Κύπρος: Πραξικόπημα – Εισβολή : Δύο όψεις του ιδίου νομίσματος

15 Ιουλίου 1974:  Το φασιστικό πραξικόπημα ελλαδικής Χούντας και ΕΟΚΑ Β

Του Νίκου Κου­ζού­πη

Συμπλη­ρώ­νο­νται 43 χρό­νια από το μαύ­ρο καλο­καί­ρι του 1974, όταν ολο­κλη­ρώ­θη­κε η ιμπε­ρια­λι­στι­κή συνω­μο­σία σε βάρος της Κύπρου και του λαού μας, που στό­χευε στη διά­λυ­ση της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας, στην κατά­λυ­ση της κυπρια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και εδα­φι­κής ακε­ραιό­τη­τας του νησιού. Μια συνω­μο­σία που ξεκί­νη­σε από τη δεκα­ε­τία του ’50, που δεν μπό­ρε­σε να τρι­χο­το­μή­σει την Κύπρο το 1958, ούτε να την μετα­τρέ­ψει σε αβύ­θι­στο αερο­πλα­νο­φό­ρο του ΝΑΤΟ με τις Συμ­φω­νί­ες Ζυρί­χης-Λον­δί­νου, για­τί απλού­στα­τα τελι­κά δεν υλο­ποι­ή­θη­κε η μυστι­κή Συμ­φω­νία Κυρί­ων μετα­ξύ Καρα­μαν­λή – Μεντε­ρές (υπο­βο­λή αίτη­σης και έντα­ξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και δια­τή­ρη­ση του ΑΚΕΛ εκτός νόμου).

Η νεο­σύ­στα­τη Κυπρια­κή Δημο­κρα­τία γίνε­ται μέλος του ΟΗΕ και εντάσ­σε­ται στο Κίνη­μα των Αδε­σμεύ­των. Η ανε­ξάρ­τη­τη πορεία της όμως από τα πρώ­τα ήδη βήμα­τά της έδει­ξε ότι δεν θα ήταν μια απλή εξε­λι­κτι­κή δια­δι­κα­σία, αλλά θα διερ­χό­ταν μέσα από συμπλη­γά­δες πέτρες. Μια πορεία την οποία δυσχέ­ραι­ναν τα διαι­ρε­τι­κά σημεία του δοτού συντάγ­μα­τος, οι ραδιουρ­γί­ες και οι επι­βου­λές του αμε­ρι­κα­νο-νατοϊ­κού ιμπεριαλισμού.

Το 1974 απο­τε­λεί κομ­βι­κό σημείο στην ιστο­ρία της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας, που ολο­κλή­ρω­σε μεν μια 14χρονη θυελ­λώ­δη πορεία συγκρού­σε­ων και συνω­μο­σιών, αλλά συνά­μα άνοι­ξε δε μια νέα σελί­δα, η οποία για 43 τόσα χρό­νια παρα­μέ­νει ακό­μα ανοι­κτή, με την ντε φάκτο διχο­τό­μη­ση και κατο­χή δυστυ­χώς να εδραιώ­νε­ται και να παγιώ­νε­ται όχι μόνο επί εδά­φους, αλλά και σε συνει­δή­σεις με προ­κά­λυμ­μα εθνι­κι­στι­κές κορώ­νες, που κάποιοι και στις δύο κοι­νό­τη­τες αφει­δώ­λευ­τα χρησιμοποιούν.

