50 χρόνια από το γαλλικό Μάη του ’68: Η καταλυτική παρέμβαση της εργατικής τάξης

Με αφορ­μή την επέ­τειο των 30 χρό­νων από τον Μάη του ’68 στη Γαλ­λία, ο «Ριζο­σπά­στης» δημο­σί­ευ­σε στις 17 Μάη 1998 μια συνέ­ντευ­ξη με τον Μήτσο Κατσια­νά­κο, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ μέχρι τον απροσ­δό­κη­το θάνα­τό του το 2003, ο οποί­ος, στα 25 του χρό­νια, συμ­με­τεί­χε ενερ­γά στα γεγο­νό­τα ως εργά­της στο εργο­στά­σιο της «Citroen», μέλος του ΚΚΕ, μέλος του Γαλ­λι­κού ΚΚ και της CGT. Απο­σπά­σμα­τα της συνέ­ντευ­ξης εκεί­νης, ανα­δη­μο­σιεύ­ει ο «Ριζο­σπά­στης του Σαββατοκύριακου».

Εξι­στο­ρώ­ντας τα πραγ­μα­τι­κά γεγο­νό­τα, ο Μήτσος Κατσια­νά­κος έλε­γε στον «Ριζο­σπά­στη»: «Ο Μάης του ’68 δεν ήταν μόνο μια φοι­τη­τι­κή εξέ­γερ­ση και τίπο­τε άλλο. Είχα­με βεβαί­ως μια εξέ­γερ­ση των φοι­τη­τών, που άρχι­σε πριν το Μάη, προς το τέλος του Απρί­λη και αρχές του Μάη του ’68. Μέχρι τότε είχα­με κυνη­γη­τά και αψι­μα­χί­ες φοι­τη­τών με την αστυ­νο­μία στο Καρ­τιέ Λατέν, στο μεγά­λο δηλα­δή πανε­πι­στή­μιο έξω από τη Σορ­βό­νη. Είχα­με νυχτε­ρι­νές οδο­μα­χί­ες, μέχρι όμως τις 10 του Μάη. Μέχρι εκεί­νη τη στιγ­μή — και πρέ­πει να είναι καθα­ρό σε όλους μας — κανέ­νας δεν ανη­συ­χού­σε. Κανέ­νας δεν έβλε­πε ότι αυτός ο Μάης θα είναι κόκ­κι­νος, ότι αυτός ο Μάης θα δώσει και­νού­ρια διά­στα­ση στην κοι­νω­νι­κή και πολι­τι­κή ζωή της ίδιας της Γαλλίας.

Να εξη­γή­σω τι εννοώ. Από τις 10 του Μάη, που τα συν­δι­κά­τα και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα της Γαλ­λί­ας κάλε­σαν τους εργα­ζό­με­νους να αντι­στα­θούν στην πολι­τι­κή του Ντε Γκολ, από εκεί­νη τη στιγ­μή και μετά τα πράγ­μα­τα άλλα­ξαν άρδην σε ολό­κλη­ρη τη Γαλ­λία. Μέσα σε τρεις μέρες έγι­ναν κατα­λή­ψεις σχε­δόν όλων των εργο­στα­σί­ων του δημό­σιου και ιδιω­τι­κού τομέα. Στις 13 του Μάη έγι­νε η μεγά­λη δια­δή­λω­ση που είχε πάνω από 2,5 εκα­τομ­μύ­ρια κόσμο. Σ’ αυτήν τη δια­δή­λω­ση επι­κε­φα­λής δεν ήταν οι φοι­τη­τές. Ηταν και φοι­τη­τές, αλλά τον κύριο λόγο τον είχε η ηγε­σία του ΚΚ Γαλ­λί­ας, τα συν­δι­κά­τα, η CGT (…) Ο κορ­μός, η δύνα­μη της δια­δή­λω­σης ήταν τα συν­δι­κά­τα και κυρί­ως η CGT».

