Τι γυρεύει η εξέγερση του Ιλιντεν στο ΝΑΤΟικό παζάρι;

Η πρό­τα­ση, που εμφα­νί­στη­κε στο τρα­πέ­ζι των παζα­ριών για το ονο­μα­το­λο­γι­κό της ΠΓΔΜ, να ονο­μα­στεί η γει­το­νι­κή χώρα «Δημο­κρα­τία της Μακε­δο­νί­ας του Ιλι­ντεν» συζη­τή­θη­κε εκτε­νώς τη βδο­μά­δα που πέρασε.

Μάλι­στα η κυβέρ­νη­ση και οι «κύκλοι» της — σαν έτοι­μοι από και­ρό — έσπευ­σαν να πλειο­δο­τή­σουν σε ανα­φο­ρές για την εξέ­γερ­ση του Ιλι­ντεν, με σκο­πό να την αξιο­ποι­ή­σουν σαν φερε­τζέ για τα ευρω­ΝΑ­ΤΟι­κά σχέ­δια που προ­ω­θούν όσο και για το συμ­βι­βα­σμό τους μέσα σε αυτό το πλαί­σιο με αλυ­τρω­τι­κές θέσεις της ΠΓΔΜ.

Βέβαια, ακό­μα και μια ματιά στα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα βοη­θά­ει να φανεί η λαθρο­χει­ρία που επιχειρείται.

Η ονο­μα­σία προ­κύ­πτει απ’ την εξέ­γερ­ση του Ιλι­ντεν που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε στην οθω­μα­νι­κή περιο­χή της Μακε­δο­νί­ας το 1903 και στην οποία πρω­το­στά­τη­σε το σλα­βι­κό στοι­χείο, κυρί­ως φτω­χοί αγρό­τες και άλλα μικρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα των πόλε­ων, αλλά συμ­με­τεί­χαν και Ελλη­νες, Βλά­χοι, ενώ έγι­νε προ­σπά­θεια να τρα­βη­χτούν και μου­σουλ­μα­νι­κοί πλη­θυ­σμοί, Αλβα­νοί και Τούρκοι.

Οργα­νω­τής ήταν η Εσω­τε­ρι­κή Επα­να­στα­τι­κή Μακε­δο­νι­κή Αδρια­νου­πο­λί­τι­κη Οργά­νω­ση (ΕΕΜΑΟ), που είχε ιδρυ­θεί το 1893 στη Θεσ­σα­λο­νί­κη και είχε ως σκο­πό την απε­λευ­θέ­ρω­ση της Μακε­δο­νί­ας και της περιο­χής της Θρά­κης από τον οθω­μα­νι­κό ζυγό και την αυτο­νο­μία της από όλα τα εθνι­κά κρά­τη της περιο­χής, με δεδο­μέ­νο τον πολυ­ε­θνι­κό χαρα­κτή­ρα αυτών των περιοχών.

Ο στό­χος αυτός συν­δε­ό­ταν με τον στό­χο μιας Βαλ­κα­νι­κής Ομο­σπον­δια­κής Δημο­κρα­τί­ας. Ο προσ­διο­ρι­σμός άλλω­στε — Μακε­δο­νι­κός και Αδρια­νου­πο­λί­τι­κος — δεν ανα­φε­ρό­ταν σε κάποια συγκε­κρι­μέ­νη εθνό­τη­τα ή έθνος, αλλά είχε γεω­γρα­φι­κό χαρα­κτή­ρα, προσ­διό­ρι­ζε την περιο­χή και τον πλη­θυ­σμό που στις δια­κη­ρύ­ξεις ανα­γνω­ρι­ζό­ταν ότι απο­τε­λεί­ται από διά­φο­ρες εθνό­τη­τες: Βούλ­γα­ρους, Σέρ­βους, Αλβα­νούς, Βλά­χους, Τούρ­κους, Εβραί­ους κ.λπ.

Η εξέ­γερ­ση του Ιλι­ντεν απο­τέ­λε­σε κορύ­φω­ση της δρά­σης της ΕΕΜΑΟ και ουσια­στι­κά το κύκνειο άσμα της. Μετά την εξέ­γερ­ση η οργά­νω­ση διαλύθηκε.
Ενα κομ­μά­τι της, οι «φεντε­ρα­λι­στές», συνέ­χι­σαν να παλεύ­ουν για την ενιαία Μακε­δο­νία και Θρά­κη στο πλαί­σιο της Βαλ­κα­νι­κής Ομο­σπον­δί­ας, όμως κατά τη διάρ­κεια των Βαλ­κα­νι­κών Πολέ­μων η πλειο­ψη­φία των ηγε­τών τους υπο­στή­ρι­ξε τη Βουλ­γα­ρία. Ενα άλλο μέρος, αργό­τε­ρα, συν­δέ­θη­κε με το σοσια­λι­στι­κό και το κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα της Βουλ­γα­ρί­ας και της Γιουγκοσλαβίας.