Υποβαθμίζουν το προδοτικό πραξικόπημα και προβάλλουν μόνο την εισβολή – κατοχή

Το δίδυ­μο έγκλη­μα του 1974 με την πάρο­δο του χρό­νου και όσο απο­μα­κρυ­νό­μα­στε από εκεί­να τα γεγο­νό­τα, κάποιοι συνει­δη­τά θέλουν να το δια­γρά­ψουν, υπο­βαθ­μί­ζο­ντας όλο και περισ­σό­τε­ρο το ένα μέρος (φασι­στι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα) και προ­βάλ­λο­ντας μόνο το δεύ­τε­ρο (εισβο­λή – κατο­χή). Σάμπως και εκεί­νο το Σάβ­βα­το της 20ής Ιου­λί­ου 1974 ήταν κεραυ­νός εν αιθρία και σάμπως δεν προη­γή­θη­κε απο­λύ­τως τίπο­τα. Σάμπως και η εισβο­λή ήταν απο­τέ­λε­σμα μόνο της τούρ­κι­κης επε­κτα­τι­κής πολι­τι­κής και δεν είχε καμιά σχέ­ση με ιμπε­ρια­λι­στι­κές πλε­κτά­νες, ραδιουρ­γί­ες και επεμ­βά­σεις. Μια πολι­τι­κή που άρχι­σε να υλο­ποιεί­ται με την πολι­τι­κή στέ­γα­ση που δόθη­κε σε πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες από τον Συνα­γερ­μό με την ίδρυ­σή του το 1976, για να ακο­λου­θή­σουν τα πολι­τι­κά μνη­μό­συ­να και η από­δο­ση τιμών σ’ αυτούς που κατέ­λυ­σαν τη Δημο­κρα­τία, επι­τι­θέ­με­νοι στο Προ­ε­δρι­κό Μέγα­ρο, ευρι­σκό­με­νοι τάχα­τες σε δια­τε­ταγ­μέ­νη αποστολή.

Ταυ­τό­χρο­να, ισχυ­ρι­σμοί του είδους «η δικτα­το­ρία στην Ελλά­δα και το πρα­ξι­κό­πη­μα στην Κύπρο ήταν έργο ορι­σμέ­νων “αφρό­νων” αξιω­μα­τι­κών» ή «συνει­δη­τή προ­δο­σία του έθνους δεν υπήρ­ξε, δηλα­δή εθε­λού­σια εν ψυχρώ διχο­τό­μη­ση της Κύπρου, αλλά εγκλη­μα­τι­κή ανι­κα­νό­τη­τα για εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα, για­τί πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κά ανα­τρέ­πο­ντας τον Μακά­ριο προ­κά­λε­σαν έστω και ακού­σια την τούρ­κι­κη εισβο­λή, όντες ανέ­τοι­μοι να την αντι­με­τω­πί­σουν» ή «εντού­τοις πρέ­πει να καθο­ρι­στεί δικα­στι­κά και πολι­τι­κά εάν (οι δικτά­το­ρες) ήταν προ­δό­τες συγ­γνω­στοί (δηλα­δή εκ δόλου) όπως πολ­λοί τους απο­κα­λούν, προ­δο­σία με τη λογι­κή αυτή ήταν σίγου­ρα οι πρά­ξεις τους, όμως δεν ήθε­λαν να κατα­λή­ξουν τα πράγ­μα­τα εκεί που κατέ­λη­ξαν» ή «αν ήταν ο Γ. Παπα­δό­που­λος, ο οποί­ος άρχι­σε να “πολι­τι­κο­ποιεί” τη δικτα­το­ρία, δεν θα γινό­ταν πρα­ξι­κό­πη­μα γι’ αυτό και μεθο­δεύ­τη­κε το Πολυ­τε­χνείο για ανα­τρο­πή του και επι­βο­λή της χού­ντας Ιωαν­νί­δη», πρέ­πει και να καταρ­ρί­πτο­νται και καθη­με­ρι­νά έχου­με υπο­χρέ­ω­ση να επα­να­λαμ­βά­νου­με τα αυτο­νό­η­τα για τη δια­παι­δα­γώ­γη­ση των νεό­τε­ρων γενεών.

Έτσι λοι­πόν μεθο­δι­κά κατα­βάλ­λε­ται προ­σπά­θεια να απε­νο­χο­ποι­η­θεί η αθη­ναϊ­κή χού­ντα, η οποία όμως από τις πρώ­τες μέρες της εγκα­θί­δρυ­σής της και μέχρι την πτώ­ση της όχι μόνο έδει­χνε προ­θέ­σεις, αλλά και με δρά­σεις απο­σκο­πού­σε στην προ­ώ­θη­ση με κάθε τίμη­μα αμε­ρι­κα­νο-νατοϊ­κής έμπνευ­σης διχο­το­μι­κών σχε­δί­ων για κατά­λυ­ση της κυπρια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και διά­λυ­ση της Κυπρια­κής Δημοκρατίας.

