Γράφει ο Γιάννης Βεντούρας //
Μετά την εξάντληση των πρώτων αγγλικών δανείων (που χάρη σε αυτά η αστική τάξη είχε νικήσει στον πρώτο εμφύλιο) η κυβέρνηση άρχισε να βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Οι αντίπαλες τάξεις και ομάδες των καπεταναίων και των κοτζαμπάσηδων συνασπίσθηκαν εναντίον της, ενώ ταυτόχρονα η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αξιοποιώντας τις εμφύλιες αντιπαραθέσεις, άρχισε την αντεπίθεση.
Ο Μαυροκορδάτος και η ομάδα του, κάλεσαν την Μεγάλη Βρετανία να προστατεύσει το νεαρό Ελληνικό κράτος, ιδρύοντας ουσιαστικά το «Αγγλικό Κόμμα». Μαζί του τάχθηκαν οι περισσότεροι πρόκριτοι των νησιών και μερικοί Φιλικοί. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος των στελεχών της Φιλικής Εταιρείας καθώς και οι προεστοί της Πελοποννήσου ζητούσαν να συμπλεύσει η χώρα με την Ρωσία, βάζοντας έτσι τις βάσεις για την δημιουργία του «Ρωσικού Κόμματος» με επικεφαλής τους Γενναίο Κολοκοτρώνη και Κωνσταντίνο Οικονόμου. Μια τρίτη ομάδα που την αποτελούσαν η πλειοψηφία των Ρουμελιωτών με επικεφαλής τον Ιωάννη Κωλέττη, προέκριναν την συμμαχία με την Γαλλία, δημιουργώντας έτσι το «Γαλλικό Κόμμα». Οι φτωχοί αγρότες, οι εργάτες και εν γένει τα λαϊκά στρώματα, δεν είχαν δική τους οργάνωση, περιοριζόμενοι στο να ακολουθούν όποιον τους έταζε τα περισσότερα.
Η δημιουργία των τριών κομμάτων αποτελούσε αντικειμενική ανάγκη, εφόσον τα διαφορετικά συμφέροντα δεν μπορούσαν να βρουν κοινή στέγη κάτω από την Φιλική Εταιρεία, η οποία δεν μπορούσε εξελιχτεί σε κέντρο της αστικής εξουσίας και στην πορεία σταμάτησε να λειτουργεί ως αυτόνομη πολιτική οργάνωση. Από την άλλη μεριά, οι επαναστάτες αδυνατούσαν να επικρατήσουν σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και έτσι αναζήτησαν βοήθεια από τις μεγάλες δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, οι οποίες όμως είχαν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ τους.
Το εφοπλιστικό κεφάλαιο, με τμήματα γαιοκτημόνων του Μωριά, μερικούς στρατιωτικούς και την πλειοψηφία των εμπόρων και των διανοούμενων της Δύσης, τάχθηκαν με την Αγγλία (η οποία ήθελε να δημιουργηθεί ένα μικρό κράτος για να μην αποδυναμωθεί πολύ η Οθωμανική Αυτοκρατορία). Το Αγγλικό κόμμα υποστήριζε τις περιορισμένες αρμοδιότητες του μελλοντικού βασιλιά και επειδή βρισκόταν σε αντιπαράθεση με το Πατριαρχείο, τάχθηκε υπέρ του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας.
Στο Γαλλικό κόμμα συνασπίσθηκαν κυρίως οι στρατιωτικοί και οι γαιοκτήμονες της Ρούμελης καθώς διανοούμενοι και φτωχά στρώματα των πόλεων. Αυτοί επειδή φοβόντουσαν ότι Αγγλία και Ρωσία θα προωθούσαν την δημιουργία ενός μικρού κράτους, αφήνοντας απ’ έξω την Στερεά Ελλάδα, συνέπλευσαν με την πολιτική της Γαλλίας, προβάλλοντας πολλά ριζοσπαστικά αιτήματα της Γαλλικής Επανάστασης.
Η κοινωνική βάση του Ρωσικού Κόμματος ήταν οι μικροί ιδιοκτήτες και οι ενοικιαστές γης, οι προεστοί της Πελοποννήσου, χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και Φιλικοί που είχαν σχέσεις με την Ρωσία. Αυτοί δεν ήθελαν την διάκριση των εξουσιών, υποστήριζαν ότι το θεμέλιο της κοινωνικής τάξης ήταν η θρησκεία και επιζητούσαν να διατηρηθεί η σχέση με το Πατριαρχείο.
