Σχετικά με τον αγώνα του ΔΣΕ στην Κρήτη και τις προσπάθειες «κατευνασμού» του

Επι­μέ­λεια Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

«Οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι, όπως δείχνουν τα γεγονότα, είναι ανένδοτοι στην εφαρμογή της τακτικής του εμφυλίου πολέμου» 

 Με αφορ­μή τον θάνα­το του Κ. Μητσο­τά­κη και την προ­σπά­θεια «αγιο­ποί­η­σης του» ανα­φο­ρές γίνο­νται και στις προ­σπά­θειες του «για να μην γίνει ή και να απο­τρα­πεί ο εμφύ­λιο στην Κρή­τη». Στο σημε­ρι­νό σημεί­ω­μα θα ανα­φερ­θού­με σε πλευ­ρές της όλης υπόθεσης.

Η ανά­πτυ­ξη του αγώ­να του ΔΣΕ στην Κρήτη

«Στην Κρή­τη, αρχι­κά, στους μαζι­κούς και μαχη­τι­κούς αγώ­νες, που συσπεί­ρω­ναν την πλειο­ψη­φία του λαού, συμ­με­τεί­χε κι ένα τμή­μα του κόμ­μα­τος των Φιλε­λευ­θέ­ρων, από το οποίο προ­ερ­χό­ταν και ο βου­λευ­τής Γιαμαλάκης.

Σύντο­μα, όμως, η ηγε­σία των Φιλε­λευ­θέ­ρων, υπό τον Σοφο­κλή Βενι­ζέ­λο, συσπει­ρώ­θη­κε με την ντό­πια αντί­δρα­ση για να τσα­κί­σει το λαϊ­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό κίνημα.

Σε αντί­δρα­ση των τρο­μο­κρα­τι­κών ενερ­γειών τους, συγκρο­τή­θη­καν οι πρώ­τες ομά­δες των κατα­διω­κό­με­νων αγω­νι­στών, που σχε­τι­κά σύντο­μα μετα­σχη­μα­τί­στη­καν στο Δημο­κρα­τι­κό Στρα­τό της Κρή­της. Επρό­κει­το για την εκτό­πι­ση 12 ΕΑΜι­κών στε­λε­χών από τα Χανιά, για τις επι­δρο­μές κρα­τι­κών και παρα­κρα­τι­κών τρο­μο­κρα­τών κατά των γρα­φεί­ων του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και της εφη­με­ρί­δας Δημο­κρα­τία και για τη δημιουρ­γία από εγκλη­μα­τι­κά στοι­χεία ειδι­κού σώμα­τος χωρο­φυ­λά­κων «άνευ θητεί­ας». Στο νομό Χανί­ων μάλι­στα, τους «άνευ θητεί­ας» χωρο­φύ­λα­κες τους οργά­νω­σε ο από­στρα­τος συνταγ­μα­τάρ­χης Π. Γύπα­ρης, που, όταν του δια­μαρ­τυ­ρή­θη­καν ομοϊ­δε­ά­τες του για τις απα­ρά­δε­κτες επι­λο­γές του, χαρα­κτή­ρι­σε τους εκλε­κτούς του «καθάρ­μα­τα», με τα οποία, ωστό­σο, «θα έκα­νε τη δου­λειά του» (Από αφιέ­ρω­μα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ)

«Το αντάρ­τι­κο στην Κρή­τη (τον Απρί­λη του 1947) είχε ξεφα­ντώ­σει. Στον Απο­κό­ρω­να, στην Κυδω­νία, στον Κίσ­σα­μο, στο Σέλι­νο, παντού υπήρ­χαν αντάρ­τι­κες ομά­δες και άρχι­ζαν τη δρά­ση. Στα ορει­νά μέρη κατα­λά­βαι­ναν τους σταθ­μούς (χωρο­φυ­λα­κής), έκο­βαν τις τηλε­φω­νι­κές επι­κοι­νω­νί­ες και γενι­κά (τα μέρη αυτά) ήταν υπό τον έλεγ­χό τους. Ακου­γε ο κόσμος για τη δρά­ση του αντάρ­τι­κου στην ηπει­ρω­τι­κή Ελλά­δα και έπαιρ­νε θάρ­ρος. Η κυβέρ­νη­ση έκα­νε επι­στρά­τευ­ση και πολ­λοί στρα­τιώ­τες δεν πήγαι­ναν στο στρα­τό, αλλά λιπο­τα­χτού­σαν. Άλλοι έρχο­νταν στις αντάρ­τι­κες ομά­δες και άλλοι γύρι­ζαν στα χωριά τους» (Σπύ­ρου Μπλα­ζά­κη και Γιώρ­γη Τσο­μπα­νά­κη, «Τριά­ντα πέντε χρό­νια αντί­στα­ση», σελ. 234)

