Εκτός από τη δική της ψήφο, υπερ­ψη­φί­ζουν η Σοβιε­τι­κή Σοσια­λι­στι­κής Δημο­κρα­τί­ας (ΣΣΔ) Ουκρα­νί­ας, ΣΣΔ Λευ­κο­ρω­σί­ας, ΛΔ Πολω­νί­ας και ΛΔ Τσεχοσλοβακίας.

Το 1948 η ΕΣΣΔ κατα­ψη­φί­ζει την από­φα­ση 194 της Γενι­κής Συνέ­λευ­σης του ΟΗΕ για τους Παλαι­στί­νιους πρό­σφυ­γες, η οποία προ­έ­βλε­πε το ενδε­χό­με­νο επι­στρο­φής τους.

Η αρχική στάση των ΗΠΑ

Οι Αμε­ρι­κα­νοί, παρό­τι αρχι­κά υπο­στή­ρι­ξαν το Σχέ­διο Διχο­τό­μη­σης της Παλαι­στί­νης, σύντο­μα άλλα­ξαν στάση.

Ο Αμε­ρι­κα­νός ΥΠΕΞ στρα­τη­γός Marshall ήταν μετα­ξύ αυτών που ανα­θε­ώ­ρη­σαν ως προς την σκο­πι­μό­τη­τα δημιουρ­γί­ας εβραϊ­κού κρά­τους στα παλαι­στι­νια­κά εδάφη.

Παράλ­λη­λα, υπο­στή­ρι­ξε με θέρ­μη ένα νομο­σχέ­διο (Stratton bill) που επέ­τρε­πε την αύξη­ση της μετα­νά­στευ­σης Ευρω­παί­ων Εβραί­ων στις ΗΠΑ – τελι­κά το νομο­σχέ­διο κατα­ψη­φί­σθη­κε από το Κογκρέσο.

Ο Marshall προ­έ­βλε­πε ότι η δημιουρ­γία εβραϊ­κού κρά­τους σε παλαι­στι­νια­κά εδά­φη θα οδη­γού­σε σε πόλε­μο και φοβό­ταν ότι οι ΗΠΑ θα ανα­γκά­ζο­νταν να εμπλα­κούν σ’ αυτόν.

Αν ιδρυό­ταν ξεχω­ρι­στό εβραϊ­κό κρά­τος, οι ΗΠΑ θα έπρε­πε να επι­λέ­ξουν πλευ­ρά και αν υπο­στή­ρι­ζαν τη σιω­νι­στι­κή πλευ­ρά θα έθε­ταν σε κίν­δυ­νο τις σχέ­σεις τους με τη Βρε­τα­νία και τα αρα­βι­κά κρά­τη (δια­κιν­δυ­νεύ­ο­ντας την πρό­σβα­σή τους και στους ενερ­γεια­κούς πόρους του σαου­δι­κού βασιλείου).

Η ένθερ­μη υπο­στή­ρι­ξη που οι Σοβιε­τι­κοί παρεί­χαν στην εβραϊ­κή πλευ­ρά δεν προ­μή­νυε τίπο­τε θετι­κό σε σχέ­ση με τον προ­σα­να­το­λι­σμό που θα επέ­λε­γε ένα εβραϊ­κό κρά­τος στην περιοχή.

Η αμε­ρι­κα­νι­κή θέση, πλέ­ον, συνί­στα­το στην υπο­στή­ρι­ξη ενός διε­θνούς καθε­στώ­τος για την Παλαι­στί­νη και στην προ­ώ­θη­ση δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων μετα­ξύ Παλαι­στι­νί­ων Αρά­βων και Εβραί­ων με στό­χο την ίδρυ­ση ενός ενιαί­ου κράτους.

Παράλ­λη­λα, οι ΗΠΑ επέ­βα­λαν εμπάρ­γκο όπλων προς όλες τις εμπλε­κό­με­νες πλευρές.

Τον Μάρ­τη του ‘48, ο Μόνι­μος Αντι­πρό­σω­πος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ σε ομι­λία του στο Συμ­βού­λιο Ασφα­λεί­ας υπο­στη­ρί­ζει ότι η Από­φα­ση 181της ΓΣ του ΟΗΕ (περί διχο­τό­μη­σης της Παλαι­στί­νης) δεν δύνα­ται να υλο­ποι­η­θεί χωρίς τη χρή­ση βίας και ότι κάτι τέτοιο δεν προ­βλέ­πε­ται από το Κατα­στα­τι­κό του ΟΗΕ.