Όλες αυτές οι διεργασίες εξελίσσοντο ενώ ο Ιμπραήμ σάρωνε την Πελοπόννησο και πολιορκούσε το Μεσολόγγι. Στις 6 Απρίλη 1826 και εν μέσω αντεγκλήσεων ξεκίνησε στην Τροιζήνα η Γ’ Εθνοσυνέλευση, η οποία και διακόπηκε δέκα μέρες μετά, λόγω της πτώσης του Μεσολογγίου. Η αντιπαράθεση οδήγησε στην παράλληλη διεξαγωγή δύο Εθνοσυνελεύσεων για πολλούς μήνες, μέχρι που τελικά τον επόμενο χρόνο ξαναβρέθηκαν στην Τροιζήνα και ολοκλήρωσαν τις εργασίες, στις 5 Μάη 1827. Εκεί, κατόπιν πιέσεων των Μεγάλων Δυνάμεων, υπήρξε συμβιβασμός και ανέθεσαν, στον πρώην υπουργό εξωτερικών της Ρωσίας, Ιωάννη Καποδίστρια, χρέη κυβερνήτη.
Ταυτόχρονα στις 6 Ιούλη 1827 οι τρεις δυνάμεις, Ρωσία, Γαλλία, Αγγλία, έρχονται σε συμβιβασμό και υπογράφουν την συνθήκη του Λονδίνου, αναγνωρίζοντας την δημιουργία ενός αυτόνομου και όχι ανεξάρτητου κράτους και ανέλαβαν την εξασφάλιση της ανακωχής. Τα όρια του κράτους θα ήταν μέχρι την γραμμή Αχελώου – Μαλιακού στην Στερεά Ελλάδα. Αποτέλεσμα της τριμερούς συνθήκης ήταν η αποστολή μεγάλου στόλου στο Ναυαρίνο και η καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στις 8 Οκτώβρη 1827, σώζοντας στο παραπέντε την Ελληνική Επανάσταση.
Στις 18 Γενάρη 1828 φθάνει στο Ναύπλιο ο εντολοδόχος των προστάτιδων δυνάμεων Ιωάννης Καποδίστριας. Αμέσως αναστέλλει το ψηφισμένο Σύνταγμα (το οποίο προέβλεπε πλήρη ανεξαρτησία) αναλαμβάνοντας προσωπικά την διοίκηση του κράτους με την βοήθεια ενός συμβουλίου που δημιούργησε. Ο Καποδίστριας στη συνέχεια προχώρησε στην αναδιοργάνωση του στρατού, μετατρέποντας σταδιακά τα άτακτα σώματα σε τακτικό στρατό, ενώ έβαλε υπό την δικαιοδοσία του κράτους τα πολεμικά πλοία που μέχρι τότε ανήκαν στους καραβοκύρηδες. Χώρισε τη χώρα σε διοικητικές περιφέρειες, χτύπησε την πειρατεία στην θάλασσα, αντικατέστησε το τούρκικο γρόσι με το νέο νόμισμα (τον φοίνικα), δημιούργησε αρκετά σχολεία και πήρε μέτρα για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Στο πρόβλημα των εθνικών γαιών δεν δόθηκε λύση, με αποτέλεσμα να παραμένουν αυτές στα χέρια των μεγαλοϊδιοκτητών, τα κρατικά έσοδα να είναι περιορισμένα και η δυσφορία όλων των υπόλοιπων να διογκώνεται. Ο περιορισμός των δικαιωμάτων των τοπαρχών, των οπλαρχηγών αλλά και η κατάργηση της αφαίμαξης των κτημάτων της Πελοποννήσου από τους νησιώτες εφοπλιστές και η μη ικανοποίηση των οικονομικών τους απαιτήσεων, δεν άργησε να φέρει την ένοπλη σύγκρουση των αντίπαλων ομάδων, την δολοφονία του Καποδίστρια και την δεύτερη εμφύλια σύγκρουση.
