Πρώτη του καλοκαιριού σήμερα

Η Τρί­τη 21 Ιου­νί­ου θα είναι η μεγα­λύ­τε­ρη μέρα του 2022 και η πρώ­τη επί­ση­μη μέρα του καλο­και­ριού, καθώς το μεση­μέ­ρι (περί­που στις 12:13 ώρα Ελλά­δας) λαμ­βά­νει χώρα το θερι­νό ηλιοστάσιο.

Από εδώ και πέρα, στο βόρειο ημι­σφαί­ριο ‑όπου ανή­κει και η χώρα μας- οι μέρες θα μικραί­νουν στα­δια­κά, στην αρχή ανε­παί­σθη­τα και από τον Αύγου­στο πιο αισθη­τά, ενώ οι νύχτες θα μεγα­λώ­νουν αντί­στοι­χα. Από την άλλη, στο νότιο ημι­σφαί­ριο θα είναι η πρώ­τη μέρα του χει­μώ­να (χει­με­ρι­νό ηλιοστάσιο).

Τα ηλιο­στά­σια και οι ιση­με­ρί­ες, που ορί­ζουν αστρο­νο­μι­κά τη διάρ­κεια των επο­χών του έτους, συμ­βαί­νουν επει­δή οι ημέ­ρες του έτους δεν έχουν ίση διάρ­κεια μετα­ξύ τους. Η αιτία είναι ότι η Γη περι­φέ­ρε­ται γύρω από τον Ήλιο και ο άξο­νας περι­στρο­φής της παρου­σιά­ζει κλί­ση σχε­δόν 23,5 μοι­ρών. Αν δεν υπήρ­χε αυτή η κλί­ση, δεν θα υπήρ­χαν οι επο­χές και η μέρα θα διαρ­κού­σε πάντα 12 ώρες, ενώ ο Ήλιος θα ακο­λου­θού­σε κάθε μέρα το ίδιο «μονο­πά­τι» πάνω από τη Γη.

Εξαι­τί­ας όμως της κλί­σης του άξο­να περι­στρο­φής, τη μισή χρο­νιά (από την εαρι­νή έως την φθι­νο­πω­ρι­νή ιση­με­ρία) το βόρειο ημι­σφαί­ριο «γέρ­νει» προς τον Ήλιο, με απο­κο­ρύ­φω­μα στο θερι­νό ηλιο­στά­σιο το οποίο συμ­βαί­νει μετα­ξύ της 20ής και της 22ας Ιου­νί­ου, ενώ την άλλη μισή χρο­νιά το νότιο ημι­σφαί­ριο «γέρ­νει» περισ­σό­τε­ρο προς τον Ήλιο, με απο­κο­ρύ­φω­μα στο χει­με­ρι­νό ηλιοστάσιο.

Σύμ­φω­να με τον επί­τι­μο διευ­θυ­ντή του Ευγε­νι­δεί­ου Πλα­νη­τα­ρί­ου Διο­νύ­ση Σιμό­που­λο, κάθε μέρα η Γη βρί­σκε­ται σε δια­φο­ρε­τι­κή θέση από αυτήν που βρι­σκό­ταν την προη­γου­μέ­νη, έτσι από κάθε νέα θέση αντι­κρί­ζου­με τον Ήλιο από δια­φο­ρε­τι­κή γωνία. Η εκλει­πτι­κή είναι η απει­κό­νι­ση ή η προ­έ­κτα­ση πάνω στην ουρά­νια σφαί­ρα της γήι­νης τρο­χιάς γύρω από τον Ήλιο. Αν παρα­τη­ρή­σου­με την εκλει­πτι­κή και τη συγκρί­νου­με με τον ουρά­νιο ιση­με­ρι­νό (την προ­έ­κτα­ση δηλα­δή του ιση­με­ρι­νού της Γης και την απο­τύ­πω­σή του πάνω στον ουρά­νιο θόλο), θα δού­με ότι οι δύο αυτοί κύκλοι δεν συμπί­πτουν, αλλά τέμνο­νται, σχη­μα­τί­ζο­ντας γωνία ίση με 23 μοί­ρες και 27 πρώ­τα λεπτά, λόγω της κλί­σης που έχει ο άξο­νας της Γης σε σχέ­ση με το επί­πε­δο που σχη­μα­τί­ζει η εκλει­πτι­κή. Η γωνία αυτή ονο­μά­ζε­ται “λόξω­ση της εκλει­πτι­κής” και τα δύο σημεία στα οποία τέμνο­νται οι δύο κύκλοι ονο­μά­ζο­νται “ιση­με­ρι­νά σημεία”.

Στο πρώ­το σημείο ο ουρά­νιος ιση­με­ρι­νός τέμνει την εκλει­πτι­κή εκεί όπου ο Ήλιος βρί­σκε­ται στις 20–21 Μαρ­τί­ου. Το σημείο αυτό ονο­μά­ζε­ται εαρι­νό ιση­με­ρι­νό σημείο και από την ημέ­ρα αυτή αρχί­ζει η ‘Ανοι­ξη. Εκ δια­μέ­τρου αντί­θε­τα η τομή γίνε­ται όταν ο Ήλιος βρί­σκε­ται στις 22–23 Σεπτεμ­βρί­ου. Το σημείο αυτό ονο­μά­ζε­ται φθι­νο­πω­ρι­νό ιση­με­ρι­νό σημείο, και από την ημέ­ρα αυτή αρχί­ζει το Φθι­νό­πω­ρο. Και στις δύο αυτές ημέ­ρες, η νύχτα είναι ίση με την ημέ­ρα, δηλα­δή επί 12 ώρες ο Ήλιος βρί­σκε­ται πάνω από τον ορί­ζο­ντα και επί 12 ώρες βρί­σκε­ται κάτω από τον ορί­ζο­ντα, έχου­με δηλα­δή ίση-μέρα: ισημερία.

Από το εαρι­νό ιση­με­ρι­νό σημείο και μετά, ο Ήλιος φαί­νε­ται να σκαρ­φα­λώ­νει όλο και πιο πάνω στο βόρειο ημι­σφαί­ριο του ουρα­νού. Οι μέρες μεγα­λώ­νουν, οι νύχτες μικραί­νουν και ο και­ρός γίνε­ται όλο και πιο θερ­μός. Περί­που τρεις μήνες αργό­τε­ρα, στις 21 Ιου­νί­ου, ο Ήλιος φτά­νει στο βορειό­τε­ρο σημείο της εκλει­πτι­κής από το οποίο θα αρχί­σει πλέ­ον να κατέρ­χε­ται, «τρε­πό­με­νος» και πάλι προς τον ιση­με­ρι­νό. Το σημείο αυτό, στις 21 Ιου­νί­ου, ονο­μά­ζε­ται θερι­νό τρο­πι­κό σημείο ή απλά θερι­νή τρο­πή, επει­δή ο Ήλιος τρέ­πε­ται και πάλι προς τον ιση­με­ρι­νό και από την ημέ­ρα αυτή αρχί­ζει το καλο­καί­ρι. Επει­δή για μερι­κές ημέ­ρες πριν και μετά τη θερι­νή τρο­πή ο Ήλιος φαί­νε­ται να αργο­στέ­κε­ται πάνω στην εκλει­πτι­κή σαν να είναι έτοι­μος να στα­μα­τή­σει, το θερι­νό τρο­πι­κό σημείο ονο­μά­ζε­ται επί­σης και θερι­νό ηλιοστάσιο.