21 Δεκεμβρίου 1963: Ανοίγει πάλι ο κύκλος της βίας στην Κύπρο

Η κρί­ση που ξεσπά στην Κύπρο στις 21 Δεκέμ­βρη του 1963 έχει τις απαρ­χές της στις 30 Νοέμ­βρη. Τη μέρα εκεί­νη ο πρό­ε­δρος Μακά­ριος δια­βι­βά­ζει στον αντι­πρό­ε­δρο της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας Φαζίλ Κιου­τσούκ μνη­μό­νιο, στο οποίο περιέ­χο­νται 13 σημεία για την ανα­θε­ώ­ρη­ση του συνταγ­μα­τι­κού καθε­στώ­τος. Συνι­στα­μέ­νη των 13 σημεί­ων είναι η κατάρ­γη­ση της χωρι­στής πλειο­ψη­φί­ας (ελλη­νο­κυ­πρια­κής και τουρ­κο­κυ­πρια­κής) για την ψήφι­ση των νόμων, καθώς και η θέσπι­ση ενιαί­ων Δημο­τι­κών Συμ­βου­λί­ων στους δήμους. Επί­σης, το πρώ­το από τα 13 σημεία απο­βλέ­πει στην κατάρ­γη­ση του δικαιώ­μα­τος αρνη­σι­κυ­ρί­ας τόσο του προ­έ­δρου, όσο και του αντι­προ­έ­δρου της Δημοκρατίας.
Παρά το ότι ο στό­χος του Μακά­ριου είναι η δια­μόρ­φω­ση ενιαί­ας εξου­σί­ας στην Κύπρο, ωστό­σο η κρί­ση που ακο­λου­θεί είναι η αρχή του εκ των πραγ­μά­των δια­χω­ρι­σμού των δύο κοινοτήτων.

Στις προ­τά­σεις Μακά­ριου απα­ντά ο Κιου­τσούκ αρνη­τι­κά, δηλώ­νο­ντας στις 3 Δεκέμ­βρη ότι το ισχύ­ον Σύνταγ­μα θα πρέ­πει να εφαρ­μό­ζε­ται στο σύνο­λό του. Στις 16 Δεκέμ­βρη ο Τούρ­κος πρε­σβευ­τής στη Λευ­κω­σία επι­δί­δει απορ­ρι­πτι­κή απά­ντη­ση στις προ­τά­σεις Μακά­ριου, ενώ ο πρό­ε­δρος της Κύπρου απορ­ρί­πτει με τη σει­ρά του την τουρ­κι­κή απά­ντη­ση ως παρέμ­βα­ση στα εσω­τε­ρι­κά της Κυπρια­κής Δημοκρατίας.

Τα ξημε­ρώ­μα­τα της 21ης Δεκέμ­βρη του 1963 αρχί­ζουν επει­σό­δια στη Λευ­κω­σία μετα­ξύ Ελλη­νο­κυ­πρί­ων και Τουρ­κο­κυ­πρί­ων, τα οποία κορυ­φώ­νο­νται με εκα­τέ­ρω­θεν νεκρούς την ημέ­ρα των Χρι­στου­γέν­νων. Οι Τουρ­κο­κύ­πριοι δημιουρ­γούν «γραμ­μή άμυ­νας» γύρω από την παλιά πόλη και παράλ­λη­λα προ­σβάλ­λουν ελλη­νο­κυ­πρια­κά προ­ά­στια στη βόρεια περι­φέ­ρεια της πόλης, απο­μο­νω­μέ­να από την κυρί­ως ελλη­νο­κυ­πρια­κή πλευ­ρά. Οι Ελλη­νο­κύ­πριοι αντι­πα­ρα­τί­θε­νται ένο­πλα με τους Τουρ­κο­κύ­πριους, ενώ άλλοι υπό τον Ν. Σαμ­ψών σπεύ­δουν σε βοή­θεια των Ελλη­νο­κυ­πρί­ων, που κατοι­κούν στο βόρειο προ­ά­στιο Ομορ­φί­τσα. Κατά τις συγκρού­σεις δια­πράτ­το­νται αγιό­τη­τες και από τις δυο πλευ­ρές, οι οποί­ες δηλη­τη­ρί­α­σαν ανε­πα­νόρ­θω­τα τις σχέ­σεις μετα­ξύ των δυο κοι­νο­τή­των. Τη δεύ­τε­ρη μέρα των Χρι­στου­γέν­νων τουρ­κι­κά πολε­μι­κά σκά­φη εμφα­νί­ζο­νται προ της Κύπρου. Την ίδια μέρα βρε­τα­νι­κά τεθω­ρα­κι­σμέ­να παρεμ­βαί­νουν μετα­ξύ των αντι­μα­χο­μέ­νων στη Λευ­κω­σία. Η απει­λή τουρ­κι­κής εισβο­λής αίρε­ται έπει­τα από παρέμ­βα­ση του Προ­έ­δρου των ΗΠΑ Λίντον Τζόν­σον και προει­δο­ποί­η­ση της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης προς την Αγκυ­ρα. Στις 29 Δεκέμ­βρη υπο­γρά­φε­ται συμ­φω­νία κατά­παυ­σης των εχθρο­πρα­ξιών και η Λευ­κω­σία χωρί­ζε­ται σε ελλη­νο­κυ­πρια­κή και τουρ­κο­κυ­πρια­κή από την «πρά­σι­νη γραμμή»…

Πηγή: Ριζο­σπά­στης