Το άλλο κομ­μά­τι, οι «σεντρα­λι­στές», εξε­λί­χθη­καν σε ακραίο εθνι­κι­στι­κό κόμ­μα που δρού­σε στη Βουλ­γα­ρία αλλά και στο πλαί­σιο της σημε­ρι­νής ΠΓΔΜ και προ­πα­γάν­δι­ζε θέσεις του βουλ­γα­ρι­κού αλυ­τρω­τι­σμού. Απο­τέ­λε­σε βασι­κό στή­ριγ­μα της φασι­στι­κής Βουλ­γα­ρί­ας τις δεκα­ε­τί­ες 1920 και 1930, με σημα­ντι­κή αντι­κομ­μου­νι­στι­κή δρά­ση, δολο­φο­νί­ες στε­λε­χών του ΚΚ κ.λπ.

Αλλω­στε, από την αρχή ίδρυ­σης της ΕΕΜΑΟ, σε αυτήν παρέμ­βαι­ναν διά­φο­ρα αστι­κά κρά­τη και ιδιαί­τε­ρα η Βουλ­γα­ρία, με στό­χο να την αξιο­ποι­ή­σουν στα δικά τους σχέδια.

Σήμε­ρα το Ιλι­ντεν στην ΠΓΔΜ γιορ­τά­ζε­ται ως εθνι­κή γιορ­τή, ως επέ­τειος «γένε­σης του μακε­δο­νι­κού έθνους». Δηλα­δή, σήμε­ρα η ΠΓΔΜ θεω­ρεί τον εαυ­τό της συνε­χι­στή των παρα­δό­σε­ων του Ιλι­ντεν και ουσια­στι­κά εκφρα­στή του, προ­σαρ­μό­ζο­ντας το περιε­χό­με­νο της τότε εξέ­γερ­σης στις σημε­ρι­νές αλυ­τρω­τι­κές βλέ­ψεις της, όπως αυτές ανα­φέ­ρο­νται στο Σύνταγ­μά της. Εκεί η έννοια «Μακε­δό­νας» ταυ­τί­ζε­ται με τον σλα­βι­κής κατα­γω­γής πλη­θυ­σμό και η αντί­στοι­χη γλώσ­σα χαρα­κτη­ρί­ζε­ται «Μακε­δο­νι­κή», ενώ το Σύνταγ­μά της ανα­φέ­ρε­ται σε «πρό­σω­πα που ανή­κουν στον μακε­δο­νι­κό λαό σε γεί­το­νες χώρες». Αρα το «μακε­δο­νι­κός» ως έννοια δεν αφο­ρά γεω­γρα­φι­κό, αλλά εθνο­τι­κό προσ­διο­ρι­σμό, κάτι που δεν υφί­στα­ται. Εμφα­νί­ζε­ται, δηλα­δή, το Ιλι­ντεν ως «προ­ο­δευ­τι­κό» καμου­φλάζ του αλυτρωτισμού.

Πέρα και από αυτό, το βασι­κό που δεν μπο­ρεί να δια­φεύ­γει παρό­τι στα­θε­ρά η κυβέρ­νη­ση προ­σπα­θεί να το βγά­λει από το «πλά­νο» — λες και πρό­κει­ται για κάποιου είδους «φιλο­λο­γι­κή» συζή­τη­ση σε κενό αέρος — είναι ότι η «απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα για λύση» για το ονο­μα­το­λο­γι­κό της ΠΓΔΜ αφο­ρά τα σχέ­δια για την «ευρω­α­τλα­ντι­κή ολο­κλή­ρω­ση» της περιο­χής, για να μπουν οι χώρες των Δ. Βαλ­κα­νί­ων σε ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Από αυτήν την άπο­ψη, η προ­σπά­θεια να ταυ­τι­στούν τα ορά­μα­τα μιας εξέ­γερ­σης όπως αυτής του Ιλι­ντεν, οι ίσως ουτο­πι­κές δια­κη­ρύ­ξεις για Μακε­δο­νία όπου θα ζού­σαν αρμο­νι­κά Βούλ­γα­ροι, Ελλη­νες, Σέρ­βοι, άλλοι σλα­βό­φω­νοι, Βλά­χοι και Αλβα­νοί, με την ενί­σχυ­ση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στα Βαλ­κά­νια και τα σχέ­διά τους απέ­να­ντι στη Ρωσία, που σημα­το­δο­τούν φού­ντω­μα των ιμπε­ρια­λι­στι­κών αντα­γω­νι­σμών, των αλυ­τρω­τι­σμών, αμφι­σβη­τή­σεις συνό­ρων και κυριαρ­χι­κών δικαιω­μά­των κ.ο.κ. ξεπερ­νά­ει ακό­μα κι αυτήν την αρρω­στη­μέ­νη φαντα­σία των «ΝΑΤΟι­κό­τε­ρων των ΝΑΤΟι­κών», όπως είναι η κυβέρ­νη­ση ΣΥΡΙΖΑ.

Τ. Ν. / Ριζοσπάστης