Και ένα ρεπορτάζ του Ριζοσπάστη

Σε πρω­το­σέ­λι­δο ρεπορ­τάζ του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (2/5) υπάρ­χει ανα­λυ­τι­κό ρεπορ­τάζ σχε­τι­κά με τις προ­σπά­θειες που γίνο­νται για την «εξο­μά­λυν­ση της κατά­στα­σης» μέσα από συνα­ντή­σεις εκπρο­σώ­πων του ΕΑΜ, της εκκλη­σί­ας και αστών πολι­τι­κών-πολι­τευ­τών. Κάτω από τον χαρα­κτη­ρι­στι­κό τίτλο: «Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΕΠΙΜΕΝΕΙ ΝΑ ΡΙΞΕΙ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ. Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΑΠΟΚΡΟΥΕΙ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ» ανα­φέ­ρο­νται τα εξής:

ΧΑΝΙΑ, Απρί­λιος (αερο­πο­ρι­κώς του αντα­πο­κρι­τή μας). Η κατά­στα­ση  που δημιουρ­γή­θη­κε στην Κρή­τη από τα τρο­μο­κρα­τι­κά κυβερ­νη­τι­κά μέτρα εξα­κο­λου­θεί πάντο­τε να είναι σοβα­ρά, χωρίς να δια­φαί­νε­ται ακό­μη ειρη­νι­κή διέ­ξο­δος. Ο βαθύς λαϊ­κός πόθος να στα­μα­τή­σει η επέ­κτα­ση του εμφυ­λί­ου πολέ­μου στη μεγα­λό­νη­σο βρή­κε την έκφρα­ση του σε πολ­λές συμ­φι­λιω­τι­κές συσκέ­ψεις ‚των λαϊ­κών οργα­νώ­σε­ων, στις απο­φά­σεις της Αρι­στε­ράς, των συμ­φι­λιω­τι­κών επι­τρο­πών της εκκλη­σί­ας και των πολι­τι­κών παρα­γό­ντων όλων των κομ­μά­των συνα­ντά μέχρι τώρα την άκαμ­πτη αντί­δρα­ση των αρχών. Οι κυβερ­νη­τι­κοί εκπρό­σω­ποι ‚όπως δεί­χνουν τα γεγο­νό­τα, είναι ανέν­δο­τοι στην εφαρ­μο­γή της τακτι­κής του εμφυ­λί­ου πολέ­μου. Η απά­ντη­ση που έδω­σε ο γενι­κός διοι­κη­τής κ. Τζη­φά­κης την περα­σμέ­νη Δευ­τέ­ρα 28 Απρι­λί­ου σε μικτή επι­τρο­πή εκπρο­σώ­πων της Εκκλη­σί­ας δεν αφή­νει καμ­μιά αμφι­βο­λία ότι στα­θε­ρή πρό­θε­ση των αρχών είναι να μετα­φερ­θεί οπωσ­δή­πο­τε και στην Κρή­τη ο εμφύ­λιος πόλεμος.

ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ

Οι προ­σπά­θειες που κατέ­λη­ξαν στη συμ­φω­νία όλων των πολιτικών

παρα­τά­ξε­ων για τα μέτρα κατευ­να­σμού έχουν ως εξής:

