Με αφορμή μία συζήτηση για το άρθρο 16 και τα ιδιωτικά ΑΕΙ — Του Αλέκου Χατζηκώστα

Αφορ­μή για το σχό­λιο αυτό η συνε­χι­ζό­με­νη συζή­τη­ση για το άρθρο 16 και τον αντι­συ­νταγ­μα­τι­κό (όπως υπο­στη­ρί­ζει και η πλειο­ψη­φία των συνταγ­μα­το­λό­γων αλλά και της πανε­πι­στη­μια­κής κοι­νό­τη­τας) ή μη χαρα­κτή­ρα του κυβερ­νη­τι­κού νομο­σχε­δί­ου για τα ιδιω­τι­κά ΑΕΙ. Πιο συγκε­κρι­μέ­να στο ΒΗΜΑ (3/3) δημο­σιεύ­τη­κε μία αντι­πα­ρά­θε­ση μετα­ξύ δύο δια­κε­κρι­μέ­νων νομι­κών που δίνει σε εμάς τους «κοι­νούς θνη­τούς» άφθο­νη «τρο­φή». Ας γίνου­με όμως περισ­σό­τε­ρο συγκεκριμένοι:

Ένας από τους λίγους υπε­ρα­σπι­στές της κυβερ­νη­τι­κής πρω­το­βου­λία σε επί­πε­δο συνταγ­μα­το­λό­γων, ο Ν. Αλι­βι­ζά­τος (ομό­τι­μος καθη­γη­τής Συνταγ­μα­τι­κού Δικαί­ου) σημειώ­νει: «…Η αντί­λη­ψη του Συντάγ­μα­τος ως «ζωντα­νού κειμένου»..και η ανα­γνώ­ρι­ση της κατα­λυ­τι­κης επί­δρα­σης που ασκεί το ενω­σια­κό δίκαιο στην εσω­τε­ρι­κή ένο­μη τάξη είναι οι πυλώ­νες της επι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­ας όλων όσων υπο­στη­ρί­ζου­με ότι μπο­ρούν από σήμε­ρα να λει­τουρ­γή­σουν παρα­τή­μα­τα ξένων πανε­πι­στη­μί­ων στην Ελλάδα…Κανένας μας δεν πιστεύ­ει ότι από μεθαύ­ριο το Χαρ­βαντ, το Κέι­μπριτζ, το Γέιλ και η Σορ­βό­νη θα σπεύ­σουν να ιδρύ­σουν παραρ­τή­μα­τα στη Ελλά­δα. Ο υπό ψήφι­ση νόμος θα έχει περισ­σό­τε­ρο συμ­βο­λι­κό παρά ουσια­στι­κό χαρα­κτή­ρα: είναι σημα­ντι­κό να «σπά­σει» το κρα­τι­κό μονο­πώ­λιο στην ανώ­τα­τη παι­δεία μας, που καθιε­ρώ­θη­κε σε άλλες επο­χές με εντε­λώς ξεπε­ρα­σμέ­νο σκεπτικό…».