Μόλις ένα μήνα μετά την πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κή κατά­λη­ψη της εξου­σί­ας επα­ναρ­χί­ζει ο ελλα­δο-τουρ­κι­κός διά­λο­γος με τη συνά­ντη­ση Γκού­ρα – Τσα­γλα­για­γκίλ στο Λου­ξεμ­βούρ­γο για εξεύ­ρε­ση συμπε­φω­νη­μέ­νης λύσης στο Κυπρια­κό στη βάση ανταλ­λαγ­μά­των όπως προ­νο­ού­σε και το Σχέ­διο Άτσεν­σον του 1964 (Διπλή Ένωση).

Πρώτες ανοικτές απειλές της χούντας

Οι πρώ­τες ανοι­κτές απει­λές της χού­ντας προς τους Κυπρί­ους, που δεί­χνουν και τις προ­θέ­σεις της, γίνο­νται τον Ιού­λιο 1967 με δήλω­ση κυβερ­νη­τι­κής πηγής στον ελεγ­χό­με­νο από τη δικτα­το­ρία αθη­ναϊ­κό Τύπο, που μετα­ξύ άλλων ανέ­φε­ρε: «Όταν αρχί­ζουν εθνι­κοί αγώ­νες απο­φα­σι­στι­κής σημα­σί­ας, οι πρώ­ται προ­σπά­θειαι στρέ­φο­νται προς την εκκα­θά­ρι­σιν του εσω­τε­ρι­κού μετώ­που… Εις την περί­πτω­σιν της Κύπρου τα ανθε­νω­τι­κά αυτά στοι­χεία δεν είναι μόνον οι κομ­μου­νι­σταί και οι συνο­δοι­πό­ροι… υπάρ­χει και μια κατη­γο­ρία, δήθεν ενω­τι­κών, περι­λαμ­βά­νου­σα όσους προ­βάλ­λουν τόσον ανε­δα­φι­κούς όρους και απο­τρε­πτι­κός προ­ϋ­πο­θέ­σεις, ώστε η Ένω­σις να καθί­στα­ται προβληματική…».

Η απο­τυ­χία των ελλα­δο-τουρ­κι­κών συνο­μι­λιών στον Έβρο (Σεπτέμ­βρης 1967) για επί­τευ­ξη συμπε­φω­νη­μέ­νης λύσης στη βάση της Διπλής Ένω­σης βασι­κά, ένε­κα του ισο­ζυ­γί­ου δυνά­με­ων στην Κύπρο, οδή­γη­σε στα γεγο­νό­τα της Κοφί­νου και τελι­κά στο Σχέ­διο Σάι­ρους Βανς που στό­χευε να εξι­σορ­ρο­πή­σει τις ελλα­δι­κές και τούρ­κι­κες στρα­τιω­τι­κές δυνά­μεις στην Κύπρο με την απο­χώ­ρη­ση της ελλη­νι­κής μεραρ­χί­ας και τον αφο­πλι­σμό της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας με τη διά­λυ­ση της Εθνι­κής Φρουράς.

Επο­μέ­νως τα γεγο­νό­τα της Κοφί­νου δεν πρέ­πει να αντι­κρί­ζο­νται ως ένα μεμο­νω­μέ­νο ή απο­σπα­σμα­τι­κό γεγο­νός, αλλά ως ένας βασι­κός κρί­κος στην αλυ­σί­δα των γεγο­νό­των, που σχε­τί­ζο­νται με την υπο­τα­γή της χού­ντας στα αμε­ρι­κά­νι­κα κελεύ­σμα­τα και τις προ­σπά­θειες επί­τευ­ξης «συμπε­φω­νη­μέ­νης» λύσης για το Κυπρια­κό, που να ικα­νο­ποιεί τα νατοϊ­κά σχέδια.