Προ­τεί­νει ουσια­στι­κά να επα­νε­ξε­τα­σθεί το θέμα δημιουρ­γί­ας ή μη εβραϊ­κού κρά­τους και να τεθεί η Παλαι­στί­νη υπό καθε­στώς προ­σω­ρι­νής κηδε­μο­νί­ας του ΟΗΕ, αιφ­νι­διά­ζο­ντας δυσά­ρε­στα τους σιω­νι­στές ηγέτες.Το 1949, το νεο­σύ­στα­το “Κρά­τος του Ισρα­ήλ” είχε εδραιω­θεί και οι ΗΠΑ απο­δέ­χθη­καν τη νέα πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στην οποία δεν άργη­σαν να προσαρμοσθούν.

Η απήχηση στην Ελλάδα

Στην 6 σελ. της εφη­με­ρί­δα ΕΜΠΡΟΣ (30/11/2023) δια­βά­ζου­με: «ΠΑΡΑ ΤΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΑΣ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ Η ΕΛΛΑΣ ΕΨΗΦΙΣΕΝ ΑΔΙΣΤΑΚΤΩΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ. Άκαμ­πτος η στά­σις της αντι­προ­σω­πεί­ας μας» Και συνε­χί­ζει το σχε­τι­κό ρεπορ­τάζ: Έγκυ­ροι κύκλοι ενταύ­θα υπο­στη­ρί­ζουν ότι η εν προ­κει­μέ­νω ελλη­νι­κή στά­σις (σ.σ αρχη­γός απο­στο­λής Δεν­δρα­μής) παρά το γεγο­νός ότι επί­ση­μος Αμε­ρι­κά­νος απηύ­θυ­νε το ανω­τέ­ρω τηλε­γρά­φη­μα, απο­δει­κνύ­ει ότι η Ελλάς, δηλώ­σα­σα προ τριών ημε­ρών ότι θα ψηφί­ση κατά της διαι­ρέ­σε­ως ενήρ­γη­σεν ιδία βου­λή­σει. Εν τού­τοις πάνε απο­φεύ­γουν να προ­βούν εις περαι­τέ­ρω συμπε­ρά­σμα­τα» Ανα­λυ­τι­κά ανα­φέ­ρε­ται και στη σχε­τι­κή ψηφο­φο­ρία: «33 ψήφοι υπέρ, 13 κατά, 1 απο­χή». Υπέρ σύμ­φω­να με το ρεπορ­τάζ: Αυστρα­λία, Βέλ­γιο, Βολι­βία, Βρα­ζι­λία, Λευ­κο­ρω­σία, Κανα­δάς, Κοστα Ρίκα, Τσε­χο­σλο­βα­κία, Δανία, Αγιος Δομί­νι­κος, Ιση­με­ρι­νός, Γαλ­λία, Γουα­τε­μά­λα, Αιτή, Ισλαν­δία, Λιβε­ρία, Λου­ξεμ­βούρ­γο, Ολλαν­δία, Ν. Ζηλαν­δία, Νικα­ρά­γουα, Νορ­βη­γία, Πανα­μάς, Παρα­γουάη, Φιλιπ­πί­νες, Πολω­νία, Σου­η­δία, Ουκρα­νία, Ν. Αφρι­κή, Ουρου­γουάη, Ρωσι­κή ΣΣΔ, ΗΠΑ, Βενε­ζου­έ­λα. Κατά: Αφγα­νι­στάν, Κού­βα, Αίγυ­πτος, Ελλά­δα, Ινδία, Περ­σία, Ιράκ, Λίβα­νος, Πακι­στάν. Σαου­δι­κή Αρα­βία, Συρία, Τουρ­κία, Υεμέ­νη. Το σχε­τι­κό ρεπορ­τάζ παρά τον τίτλο ανα­φέ­ρει ότι απέ­σχον:  «Αργε­ντι­νή, Χιλή, Κίνα, Κολομ­βία, Σαλ­βα­δόρ, Αιθιο­πία, Ονδού­ρα, Μεξι­κό, Μ. Βρε­τα­νία, Γιου­γκο­σλα­βία απέ­σχον και Σιάμ απουσίαζε».