«Αύριο θα ‘ναι αργά»: Όταν ο Φιντέλ Κάστρο προειδοποιούσε για την καταστροφή του περιβάλλοντος

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

«Ένα σημα­ντι­κό βιο­λο­γι­κό είδος βρί­σκε­ται υπό τον κίν­δυ­νο εξα­φά­νι­σης, εξαι­τί­ας του γρή­γο­ρου και στα­δια­κού μαρα­σμού των φυσι­κών συν­θη­κών δια­βί­ω­σης του: ο άνθρω­πος. Έχου­με συνει­δη­το­ποι­ή­σει το πρό­βλη­μα αυτό όταν σχε­δόν είναι πολύ αργά για να το αποτρέψουμε».

Με τα παρα­πά­νω λόγια ξεκι­νού­σε την σύντο­μη ομι­λία του στην Διά­σκε­ψη του ΟΗΕ για το Περι­βάλ­λον και την Ανά­πτυ­ξη, τον Ιού­νη του 1992 στο Ρίο ντε Τζα­νεϊ­ρο, ο Κομα­ντά­ντε Φιντέλ Κάστρο. Έκτο­τε πέρα­σαν 27 χρό­νια και σήμε­ρα, οι λέξεις του Φιντέλ μοιά­ζουν περισ­σό­τε­ρο επί­και­ρες από ποτέ.

Οι εικό­νες κατα­στρο­φής στο τρο­πι­κό δάσος του Αμα­ζο­νί­ου — το οποίο «θυσιά­ζε­ται» στο όνο­μα των μονο­πω­λί­ων και του καπι­τα­λι­στι­κού κέρ­δους — έρχο­νται να πιστο­ποι­ή­σουν, με τον πλέ­ον τρα­γι­κό τρό­πο, τα λόγια του αλη­σμό­νη­του ηγέ­τη της Κου­βα­νι­κής Επανάστασης.

Στην ομι­λία του στο Ρίο, ο Φιντέλ σημεί­ω­νε: «Οι κατα­να­λω­τι­κές κοι­νω­νί­ες είναι οι κατε­ξο­χήν υπεύ­θυ­νες της άγριας κατα­στρο­φής του φυσι­κού περι­βάλ­λο­ντος. Κοι­νω­νί­ες που γεν­νή­θη­καν από τις παλιές αποι­κια­κές μητρο­πό­λεις και τις ιμπε­ρια­λι­στι­κές πολι­τι­κές, που με τη σει­ρά τους γέν­νη­σαν τη φτώ­χεια και την οπι­σθο­δρό­μη­ση που μαστί­ζουν την μεγά­λη πλειο­ψη­φία της ανθρω­πό­τη­τας. Με μόνο το 20% του παγκό­σμιου πλη­θυ­σμού, οι καπι­τα­λι­στι­κές κοι­νω­νί­ες κατα­να­λώ­νουν τα 2/3 των μετάλ­λων και τα 3/4 της ενέρ­γειας που παρά­γε­ται στην υφή­λιο. Δηλη­τη­ριά­ζουν τις θάλασ­σες και τα ποτά­μια, ρυπαί­νουν τον αέρα, ευθύ­νο­νται για τη δημιουρ­γία της τρύ­πας του όζο­ντος, γεμί­ζουν την ατμό­σφαι­ρα με αέρια που αλλά­ζουν τις κλι­μα­το­λο­γι­κές συν­θή­κες με κατα­στρο­φι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα που έχουν ήδη ξεκινήσει.»

Δεν χρειά­ζο­νταν να είναι κανείς προ­φή­της για να δει την εξέ­λι­ξη που θα είχε η συνε­χώς αυξα­νό­με­νη αρνη­τι­κή επί­δρα­ση της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης στο περι­βάλ­λον. Ο Φιντέλ έλε­γε δημό­σια αυτά που οι αστοί ηγέ­τες είτε απέ­κρυ­βαν, είτε αρνού­νταν να παραδεχθούν.