Πολιτική του εφικτού αντί του ευκταίου

Η μη απο­δο­χή από τον Πρό­ε­δρο της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας Αρχιε­πί­σκο­πο Μακά­ριο της διά­λυ­σης της Εθνι­κής Φρου­ράς, αλλά πολύ περισ­σό­τε­ρο η δια­κή­ρυ­ξη της πολι­τι­κής του εφι­κτού στις αρχές του 1968 (δηλ. η εδραί­ω­ση της κυπρια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και εδα­φι­κής ακε­ραιό­τη­τας αντί του ευκταί­ου – της Ένω­σης), η άρση απο­κλει­σμού των τ/κ θυλά­κων, που δημιουρ­γή­θη­καν μετά τα γεγο­νό­τα του Δεκέμ­βρη 1963, καθώς επί­σης και η έναρ­ξη δια­κοι­νο­τι­κών συνο­μι­λιών, ουσια­στι­κά στη βάση των 13 Σημεί­ων του 1963, έθε­ταν το Κυπρια­κό σε νέα βάση και εκτός των πλά­νων για μετα­τρο­πή της Κύπρου σε αβύ­θι­στο αεροπλανοφόρο.

Δεν είναι λοι­πόν τυχαία η έναρ­ξη της εφαρ­μο­γής του δόγ­μα­τος της «στρα­τη­γι­κής έντα­σης» με τη δημιουρ­γία και δρά­ση του «Εθνι­κού Μετώ­που» (Μάρ­της 1969 – Ιού­νης 1970), που είχε τη στή­ρι­ξη της απρι­λια­νής δικτα­το­ρί­ας, έστω κι αν μερι­κοί υπο­στη­ρί­ζουν ότι τη στή­ρι­ξη την παρεί­χε τάχα­τες μόνον ο σκλη­ρός πυρή­νας της χού­ντας. Η απο­τυ­χία της δολο­φο­νι­κής από­πει­ρας ενά­ντια στον Μακά­ριο τον Μάρ­τη του 1970 και η διά­λυ­ση του «Εθνι­κού Μετώ­που» οδη­γεί σε νέους σχε­δια­σμούς σε βάρος της Κύπρου και του λαού της που ολο­κλη­ρώ­θη­καν στα παρα­σκή­νια της Εαρι­νής Συνό­δου του ΝΑΤΟ στη Λισα­βό­να τον Ιού­νιο 1971 με τη συνά­ντη­ση των Υπουρ­γών Εξω­τε­ρι­κών Ελλά­δας και Τουρ­κί­ας (Ξαν­θό­που­λου – Παλα­μά και Ολτσάι).

Στη βάση των νέων σχε­δια­σμών οι «μητέ­ρες πατρί­δες» (Ελλά­δα  και Τουρ­κία) θα επέ­βαλ­λαν στα «άτα­κτα παι­διά» (Ελλη­νο­κύ­πριους και Τουρ­κο­κύ­πριους) αυτά που θα απο­φά­σι­ζαν οι ίδιες ανα­φο­ρι­κά με το μέλ­λον της Κύπρου. Έτσι ο δικτά­το­ρας Γ. Παπα­δό­που­λος με δύο επι­στο­λές του στον Πρό­ε­δρο της Κυπρια­κής Δημο­κρα­τί­ας υπο­δει­κνύ­ει την ανά­γκη όπως η ε/κ πλευ­ρά απο­δε­χθεί συγκε­κρι­μέ­νους όρους, δια­φο­ρε­τι­κά θα ληφθούν «πικρά μέτρα», ενώ τον Ιού­λιο 1971 δια­τυ­πώ­νε­ται και επί­ση­μα η «Θεω­ρία του Εθνι­κού Κέντρου» με στό­χο την υπα­γω­γή της Κύπρου στο εθνι­κό κέντρο (υπό τις δια­τα­γές της Χού­ντας) και σε εμπι­στευ­τι­κά σημειώ­μα­τα γίνε­ται λόγος για ανα­τρο­πή της νόμι­μης Κυβέρ­νη­σης Μακαρίου.