Περι­γρά­φο­ντας το έδα­φος στο οποίο ξέσπα­σαν οι κινη­το­ποι­ή­σεις και οι δια­δη­λώ­σεις, το στέ­λε­χος του ΚΚΕ σημεί­ω­νε ότι «υπήρ­χαν πολ­λά προ­βλή­μα­τα στο λαό και στους φοι­τη­τές. Οι τρό­ποι μάθη­σης στην εκπαί­δευ­ση, οι όροι διδα­σκα­λί­ας, το θέμα της αξιο­ποί­η­σης των πτυ­χί­ων, ο αυταρ­χι­σμός, όλα αυτά κι ένα σωρό άλλα ζητή­μα­τα πυρο­δό­τη­σαν τις φοι­τη­τι­κές αντι­δρά­σεις. Απ’ εκεί ξεκί­νη­σαν οι φοι­τη­τι­κές κινη­το­ποι­ή­σεις. Από τα προ­βλή­μα­τα, δηλα­δή, που υπήρ­χαν», καθώς «το Ντε­γκο­λι­κό σύστη­μα δεν είχε προ­χω­ρή­σει σε καμιά ανα­νέ­ω­ση, δεν είχε φρε­σκά­ρει τίποτε».

Σε ό,τι αφο­ρά τους εργα­ζό­με­νους, ο Μ. Κατσια­νά­κος ανα­φε­ρό­ταν στις συν­θή­κες της επο­χής με ορι­σμέ­να χαρα­κτη­ρι­στι­κά παρα­δείγ­μα­τα: «Οταν εγώ δού­λευα στη “Σιτρο­έν” το 1968, έπαιρ­να μισθό 780 γαλ­λι­κά φρά­γκα. Μετά το Μάη του ’68 ο μισθός μου έφτα­σε αμέ­σως τα 1.250 φρά­γκα. Υπήρ­χαν προ­βλή­μα­τα με τις συντά­ξεις. Η σύντα­ξη για βαριά και ανθυ­γιει­νά επαγ­γέλ­μα­τα ήταν στα 65 χρό­νια. Μετά το Μάη πήγε στα 62. Υπήρ­χε το πρό­βλη­μα των ελευ­θε­ριών του συν­δι­κα­λι­στι­κού κινή­μα­τος μέσα στα εργο­στά­σια. Ηταν απα­γο­ρευ­μέ­νες αυτές οι ελευ­θε­ρί­ες και τότε τις κατα­κτή­σα­με. Δηλα­δή, να έχει δικαί­ω­μα το συν­δι­κά­το να καλεί μέσα στο εργο­στά­σιο συνέ­λευ­ση των εργα­ζο­μέ­νων, για να μπο­ρεί να συζη­τή­σει για τα προ­βλή­μα­τά τους. Αυτά δεν υπήρ­χαν. Τα κατα­κτή­σα­με τότε, το Μάη του ’68».

«Από τη μια μεριά ήταν η εργα­τι­κή τάξη και από την άλλη η αστι­κή», έλε­γε με έμφα­ση ο Μ. Κατσια­νά­κος και πρό­σθε­τε: «Δεν παρα­βλέ­πω τον ιδιαί­τε­ρο ρόλο των φοι­τη­τών με τις ιδιο­μορ­φί­ες που είχε το φοι­τη­τι­κό κίνη­μα, αλλά όταν τοπο­θε­τεί­ται το ζήτη­μα στο επί­πε­δο το κοι­νω­νι­κό, το ταξι­κό, δεν μπο­ρείς να παρα­βλέ­ψεις ότι η σύγκρου­ση γινό­ταν ανά­με­σα στην τάξη των εργα­τών και στην τάξη των αστών. Αλλω­στε, οι φοι­τη­τές δεν απο­τε­λούν μια ξεχω­ρι­στή τάξη (…).

Από τη στιγ­μή που τα συν­δι­κά­τα, από τη στιγ­μή που η εργα­τι­κή τάξη προ­χώ­ρη­σε στην κατά­λη­ψη όλων των εργο­στα­σί­ων, όλων των δημο­σί­ων επι­χει­ρή­σε­ων, των τρα­πε­ζών κ.λπ. δεν υπήρ­χε τίπο­τε από τις 10 μέχρι τις 13 και 14 του Μάη που να λει­τουρ­γεί στη Γαλ­λία. Λεω­φο­ρεία δεν υπήρ­χαν, μετρό δεν υπήρ­χε, ταξί δεν υπήρ­χε, εργο­στά­σιο δε δού­λευε, καμιά υπη­ρε­σία δημό­σια δεν εργα­ζό­ταν. Ολη η εργα­τι­κή τάξη με όλη τη δύνα­μή της βρι­σκό­ταν στο δρό­μο. Τότε, κατά τη γνώ­μη μου, φαί­νε­ται ότι υπήρ­χε και κενό εξουσίας».