Την Παρα­σκευή 25/4/1947 συνήλ­θε η συμ­φι­λιω­τι­κή επι­τρο­πή. Εκτός από τους αντι­πρό­σω­πους του ΕΑΜ παρευ­ρέ­θη­σαν ο πολι­τευ­τής κ. Μπα­κλα­τζής και ο κ. Κωτου­λά­κης. Ο κ. Μπα­κλα­τζής ανέ­λα­βε να δια­βι­βά­σει τις από­ψεις της Αρι­στε­ράς στους κύκλους της Δεξιάς. Την άλλη μέρα 26/4/1947 με πρω­το­βου­λία της Εκκλη­σί­ας και με  συμ­με­το­χή των βου­λευ­τών Μητσο­τά­κη και Βολου­δά­κη και πολ­λών πολι­τευ­τών, έγι­νε σύσκε­ψη στο σπί­τι του αρχιε­πι­σκό­που. Οι εκπρό­σω­ποι του ΕΑΜ διε­τύ­πω­σαν τη γνώ­μη ότι μονά­χα η εξά­λει­ψη της αιτί­ας που προ­κά­λε­σε την ανω­μα­λία θα μπο­ρού­σε και να τη στα­μα­τή­σει αυτο­μά­τως. Συγκε­κρι­μέ­να ζήτη­σαν να καταρ­γη­θεί η παρά­νο­μη στρα­τιω­τι­κή διοί­κη­ση, να δια­λυ­θεί το τρο­μο­κρα­τι­κό σώμα του Γύπα­ρη, να επι­στρέ­ψουν αμέ­σως οι εκτο­πι­σμέ­νοι για να απο­κα­τα­στα­θεί αυτο­μά­τως η τάξη.

Παρά την πολύ­ω­ρη συζή­τη­ση εξ’ αιτί­ας της αδιαλ­λα­ξί­ας των βενι­ζε­λι­κών παρα­γό­ντων που ζήτη­σαν να δια­τά­ξη το ΕΑΜ την κατά­παυ­σιν της δρά­σε­ως των ενό­πλων και ύστε­ρα να συζη­τη­θούν με τις αρχές άλλα μέτρα, η σύσκε­ψη δεν κατέ­λη­ξε σε συμπε­ρά­σμα­τα, απο­φα­σί­σθη­κε όμως να συνε­χι­σθεί την επομένη.

Η ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Πραγ­μα­τι­κά την Κυρια­κή το μεση­μέ­ρι 24/4/1947 συνε­χί­σθη­καν οι συζη­τή­σεις, δια­κό­πη­καν όμως για να επα­να­λη­φθούν το βρά­δυ της ίδιας ημέ­ρας που θα έφθα­ναν επί­σκο­ποι από άλλες περι­φέ­ρειες της Κρήτης.

Στη νυχτε­ρι­νή σύσκε­ψη που άρχι­σε στις 9 πήραν μέρος οι επί­σκο­ποι Χανί­ων, Κισ­σά­μου και  Σελί­νου ‚Λάμ­σης και Σφα­κεί­ων και Ρεθύ­μνης οι αντι­πρό­σω­ποι του ΕΑΜ και διά­φο­ροι βενι­ζε­λι­κοί παρά­γο­ντες εκτός από τους κ.κ Μητσο­τά­κη και Σκου­λά που απέ­φυ­γαν να παραστούν.

Οι βενι­ζε­λι­κοί παρά­γο­ντες επέ­μει­ναν και πάλι, ότι πρω­τεύ­ει να μετα­βεί η επι­τρο­πή στους ενό­πλους και να τους συστή­σει να απο­συρ­θούν και ύστε­ρα να γίνουν οι συζη­τή­σεις με τις αρχές.

Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Τελι­κά όμως συμ­φω­νή­θη­καν παμ­ψη­φεί τα παρα­κά­τω μέτρα:

1. Η επι­τρο­πή να επι­σκε­φθεί αμέ­σως το γενι­κό διοι­κη­τή και αν του απο­σπά­σει σαφή υπεύ­θυ­νη υπό­σχε­ση ότι θα γυρί­σουν στην Κρή­τη μέσα σε ελά­χι­στο χρο­νι­κό όριο οι εκτο­πι­σθέ­ντες αρι­στε­ροί ηγέτες.
2. Ο γενι­κός διοι­κη­τής να υπο­σχε­θεί επί­σης ότι θα ανα­στα­λούν όλα τα στρα­τιω­τι­κά μέτρα που έχουν ληφθεί από τις αρχές το τελευ­ταίο δίμη­νο και
3. Αν ο γενι­κός διοι­κη­τής ικα­νο­ποιού­σε αυτούς τους προ­κα­ταρ­κτι­κούς όρους η επι­τρο­πή θ’ ανα­λάμ­βα­νε την υπο­χρέ­ω­ση να συνα­ντή­σει τους ενό­πλους για να τους συστή­σει ν’ απο­συρ­θούν, παρου­σιά­ζο­ντας για εγγύ­η­ση τις υπο­σχέ­σεις του κ. Τζηφάκη.