Στην Κύπρο ο Γρίβας και η ίδρυση της ΕΟΚΑ Β

Η «στρα­τη­γι­κή της έντα­σης» λαμ­βά­νει νέες δια­στά­σεις με την έλευ­ση του Γρί­βα στην Κύπρο τον Σεπτέμ­βρη 1971 και την ίδρυ­ση της ανα­τρε­πτι­κής ΕΟΚΑ Β και κορυ­φώ­νε­ται αρχές του 1972 με:

- τη ρημα­τι­κή δια­κοί­νω­ση της χού­ντας (Ιανουά­ριος 1972) για ανα­σχη­μα­τι­σμό της κυπρια­κής κυβέρ­νη­σης, ώστε να αντι­προ­σω­πεύ­ε­ται όλος ο «εθνι­κό­φρο­νας» κόσμος και για περιο­ρι­σμό του Μακα­ρί­ου στα θρη­σκευ­τι­κά του καθήκοντα,

- την απο­τρο­πή πρα­ξι­κο­πή­μα­τος (μέσα Φεβρουα­ρί­ου 1972) με τη μεγα­λειώ­δη λαϊ­κή κινη­το­ποί­η­ση έξω από την Αρχιε­πι­σκο­πή, – την προ­σπά­θεια εκκλη­σια­στι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος από τους τρεις Μητροπολίτες.

Η απο­τυ­χία της χού­ντας να πετύ­χει τους στό­χους της δεν την απο­θαρ­ρύ­νουν, αλλά χρη­σι­μο­ποιεί τον Γρί­βα και την ΕΟΚΑ Β, που χρη­μα­το­δο­τεί και εξο­πλί­ζει ποι­κι­λό­τρο­πα για συνέ­χι­ση της ανα­τρε­πτι­κής δρά­σης με ανα­τι­νά­ξεις αστυ­νο­μι­κών σταθ­μών, με απα­γω­γές πολι­τι­κών προ­σώ­πων, με δολο­φο­νί­ες απλών δημο­κρα­τι­κών πολι­τών, με σχε­δια­σμούς και από­πει­ρες δολο­φο­νί­ας του Μακαρίου.

Επει­δή συνέ­χεια λέγε­ται από υπο­στη­ρι­κτές του ότι τάχα­τες ο Γρί­βας αν ζού­σε δεν θα επέ­τρε­πε να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί πρα­ξι­κό­πη­μα στην Κύπρο, απλώς ανα­φέ­ρου­με μόνο τρία από τα σχέ­δια πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κής ανα­τρο­πής της συνταγ­μα­τι­κής τάξης στην Κύπρο που έτυ­χαν επε­ξερ­γα­σί­ας από τον Γρί­βα – το «ΑΠΟΛΛΩΝ» (09/72), το «ΝΙΚΗΣ» (07/73) και το «Σφεν­δό­νη» (12/73).

Την ίδια στιγ­μή η προ­σπά­θεια απε­νο­χο­ποί­η­σης της Χού­ντας για το πρα­ξι­κό­πη­μα στην Κύπρο και ότι τάχα­τες ο μόνος αίτιος ήταν ο παρα­νοϊ­κός Ιωαν­νί­δης της ΕΣΑ, που ανέ­τρε­ψε τον Παπα­δό­που­λο μετά το Πολυ­τε­χνείο, καταρ­ρί­πτε­ται από τα ίδια τα γεγο­νό­τα, για­τί είναι τοις πάσι γνω­στό ότι τα γενι­κά σχέ­δια ενός πρα­ξι­κο­πή­μα­τος στην Κύπρο είχαν δια­τυ­πω­θεί και συζη­τη­θεί από την ηγε­σία της χού­ντας του­λά­χι­στον 23 μήνες πριν την πραγ­μα­το­ποί­η­σή του.

Η χού­ντα με τον δικτά­το­ρα Παπα­δό­που­λο παρέ­με­νε στα­θε­ρή μέχρι τέλος στους σχε­δια­σμούς που συμ­φω­νή­θη­καν στα παρα­σκή­νια της Εαρι­νής Συνό­δου του ΝΑΤΟ στη Λισα­βό­να το 1971, ακό­μα και μετά την προ­σπά­θεια για «φιλε­λευ­θε­ρο­ποί­η­ση» του καθε­στώ­τος με την κυβέρ­νη­ση Σπ. Μαρ­κε­ζί­νη, ο οποί­ος επα­να­φέ­ρει στο προ­σκή­νιο ουσια­στι­κά την πρό­τα­ση για συμπε­φω­νη­μέ­νη λύση στο Κυπρια­κό με την Τουρ­κία (δηλ. Ένω­ση με ανταλ­λάγ­μα­τα), ενώ με τις προ­γραμ­μα­τι­κές του δηλώ­σεις (Οκτώ­βρης 1973) υπο­γραμ­μί­ζει την πίστη του στη θεω­ρία του «Εθνι­κού Κέντρου», επα­να­λαμ­βά­νο­ντας ανα­φο­ρι­κά με το Κυπρια­κό ότι «ο ρόλος της Ελλά­δος θα είναι ρόλος οδη­γού και όχι ουραγού».

