Πολωνία: Τα παιδιά που άρπαξαν οι ναζί — Χιλιάδες παιδιά απήχθησαν από τους ναζί μεταξύ 1939 και 1945

Κανέ­να άλλο θέμα στην γερ­μα­νο­πο­λω­νι­κή ιστο­ρία δεν έχει προ­κα­λέ­σει τόσο έντο­νη συζή­τη­ση τα τελευ­ταία χρό­νια όσο οι απα­γω­γές και παρά­νο­μες υιο­θε­σί­ες παι­διών την περί­ο­δο της ναζι­στι­κής κατο­χής. Σχε­δόν 200.000 παι­διά απή­χθη­σαν από ναζί με βάση κρι­τή­ρια φυλε­τι­κής καθα­ρό­τη­τας και στη συνέ­χεια εκγερ­μα­νί­στη­καν με βίαιο τρό­πο. Το θέμα αυτό ήταν άγνω­στο για πολ­λά χρό­νια σε μεγά­λη μερί­δα του πλη­θυ­σμού των δύο χωρών. Ένα δημο­σιο­γρα­φι­κό πρό­τζεκτ της πολω­νι­κής σύντα­ξης της DW και του πολω­νι­κού ειδη­σε­ο­γρα­φι­κού πόρ­ταλ Interia.pl εστιά­ζει στην ιστο­ρία αυτή. Πρό­σφα­τα τα απο­τε­λέ­σμα­τα της μεγά­λης δημο­σιο­γρα­φι­κής έρευ­νας παρου­σιά­στη­καν σε ειδι­κό συνέ­δριο στην Κρα­κο­βία, όπου συμ­με­τεί­χαν επί­σης επι­ζώ­ντες και ειδικοί.

Η αρπαγή παιδιών στην Πολωνία της κατοχής

Το 1938 ο αρχη­γός των SS Xάιν­ριχ Χίμ­λερ είχε πει: «Έχω πραγ­μα­τι­κά την πρό­θε­ση να βρω, να αρπά­ξω και να κλέ­ψω γερ­μα­νι­κό αίμα, από όπου μπο­ρώ». Πράγ­μα­τι σε πολ­λές χώρες υπό ναζι­στι­κή κατο­χή πολ­λά παι­διά απή­χθη­σαν από τις οικο­γέ­νειές τους ή από ορφα­νο­τρο­φεία. Τα κρι­τή­ρια για τις απα­γω­γές παι­διών ήταν τα εξής: μπλε μάτια και ξαν­θά μαλ­λιά, σύμ­φω­να με τα πρό­τυ­πα του Χίλ­τερ για την Αρία Φυλή. Στη συνέ­χεια ακο­λου­θού­σε ο υπο­χρε­ω­τι­κός εκγερ­μα­νι­σμός των παι­διών από μια ειδι­κή ομά­δα των SS ονό­μα­τι «Lebensborn». Σε αυτά τα παι­διά ανή­κε και η Μπάρ­μπα­ρα Πατσορ­κί­βιτς, που απή­χθη το 1942 από την πολω­νι­κή πόλη Λοτζ σε ηλι­κία τεσ­σά­ρων ετών. Με το πρό­σχη­μα μιας ιατρι­κής εξέ­τα­σης οι ναζί άρπα­ξαν τη μικρή Μπάρ­μπα­ρα από τους γονείς της και τη μετέ­φε­ραν σε μια από τις δομές του «Lebensborn» στην Πολω­νία και από εκεί σε μια γερ­μα­νι­κή οικο­γέ­νεια της Βεστφα­λί­ας. Στη συνέ­χεια απέ­κτη­σε άλλο επώ­νυ­μο, έγι­νε η Μπέρ­μπελ Ρόσμαν. Όταν έφτα­ναν στη Γερ­μα­νία οι ναζι­στι­κές αρχές έδι­ναν νέες ταυ­τό­τη­τες στα κλεμ­μέ­να παι­διά. Η Μπέρ­μπελ επέ­στρε­ψε στην Πολω­νία το 1948 μετά τον πόλε­μο σε ηλι­κία δέκα ετών όταν έμα­θε όταν ήταν υιο­θε­τη­μέ­νη, αλλά πλέ­ον δεν μιλού­σε πολω­νι­κά. «Δεν κατα­λά­βαι­να πια τον κόσμο στην Πολω­νία» είπε η ίδια στο συνέ­δριο της Κρα­κο­βί­ας. Όπως όμως επι­ση­μαί­νει τα ψυχι­κά τραύ­μα­τα ήταν βαθιά. Ζού­σε για πολ­λά χρό­νια ως νέα κοπέ­λα διχα­σμέ­νη μετα­ξύ δύο ταυ­το­τή­των. «Συχνά ένιω­θα μόνη ή κατώ­τε­ρη», θυμά­ται, ενώ όταν επέ­στρε­ψε στην Πολω­νία πολ­λοί την απο­κα­λού­σαν «κορί­τσι του Χίτλερ».