Στο παρα­πά­νω από­σπα­σμα απο­τυ­πώ­νο­νται με σαφή­νεια αρκε­τές αλή­θειες: Κάθε (αστι­κό) Σύνταγ­μα απο­τυ­πώ­νει σε νομι­κή μορ­φή και κατο­χυ­ρώ­νει τις ήδη υπάρ­χου­σες καπι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής, τα ταξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της αστι­κής τάξης κάθε χώρας και ταυ­τό­χρο­να τις δεσμεύ­σεις του κάθε καπι­τα­λι­στι­κού κρά­τους απέ­να­ντι στις καπι­τα­λι­στι­κές «ενώ­σεις» (π.χ Ε.Ε, ΝΑΤΟ) που συμ­με­τέ­χει. Η εκχώ­ρη­ση π.χ κυριαρ­χι­κών δικαιω­μά­των στους ευρω­παϊ­κούς οργα­νι­σμούς πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε με δυο συνταγ­μα­τι­κές δια­τά­ξεις, τις παρα­γρά­φους 3 και 2 του άρθρου 28. Εδώ στη­ρί­ζε­ται η «παρά­καμ­ψη» του άρθρου 16. Να θυμί­σου­με εδώ ότι η παρά­γρα­φος 3 καθιε­ρώ­νει την αρχή ότι η Ελλά­δα μπο­ρεί να περιο­ρί­σει ελεύ­θε­ρα «την άσκη­ση της κυριαρ­χί­ας της» (αν συντρέ­χουν οι προ­βλε­πό­με­νες προ­ϋ­πο­θέ­σεις) με νόμο που ψηφί­ζε­ται από το 50% + 1 του όλου αριθ­μού των βου­λευ­τών. Η παρά­γρα­φος 2 όρι­ζε ότι, με νόμο που ψηφί­ζε­ται με πλειο­ψη­φία των 3/5 του­λά­χι­στον του όλου αριθ­μού των βου­λευ­τών, μπο­ρεί να ανα­γνω­ρι­στούν σε όργα­να των διε­θνών οργα­νι­σμών «αρμο­διό­τη­τες που προ­βλέ­πο­νται από το Σύνταγ­μα», προ­κει­μέ­νου «να εξυ­πη­ρε­τη­θεί σπου­δαίο εθνι­κό συμ­φέ­ρον και να προ­α­χθεί η συνερ­γα­σία με άλλα κρά­τη», εκχω­ρού­νται δηλα­δή αρμο­διό­τη­τες τόσο της εκτε­λε­στι­κής όσο και της νομο­θε­τι­κής και της δικα­στι­κής εξου­σί­ας. Όσο δε τις ανα­φο­ρές «για ζωντα­νό κεί­με­νο» απλά να υπεν­θυ­μί­σου­με ότι οι αλλα­γές στο Σύνταγ­μα του 1975 έγι­ναν με βάση τις κάθε φορά απαι­τή­σεις του κεφα­λαί­ου, επη­ρε­ά­στη­καν από την πολυ­μορ­φία των κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κών φαι­νο­μέ­νων που προ­έ­κυ­ψαν ή και κλη­ρο­νο­μή­θη­καν από το παρελ­θόν, από το ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κό φορ­τίο στο εποι­κο­δό­μη­μα, από τις τρέ­χου­σες ανά­γκες ή τις τάσεις, τις αντι­θέ­σεις και αντι­φά­σεις που χαρα­κτη­ρί­ζουν το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα. Τέλος όμως ο κ. καθη­γη­τής «απα­ντά» και στο «παρα­μύ­θι» για το ότι (δεν) θα έλθουν διά­ση­μα πανε­πι­στή­μια του εξωτερικού…

Από την πλευ­ρά του ο Κ. Γιαν­να­κό­που­λος (καθη­γη­τής Νομι­κής Σχο­λής Αθη­νών) σημειώ­νει: «…Ακό­μη και τα πιο φημι­σμέ­να μη κρα­τι­κά πανε­πι­στή­μια δεν κατορ­θώ­νουν να δια­σώ­σουν την αυτο­νο­μία τους απέ­να­ντι στους ιδιώ­τες χρη­μα­το­δό­τες τους…Τα τελευ­ταία χρό­νια , τα ανώ­τα­τα δικα­στή­ρια όλων σχε­δόν των ευρω­παϊ­κών κρατών….δεν δέχο­νται την από­λυ­τη υπε­ρο­χή του ενω­σια­κού δικαί­ου ένα­ντι των εθνι­κών Συνταγ­μά­των τους…Προσποιείται, μάλι­στα ότι αυτά τα νομι­κά πρό­σω­πα ιδιω­τι­κού δικαί­ου σέβο­νται κάποιες πτυ­χές του άρθρου 16, χωρίς να τεκ­μη­ριώ­νει επαρ­κώς τους περιο­ρι­σμούς ενω­σια­κών δικαιω­μά­των που προ­κύ­πτουν από τις πτυ­χές αυτές…Πρόκειται για μια μεθό­δευ­ση διά­σπα­σης του κρα­τι­κού μονο­πω­λί­ου, η οποία επι­διώ­κει, βρα­χυ­πρό­θε­σμα, τη δημιουρ­γία τετε­λε­σμέ­νων που νοθεύ­ουν τον ελεύ­θε­ρο αντα­γω­νι­σμό και μεσο­πρό­θε­σμα, το άνοιγ­μα του δρό­μου και σε κερ­δο­σκο­πι­κά ΑΕΙ…». Και απ’ αυτό το από­σπα­σμα απο­κα­λύ­πτο­νται χρή­σι­μες και σε μεγά­λο βαθ­μό «κρυ­φές λεπτο­μέ­ρειες» που απα­ντούν στην κυβερ­νη­τι­κή προ­πα­γάν­δα σχε­τι­κά με την όλη μεθό­δευ­ση “παρά­καμ­ψης” του άρθρου 16.