Όντως απο­δεί­χθη­κε ότι ο ρόλος της δικτα­το­ρί­ας ήταν οδη­γός στη δημιουρ­γία προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων για κατά­λυ­ση της κυπρια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και εδα­φι­κής ακε­ραιό­τη­τας, για­τί, σύμ­φω­να και με δηλώ­σεις του Γ. Καρού­σου –διοι­κη­τή της ΕΟΚΑ Β, μετά το θάνα­το του Γρί­βα- σε συνέ­ντευ­ξή του μετα­γε­νέ­στε­ρα- ανέ­φε­ρε ότι από τον Απρί­λη 1974 είχε πλη­ρο­φο­ρη­θεί για πρα­ξι­κό­πη­μα με ανά­μει­ξη και της Τουρ­κί­ας και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που εγκατέλειψε.

Δούρειος ίππος της χούντας η ΕΟΚΑ Β

Η κυπρια­κή ακρο­δε­ξιά, θέλο­ντας να απε­νο­χο­ποι­ή­σει την ΕΟΚΑ Β από το βάρος του προ­δο­τι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος και να απο­σεί­σει από πάνω της τις ευθύ­νες για την κυπρια­κή τρα­γω­δία, προ­ω­θεί τη θέση ότι παρα­μο­νές του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος η ΕΟΚΑ Β ουσια­στι­κά δεν ήταν σε θέση να ανα­πτύ­ξει την όποια αξιό­λο­γη δρά­ση, για­τί ηγε­τι­κά στε­λέ­χη της είχαν συλ­λη­φθεί. Η ευθύ­νη όμως της ΕΟΚΑ Β και του ιδρυ­τή της, Γ. Γρί­βα, δεν μπο­ρεί να δια­γρα­φεί και έγκει­ται στο γεγο­νός ότι απο­τε­λού­σαν τον δού­ρειο ίππο της Χού­ντας στην προ­ώ­θη­ση σχε­δί­ων σε βάρος της Κύπρου, προ­σπά­θη­σαν να απο­δυ­να­μώ­σουν το εσω­τε­ρι­κό μέτω­πο πάλης του λαού μας και να κατα­λύ­σουν το κρά­τος, προ­ε­τοί­μα­ζαν ψυχο­λο­γι­κά το κλί­μα για το πρα­ξι­κό­πη­μα, αλλά κύρια τα μέλη και οι μηχα­νι­σμοί της συνέ­βα­λαν στην επι­κρά­τη­ση του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος, στη σύλ­λη­ψη και βασα­νι­σμό δημο­κρα­τι­κών πολι­τών, στην τρο­μο­κρά­τη­ση της τοπι­κής κοι­νω­νί­ας και στην ψυχρή δολο­φο­νία αντιστασιακών.

Το πρα­ξι­κό­πη­μα της 15ης του Ιού­λη 1974 ήταν το ένα μέρος λοι­πόν των σχε­δια­σμών για κατά­λυ­ση της κυπρια­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας, που άνα­ψε το πρά­σι­νο φως για την ολο­κλή­ρω­ση της προ­δο­σί­ας με την τούρ­κι­κη εισβο­λή, που ακο­λού­θη­σε πέντε μέρες μετά, με τους χιλιά­δες νεκρούς, αγνο­ού­με­νους, αιχ­μά­λω­τους, εγκλω­βι­σμέ­νους και πρό­σφυ­γες, που ντε φάκτο διχο­τό­μη­σε την Κύπρο.

Πήγη: Χαραυ­γή