Σχο­λιά­ζο­ντας το γεγο­νός ότι από τα ΜΜΕ ο Μάης του ’68 προ­βαλ­λό­ταν ως μια απο­κλει­στι­κά φοι­τη­τι­κή εξέ­γερ­ση, το στέ­λε­χος του ΚΚΕ σημεί­ω­νε: «Το ζήτη­μα έχει και μια θεω­ρη­τι­κή πλευ­ρά. Θέλουν ή προ­σπα­θούν να πουν σήμε­ρα στην εργα­τι­κή τάξη — όπως έλε­γαν και τότε πριν το Μάη του ’68 — ότι το επα­να­στα­τι­κό κίνη­μα πέρα­σε από τα χέρια των εργα­τών στα χέρια των φοι­τη­τών. Είναι γνω­στές οι από­ψεις Μαρ­κού­ζε και άλλων.

Ηρθε όμως ο Μάης του ’68 που ανέ­τρε­ψε όλη αυτή τη θεω­ρία και έδει­ξε πως μόνο όταν η εργα­τι­κή τάξη μπαί­νει στη μάχη, μπο­ρεί να δημιουρ­γη­θούν τρα­νταγ­μοί στο σύστη­μα το καπι­τα­λι­στι­κό, για­τί αυτή είναι η τάξη που διεκ­δι­κεί εξου­σία. Οταν έγι­νε η κατά­λη­ψη των εργο­στα­σί­ων, άρχι­σε η οικο­νο­μία της χώρας να δια­λύ­ε­ται. Αυτό είναι το πρώ­το βασι­κό στοιχείο.

Πρέ­πει, επί­σης, να προ­σθέ­σω ότι ο Ντε Γκολ έφυ­γε από τη Γαλ­λία. Πιστεύω εγώ — αλλά δεν είναι δική μου μόνο γνώ­μη — ότι δεν είχε εκεί­νη την επο­χή εμπι­στο­σύ­νη στα στρα­τεύ­μα­τα της Γαλ­λί­ας και πήγε να φέρει τα γαλ­λι­κά στρα­τεύ­μα­τα που στάθ­μευαν τότε στη Γερ­μα­νία. Και ήρθαν αυτά τα στρα­τεύ­μα­τα στη Γαλ­λία. Και στάθ­μευ­σαν στις πλα­τεί­ες. Το καθε­στώς έβλε­πε ότι αμφι­σβη­τεί­ται από τα συν­δι­κά­τα και τους εργα­ζό­με­νους και γνώ­ρι­ζε πολύ καλά ότι οι εργα­ζό­με­νοι ήταν αυτοί που μπο­ρού­σαν να πάρουν την εξουσία.

Και δεν πήρε μόνο τα μέτρα, που ανέ­φε­ρα, η γαλ­λι­κή αστι­κή τάξη. Ανα­συ­ντά­χτη­κε σε πολύ σύντο­μο διά­στη­μα κι έκα­νε τη μεγά­λη πορεία στις 29 του Μάη. Δια­κό­σιες πενή­ντα χιλιά­δες κόσμο υπο­λο­γί­ζω ότι κατέ­βα­σε κεί­νη τη μέρα η αστι­κή τάξη στην πορεία με κεντρι­κό σύν­θη­μα “ελευ­θε­ρία στην εργα­σία”. Δηλα­δή τι; Μην κάνε­τε εργά­τες κατά­λη­ψη στα εργο­στά­σια, μην κάνε­τε κατά­λη­ψη στους τόπους δου­λιάς, αφή­στε εμάς να δου­λέ­ψου­με. Να δου­λέ­ψουν μ’ αλλά λόγια αυτοί που εκμε­ταλ­λεύ­ο­νταν τους εργά­τες, τα αφεντικά.