Για την ιστο­ρία να θυμί­σου­με τα όσα υπο­στή­ρι­ζε ο Δ. Νιά­νιας (ειση­γη­τής της κυβερ­νη­τι­κής πλειο­ψη­φί­ας της ΝΔ) στη συζή­τη­ση για το άρθρο 16 το 1975: «Το κρά­τος οφεί­λει να προ­στα­τεύ­ση την ελευ­θε­ρί­αν του πνεύ­μα­τος απο­λύ­τως και την ελευ­θε­ρί­αν των Ανω­τά­των Ιδρυ­μά­των, όταν μάλι­στα καθώς θα προ­τεί­νω η Ανώ­τα­τη Παι­δεία είναι και οφεί­λει να είναι μόνον κρα­τι­κή δια τον φόβον των μπίζ­νες…». Αυτό δηλα­δή που συμ­βαί­νει σήμε­ρα έχο­ντας ως στό­χο όχι μόνο τη δημιουρ­γία ιδιω­τι­κών ΑΕΙ αλλά και την ακό­μη μεγα­λύ­τε­ρη λει­τουρ­γία των ΑΕΙ (των κατά τ’ άλλα δημό­σιων) σε επι­χει­ρή­σεις ή ως λει­τουρ­γού­ντα προς όφε­λος των επιχειρήσεων…

Η προ­σπά­θεια της κυβέρ­νη­σης είναι σαφέ­στα­τα αντι­συ­νταγ­μα­τι­κή. Γι’αυτό και συνταγ­μα­το­λό­γοι αλλά και εκα­το­ντά­δες πανε­πι­στη­μια­κοί στρέ­φο­νται με προ­σφυ­γή ενα­ντί­ον της στο ΣτΕ. Φυσι­κά και δεν είναι η πρώ­τη φορά που το (αστι­κό) Σύνταγ­μα παρα­κάμ­πτε­ται, παρα­βιά­ζε­ται, κατα­στρα­τη­γεί­ται, όταν πρό­κει­ται να εξυ­πη­ρε­τη­θούν από τις εκά­στο­τε κυβερ­νή­σεις τα συμ­φέ­ρο­ντα των επι­χει­ρη­μα­τι­κών ομί­λων. Το άρθρο 16 και δεν είναι προ­φα­νώς μια «σοσια­λι­στι­κή νησίδα»ν, είναι όμως ένα εμπό­διο που η πρά­ξη δεί­χνει ότι τους έχει δυσκο­λέ­ψει τόσα χρό­νια και απο­τε­λεί «καρ­φί» στο μάτι τους…

Τέλος να θυμί­σου­με ότι το ΚΚΕ (το μόνο πολι­τι­κό κόμ­μα) είχε τοπο­θε­τη­θεί και στη συζή­τη­ση για την ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συντάγ­μα­τος το 2018, ζητώ­ντας την επέ­κτα­ση του άρθρου 16 με την ακό­λου­θη δια­τύ­πω­ση: «Η μόρ­φω­ση δεν είναι εμπό­ρευ­μα. Πλή­ρης δια­σφά­λι­ση του ενιαί­ου και δημό­σιου χαρα­κτή­ρα της Παι­δεί­ας με απα­γό­ρευ­ση στη λει­τουρ­γία ιδιω­τι­κών εκπαι­δευ­τη­ρί­ων στην Εκπαί­δευ­ση και Κατάρ­τι­ση. Πλή­ρης κατο­χύ­ρω­ση στη δωρε­άν παρο­χή Παι­δεί­ας για όσους βρί­σκο­νται στη χώρα».

29 στιγ­μές, του Αλέ­κου Χατζηκώστα