«Τα δάση εξα­φα­νί­ζο­νται, οι έρη­μοι εξα­πλώ­νο­νται, χιλιά­δες εκα­τομ­μύ­ρια τόνοι εύφο­ρης γης συμπα­ρα­σύ­ρο­νται κάθε χρό­νο στη θάλασ­σα. Πάρα πολ­λά είδη εξα­φα­νί­ζο­νται» υπο­γράμ­μι­ζε ο κου­βα­νός ηγέ­της και πρό­σθε­τε: «Η λύση δε μπο­ρεί να είναι το εμπό­διο της ανά­πτυ­ξης αυτών που την χρειά­ζο­νται περισ­σό­τε­ρο. Είναι πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ότι ό,τι συμ­βάλ­λει σήμε­ρα στην υπα­νά­πτυ­ξη και τη φτώ­χεια απο­τε­λεί μια κατά­φω­ρη παρα­βί­α­ση της οικο­λο­γί­ας. Ως συνέ­πεια αυτού, δεκά­δες εκα­τομ­μύ­ρια ανδρών, γυναι­κών και παι­διών πεθαί­νουν κάθε χρό­νο στον Τρί­το Κόσμο, περισ­σό­τε­ροι από καθέ­ναν από τους δύο παγκό­σμιους πολέ­μους».

Από το βήμα της ίδιας συν­διά­σκε­ψης, ο Φιντέλ τάσ­σο­νταν υπέρ μιας δικαιό­τε­ρης διε­θνούς οικο­νο­μι­κής τάξης, προ­τρέ­πο­ντας την διε­θνή κοι­νό­τη­τα να παλέ­ψει ώστε «να εξα­φα­νι­στεί η πεί­να και όχι ο άνθρωπος».

«Εφό­σον οι υπο­τι­θέ­με­νες απει­λές του κομ­μου­νι­σμού έχουν εξα­φα­νι­στεί και δεν υπάρ­χουν πια οι προ­φά­σεις των ψυχρών πολέ­μων, οι εξο­πλι­στι­κές κούρ­σες και οι στρα­τιω­τι­κές δαπά­νες, τί εμπο­δί­ζει να αφιε­ρω­θούν άμε­σα οι πόροι αυτοί στην προ­ώ­θη­ση της ανά­πτυ­ξης του Τρί­του Κόσμου και να κατα­πο­λε­μη­θεί η απει­λή της οικο­λο­γι­κής κατα­στρο­φής του πλα­νή­τη;» ήταν το ρητο­ρι­κό ερώ­τη­μα που απηύ­θυ­νε κατά τη διάρ­κεια της ομι­λί­ας του. Ήταν ενα ερώ­τη­μα που ξεμπρό­στια­ζε το ρόλο των μεγά­λων ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυνά­με­ων και συμ­μα­χιών, των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Στος τέλος δε της παρέμ­βα­σης του, λίγο πριν κατα­χει­ρο­κρο­τη­θεί από πλή­θος παρευ­ρι­σκό­με­νων, κατα­κε­ραύ­νω­νε τους ιμπε­ρια­λι­στές έτσι όπως μόνο ο ίδιος ήξε­ρε: «Αφή­στε τους εγω­ι­σμούς, αφή­στε τους ηγε­μο­νι­σμούς, στα­μα­τή­στε την αναι­σθη­σία, την ανευ­θυ­νό­τη­τα και την κοροϊ­δία.»

Και με την απα­ρά­μιλ­λη διο­ρα­τι­κό­τη­τα που τον διέ­κρι­νε, ο σπου­δαί­ος κομ­μου­νι­στής ηγέ­της έκλει­νε με τα εξής λόγια: «Αύριο θα είναι πολύ αργά για να κάνου­με αυτό που θα έπρε­πε να έχου­με κάνει εδώ και πολύ και­ρό».

____________________________________________________________________________

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.