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΠΟΚΡΟΥΕΙ ΤΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ

Στη συνά­ντη­ση με το γενι­κό διοι­κη­τή κ. Τζη­φά­κη που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε την επό­με­νη ημέ­ρα η επι­τρο­πή έθε­σε υπ’ όψη τους τις παρα­πά­νω απο­φά­σεις της και του ζήτη­σε να εκφρά­σει τη γνώ­μη του για τα μέτρα που θα  έπαιρ­νε για να στα­μα­τή­σει η αιματοχυσία.

Ο κ. Τζη­φά­κης απέρ­ρι­ψε όλες τις προ­τά­σεις της επι­τρο­πής. Δικαιο­λό­γη­σε την από­φα­ση της πρω­το­βάθ­μιας επι­τρο­πής ασφα­λεί­ας για την εκτό­πι­ση των ηγε­τών της Αρι­στε­ράς και δεν έδω­σε καμία συγκε­κρι­μέ­νη δια­βε­βαί­ω­ση για την από­φα­ση της δευ­τε­ρο­βάθ­μιας επιτροπής.

Για την κατά­παυ­ση των τρο­μο­κρα­τι­κών μέτρων των αρχών που λαμ­βά­νο­νται με τη συγκέ­ντρω­ση στα Χανιά εκα­το­ντά­δων τρα­μπού­κων είπε ότι είναι της αρμο­διό­τη­τας των στρα­τιω­τι­κών αρχών.

Τέλος δήλω­σε προ­κλη­τι­κά ότι οι υπεύ­θυ­νοι των τελευ­ταί­ων γεγο­νό­των θα λογο­δο­τή­σουν στη δικαιο­σύ­νη εκφρά­ζο­ντας έτσι την κυβερ­νη­τι­κή δυνα­μι­κή πολιτική.

Ύστε­ρα απ’  τη στά­ση αυτή του γενι­κού διοι­κη­τή οι αντι­πρό­σω­ποι του ΕΑΜ έκρι­ναν ότι ελλεί­πει η κατα­νό­η­ση και συνε­πώς δεν παρέ­χε­ται έδα­φος εκ μέρους των αρχών για τον κατευ­να­σμό των πνευμάτων.

Μ. ΞΑΝΘΟΥΔΑΚΗΣ»

Το ΕΑΜ στον Σ. Βενιζέλο

Αντι­προ­σω­πεία της Κ.Ε του ΕΑΜ Α. Λού­λης, Μ. Κύρ­κος) συνα­ντή­θη­κε με τον αντι­πρό­ε­δρο της κυβέρ­νη­σης Σοφ. Βενι­ζέ­λο και του έθε­σε και το ζήτη­μα της κατά­στα­σης στην Κρή­τη. «Επέ­στη­σε την προ­σο­χή του κ. Βενι­ζέ­λου και τόνι­σε τν ιδιαί­τε­ρη ευθύ­νη του για την κατά­στα­ση στην Κρή­τη όπου τα κρα­τι­κά όργα­να σε συνερ­γα­σία με «εθνι­κό­φρο­νας» παρά­γο­ντες κατα­βάλ­λουν συστη­μα­τι­κή προ­σπά­θεια να μετα­φέ­ρουν και εκεί τον εμφύ­λιο πόλε­μο. Οι συλ­λή­ψεις και εκτο­πί­σεις αυτές – τόνι­σαν- των στε­λε­χών του ΕΑΜ Χανί­ων  καθώς και η σύλ­λη­ψη του στρα­τη­γού Μάντα­κα με από­φα­ση για εκτό­πι­ση προ­κα­λούν τη δικαιο­λο­γη­μέ­νη εξέ­γερ­ση του λαού και ρίχνουν λάδι στη φωτιά» (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 7/5/1947)

Σημεί­ω­ση 1. Οι ΦΩΤΟ του αφιε­ρώ­μα­τος προ­έρ­χο­νται από δημο­σιεύ­μα­τα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (Μάιος 1947) και απο­τυ­πώ­νουν την  κατά­στα­ση και τους υπαιτίους)

Σημεί­ω­ση 2. Ο Κ. Μητσο­τά­κης κι ο Γυπά­ρης ήταν μαζί στο ψηφο­δέλ­τιο του Σοφο­κλή Βενιζέλου…