Αφηγήσεις και σπάνια βίντεο για την απελευθέρωση της Αθήνας

Στις 12 Οκτώ­βρη, οι τελευ­ταί­οι Γερ­μα­νοί στρα­τιώ­τες εγκα­τα­λεί­πουν την Αθή­να και συμ­πτύσ­σο­νται προς το βορ­ρά, για να αντι­με­τω­πί­σουν τον Κόκ­κι­νο Στρα­τό, που προ­ε­λαύ­νει. Ο αξιω­μα­τι­κός του ΕΛΑΣ, Σπύ­ρος Κωτσά­κης, αφηγείται:

Οι Γερ­μα­νοί όλη τη νύχτα έφευ­γαν μαζι­κά τώρα. Και από την αρτη­ρία της Ιεράς Οδού κι από τα βόρεια προ­ά­στια. Όλη τη νύχτα άδεια­ζαν καταυ­λι­σμούς απο­θή­κες, ιδρύ­μα­τα, υπη­ρε­σί­ες, γρα­φεία. Καί­νε χαρ­τιά. Φεύ­γουν. Οι συνοι­κί­ες κι οι συνοι­κι­σμοί — μαχό­με­νες μονά­δες το έχουν πάρει χαμπά­ρι και βρί­σκο­νται στο πόδι από τα χαρά­μα­τα. Τμή­μα­τά μας έχουν ακρο­βο­λι­στεί μέχρι τους πλαϊ­νούς δρό­μους του κέντρου. Σύνταγ­μα — Ομό­νοια. Γύρω στις 10 το πρωί αγγε­λιο­φό­ρος φέρ­νει την είδη­ση ότι οι Γερ­μα­νοί κατέ­βα­σαν τη σημαία τους από την Ακρό­πο­λη. Και σε λίγο άλλοι: οι Γερ­μα­νοί κατέ­θε­σαν στε­φά­νι στον Αγνω­στο Στρα­τιώ­τη. “Είμα­στε στρα­τός ιππο­τι­κός”, θέλουν να πουν μ’ αυτή τη χει­ρο­νο­μία τους. Όμως οι “Ιππό­τες” καθώς έφευ­γαν πυρο­βό­λη­σαν και σκό­τω­σαν άοπλους ανθρώ­πους στην Ομό­νοια και στο τέρ­μα Ιπποκράτους.

Έφτα­ναν συνε­χώς και και­νούρ­γιοι αγγε­λιο­φό­ροι. Οι συνοι­κι­σμοί και οι γει­το­νιές ξεχύ­θη­καν στο κέντρο. Συγκε­ντρώ­νο­νται πάν­δη­μα στις δικές τους κεντρι­κές πλα­τεί­ες κι από κει ποτά­μια κατε­βαί­νουν μ’ ένα πρω­τό­φα­ντο ξέσπα­σμα χαράς. Αγκα­λιά­ζο­νται, φιλιού­νται, τρα­γου­δά­νε, χορεύ­ουν, φωνά­ζουν συν­θή­μα­τα. Ανε­μί­ζουν κόκ­κι­νες κι ελλη­νι­κές σημαί­ες. Σηκώ­νουν πλα­κάτ. Ξεπε­τά­γο­νται φλο­γε­ροί ρήτο­ρες. Η Πανε­πι­στη­μί­ου, η Στα­δί­ου, το Σύνταγ­μα και η Ομό­νοια, μια λαοθάλασσα.

Ένα ακό­μα από­σπα­σμα για τη “μεγά­λη ημέ­ρα” του συγ­γρα­φέα Γιώρ­γου Θεο­το­κά (Γιώρ­γος Θεοτοκάς,Τετράδια Ημε­ρο­λο­γί­ου, Αθή­να: Εστία)

Ήταν ένα κάρο φορ­τω­μέ­νο νέους και νέες που ξεφω­νί­ζα­νε. Στο άλο­γο που τρα­βού­σε το κάρο καθό­τα­νε καβά­λα μια γυναί­κα μελα­χρι­νή σα γύφτισ­σα που είχε στο κεφά­λι και στους ώμους ένα σάλι επα­να­στα­τι­κά κατα­κόκ­κι­νο. Φορού­σε κίτρι­νο φου­στά­νι κι είχε διά­φο­ρα χαϊ­μα­λιά στο στή­θος, κρα­τού­σε μια ελλη­νι­κή σημαιού­λα και ξεφώ­νι­ζε τρα­γου­δώ­ντας: «Απ’ τα κόκ­κα­λα βγαλ­μέ­νη…». Μια παρέα μάγκες γυρί­ζα­νε με ένα χαρ­το­νέ­νιο Χίτλερ κρε­μα­σμέ­νο σε ένα κοντά­ρι και φωνά­ζα­νε ρυθ­μι­κά «Εμπα­τί­ρη­σε» (και­νούρ­για λέξη argot).. Πολ­λά τραμ και καμιό­νια ανε­βο­κα­τέ­βαι­ναν τους κεντρι­κούς δρό­μους φορ­τω­μέ­να παι­διά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνά­ζα­νε συν­θή­μα­τα των οργα­νώ­σε­ών τους. Είδα και μια παρέ­λα­ση πιτσι­ρί­κων με ξύλι­να του­φέ­κια, του «παι­δι­κού μετώ­που» του ΕΑΜ».

Δεί­τε επί­σης ένα βίντεο με σπά­νιες σκη­νές από την απε­λευ­θέ­ρω­ση που τρά­βη­ξε εκεί­νες τις μέρες ο Φιλο­ποί­μην Φίνος, πολ­λά χρό­νια προ­τού γίνει γνω­στός από τις παρα­γω­γές της Φίνος Φιλμς. Ένα ντο­κι­μα­ντέρ που δε βρή­κε ποτέ το δρό­μο του για τις κινη­μα­το­γρα­φι­κές αίθου­σες, πιθα­νό­τα­τα για πολι­τι­κούς λόγους-σκοπιμότητες.

Εδώ μπο­ρεί­τε να ακού­σε­τε το ηχη­τι­κό ντο­κου­μέ­ντο με την αναγ­γε­λία της απελευθέρωσης.