Στις 22 Γενάρη 1830 υπογράφεται στο Λονδίνο επίσημα η ανεξαρτησία του Ελληνικού κράτους, του οποίου τα όρια έφταναν μέχρι την γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικό κόλπο. Ο πληθυσμός του πρώτου Ελληνικού Κράτους ήταν περίπου 550.000 άτομα. Με τα πρώτα μέτρα του αστικού κράτους, ο Καποδίστριας προσπάθησε να επιταχύνει και να εμβαθύνει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Ο τρόπος που πραγματοποιούντο τα κέρδη κάθε τμήματος της αστικής τάξης, προσδιόριζε την στάση του απέναντι στην κυβέρνηση και τις διεθνείς συμμαχίες που έκανε αυτή. Τα τμήματα της αστικής τάξης που είχαν συμφέροντα από τα φεουδαρχικά προνόμια τα οποία είχαν απομείνει και δεν ήθελαν να προσαρμοστούν και να αστικοποιηθούν, στράφηκαν εναντίον του.
Το 1830 ξεσπάει η πρώτη ανταρσία των Μανιατών με ηγέτη τον Τζανή Μαυρομιχάλη, ο οποίος συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Στη συνέχεια κέντρο του αγώνα ενάντια στις μεταρρυθμίσεις του Καποδίστρια γίνεται η Ύδρα με τις οικογένειες Κουντουριώτη, Μιαούλη, Τομπάζη, Κριεζή, Σαχτούρη. Μαζί τους συντάχθηκαν οι Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Σπυρίδων Τρικούπης, ο Κοραής και άλλοι. Στις 14 Ιούλη 1831 ο Μιαούλης κατέλαβε στον Πόρο τον κεντρικό ναύσταθμο του κράτους. Ο Καποδίστριας στέλνει εναντίον τους τον Ρώσο ναύαρχο Ρίκορντ, ο οποίος αιχμαλώτισε ένα πλοίο των επαναστατών και βύθισε άλλο ένα. Σε απάντηση, την 1η Αυγούστου 1831 ο Μιαούλης ανατίναξε δύο από τα πιο σύγχρονα τότε πλοία του ελληνικού ναυτικού, τη φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα». Στις 27 Σεπτέμβρη 1831 η αντιπαράθεση οξύνεται σε σημείο που οι γιοι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη δολοφονούν τον Καποδίστρια.
Μέσα από αυτές τις συγκρούσεις των διαφορετικών ομάδων, προχωράει ολοένα και περισσότερο η συγκρότηση ενός συγκεντρωτικού κράτους ευρωπαϊκού τύπου, ικανό να προχωρήσει τους καπιταλιστικούς μετασχηματισμούς που είχε ανάγκη ο τόπος. Μετά τον ερχομό του Όθωνα (ως μία συμβιβαστική λύση), την εξέγερση της 3ης Σεπτέμβρη και την απόκτηση Συντάγματος, η Ελληνική αστική τάξη φανερώνει με κάθε τρόπο τις διεθνείς επιδιώξεις της. Σε κάθε ευκαιρία ζητάει να πάρει ενεργά μέρος στον διαμελισμό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και να επεκταθεί σε νέα εδάφη.
Η εδαφική επέκταση ήταν απαραίτητη για να διευρυνθεί η εσωτερική αγορά (αναγκαίο στοιχείο για την καπιταλιστική ανάπτυξη) και να διασφαλιστεί ο έλεγχος στην νοτιοανατολική Μεσόγειο, πράγμα σημαντικότατο για τα συμφέροντα του εφοπλιστικού κεφαλαίου.
Μέσα σε αυτά τα σύντομα σημειώματα, θέλαμε να δείξουμε ότι ο εμφύλιος σπαραγμός δεν έγινε επειδή κάποιοι ήταν κακοί και κάποιοι καλοί, ούτε να κατηγορήσουμε κάποιους και να υμνήσουμε κάποιους άλλους. Αυτός έγινε επειδή σε κάθε κοινωνική μεταβολή υπάρχουν συγκρούσεις του παλιού και του καινούργιου, αλλά και συγκρούσεις μεταξύ των διαφορετικών οικονομικών συμφερόντων. Η ιστορία προχωράει με χορηγό την βία και κάθε γέννηση με κλαυθμούς και σπαραχτικές κραυγές.
Κλείνοντας να τονίσουμε ότι η Ελληνική επανάσταση του 1821, ήταν μια προοδευτική επανάσταση της αστικής τάξης εναντίον των απαρχαιωμένων φεουδαρχικών θεσμών, η οποία ενδύθηκε τον μανδύα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Τα προηγούμενα Α ΜΕΡΟΣ / Β ΜΕΡΟΣ // Γ ΜΕΡΟΣ / Δ ΜΕΡΟΣ