Και ο Χέρ­μαν Λύντε­κιντ –πραγ­μα­τι­κό όνο­μα Ρόμαν Ροζα­τόφ­σκι — ήταν ένα από τα παι­διά αυτά. Οι ναζί τον βρή­καν σε ένα ορφα­νο­τρο­φείο στο Λοτζ και τον μετέ­φε­ραν στη συνέ­χεια στη δομή του Lebensborn στη Λει­ψία. Eκεί παρα­δό­θη­κε στη Μαρία Λύντε­κιντ, ενερ­γό μέλος του Εθνι­κο­σο­σια­λι­στι­κού Κόμ­μα­τος. Ο 82χρονος δεν έχει κατα­φέ­ρει μέχρι σήμε­ρα να βρει ποιοι ήταν οι βιο­λο­γι­κοί του γονείς. Είναι μάλι­στα μέλος του συλ­λό­γου «Κλεμ­μέ­να παι­διά — ξεχα­σμέ­να θύμα­τα», ο οποί­ος αγω­νί­ζε­ται για απο­ζη­μί­ω­σεις σ’ αυτή την ομά­δα θυμά­των της ναζι­στι­κής βίας. Μέχρι στιγ­μής χωρίς αποτέλεσμα.

Ξεχασμένα θύματα του ναζισμού

Παρά τις προ­σπά­θειες του συλ­λό­γου για απο­ζη­μί­ω­ση των παι­διών που απή­γα­γαν οι ναζί στην Πολω­νία μέχρι σήμε­ρα δεν έχουν γίνει στην πρά­ξη πολ­λά. Μάλι­στα το Διοι­κη­τι­κό Δικα­στή­ριο της Πολω­νί­ας με από­φα­σή του τον Ιού­λιο του 2018 έκρι­νε ότι δεν υπάρ­χει νομι­κή βάση για την αξί­ω­ση απο­ζη­μί­ω­σης. Παρά το ότι το γερ­μα­νι­κό δικα­στή­ριο ανα­γνώ­ρι­σε ότι τα παι­διά αυτά «είχαν υπο­στεί ψυχι­κά τραύ­μα­τα» δεν πλη­ρού­σαν εντού­τοις τα απα­ραί­τη­τα νομι­κά κρι­τή­ρια για διεκ­δί­κη­ση απο­ζη­μιώ­σε­ων ως άμε­σα θύμα­τα της ναζι­στι­κής βίας. Ωστό­σο εκκρε­μεί ακό­μη η εκδί­κα­ση έφε­σης που άσκη­σε ο Χ. Λύντεκιντ.

Από την πλευ­ρά της η συγ­γρα­φέ­ας Ντο­ρο­τέε Σμιτς-Κόστερ, που ασχο­λεί­ται εδώ και 20 χρό­νια στα βιβλία της με την υπό­θε­ση «Lebensborn», βρί­σκει τρο­μα­κτι­κή τη μη κατα­βο­λή απο­ζη­μιώ­σε­ων σε αυτή την ομά­δα θυμά­των του ναζι­σμού. Έχει απευ­θύ­νει μάλι­στα έκκλη­ση προς τον πρό­ε­δρο τη γερ­μα­νι­κής Δημο­κρα­τί­ας Φρανκ-Βάλ­τερ Σταϊν­μάιερ να συνα­ντη­θεί με τα θύμα­τα. Η απά­ντη­σή του εκκρεμεί.

Σύμ­φω­να με τη Γιο­ά­να Λυμπέ­κα, ιστο­ρι­κό από το Ινστι­τού­το Εθνι­κής Μνή­μης στην Κρα­κο­βία, τα παι­διά αυτά έμει­ναν «ξεχα­σμέ­να θύμα­τα» επει­δή εμφα­νί­ζο­νται σε αριθ­μούς ως μια σχε­τι­κά μικρή ομά­δα. Ωστό­σο ειδι­κοί ερευ­νη­τές κάνουν σήμε­ρα λόγο για 200.000 θύμα­τα. Ο αριθ­μός αυτός προ­κύ­πτει από στοι­χεία του Ρόμαν Χρα­μπάρ, ο οποί­ος από το 1947 έως το 1950 ήταν ο πλη­ρε­ξού­σιος της πολω­νι­κής κυβέρ­νη­σης για τον επα­να­πα­τρι­σμό των παι­διών που είχαν απα­χθεί. «Όταν μιλά­με για θύμα­τα της γερ­μα­νι­κής κατο­χής, μιλά­με για εκα­τομ­μύ­ρια και τα θύμα­τα του υπο­χρε­ω­τι­κού εκγερ­μα­νι­σμού μοιά­ζουν έτσι απει­ρο­ε­λά­χι­στα» σημειώ­νει η πολω­νή ιστο­ρι­κός. Από την πλευ­ρά τους οι δημο­σιο­γρά­φοι και οι επι­στή­μο­νες που συμ­με­τεί­χαν σε αυτό το πρό­τζεκτ προ­τί­θε­νται να συνε­χί­σουν την έρευ­να. Ανα­μέ­νε­ται επί­σης σύντο­μα η κυκλο­φο­ρία σχε­τι­κού βιβλί­ου στα πολω­νι­κά ενώ η γερ­μα­νι­κή έκδο­ση έχει προ­γραμ­μα­τι­στεί για το 2019.

Deutsche Welle / Μόνι­κα Σιράν­τσκα / Δήμη­τρα Κυρανούδη