Μετά πήραν μέτρα οργα­νω­μέ­νης επί­θε­σης, για να κατα­λά­βουν τα ίδια τα εργο­στά­σια. Θυμά­μαι στη “Citroen” ότι πάνω από 10 μέρες, κάθε πρωί από τις 7 μέχρι τις 12 το μεση­μέ­ρι, γίνο­νταν μάχες. Επί­θε­ση από τις δυνά­μεις που έλεγ­χε η αστι­κή τάξη να πάρουν το εργο­στά­σιο — δεν ήρθε Αστυ­νο­μία, αλλά πολι­τι­κές δυνά­μεις — και αντί­στα­ση από τους εργά­τες, που είχα­με κατα­λά­βει το εργο­στά­σιο, με νερό και άλλα μέσα. Γίνο­νταν συγκρού­σεις, αψι­μα­χί­ες και θυμά­μαι ένα επει­σό­διο μ’ έναν Ελλη­να από το Κιλ­κίς. Αυτοί πήραν τα ρού­χα του από τη μέση και πάνω κι εμείς τα ρού­χα από τη μέση και κάτω, αλλά και τον ίδιο. Τέτοιου είδους συγκρού­σεις γίνονταν.

Το ότι το καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα κιν­δύ­νευε φάνη­κε και από μια άλλη πλευ­ρά. Δεν υπήρ­χαν τρό­φι­μα. Υπήρ­ξε δελ­τίο στα τρό­φι­μα στο Παρί­σι και κανέ­νας δεν το έχει γρά­ψει ποτέ. Ολα αυτά νομί­ζω ότι ερμη­νεύ­ουν το για­τί σκό­πι­μα εμφα­νί­ζο­νται ως ηγέ­τες του γαλ­λι­κού Μάη μόνο οι φοι­τη­τές, ενώ απο­σιω­πά­ται ο κατα­λυ­τι­κός ρόλος της εργα­τι­κής τάξης».

Για τα πρό­σω­πα που στη συνέ­χεια προ­βλή­θη­καν ως «πρω­τα­γω­νι­στές» και «σύμ­βο­λα» του Μάη του ’68, σημεί­ω­νε: «Δια­βά­ζω σε δημο­σιεύ­μα­τα, ακούω στην τηλε­ό­ρα­ση για τον “Κόκ­κι­νο Ντα­νιέλ” ή “Κόκ­κι­νο Ντά­νι” — ανά­λο­γα πώς τον απο­κα­λεί ο καθέ­νας. Κόκ­κι­νος δεν υπήρ­ξε ποτέ. Αναρ­χι­κός ήταν ο άνθρω­πος. Ούτε είπε ποτέ ότι ήταν κόκ­κι­νος. Και στον ιστό της Σορ­βό­νης δεν είχε κόκ­κι­νες σημαί­ες. Είχε μαύ­ρες. Στα σημεία που αυτός μπο­ρού­σε να ελέγ­ξει. Στα άλλα σημεία, που δεν τα έλεγ­χε, οι σημαί­ες βεβαί­ως ήταν κόκ­κι­νες. Δεν μπο­ρού­με, λοι­πόν, να μιλά­με για “Κόκ­κι­νο Ντά­νι ή Ντανιέλ”».

Η συνέ­ντευ­ξη με τον Μ. Κατσια­νά­κο έκλει­νε με έναν σχο­λια­σμό, που δίνει και σήμε­ρα απά­ντη­ση σε όσους προ­σπα­θούν να αφαι­ρέ­σουν από τον γαλ­λι­κό Μάη του ’68 τον καθο­ρι­στι­κό ρόλο της εργα­τι­κής τάξης:

«Γνώ­μη μου είναι πως με την κατά­στα­ση που υπάρ­χει σήμε­ρα και τις δυσκο­λί­ες που αντι­με­τω­πί­ζουν οι εργα­ζό­με­νοι, επι­χει­ρούν να πεί­σουν την εργα­τι­κή τάξη ότι με τον γαλ­λι­κό Μάη δεν έγι­νε και τίπο­τε. Θεω­ρώ ότι κάνουν τη δου­λειά τους και από τη σκο­πιά των συμ­φε­ρό­ντων τους την κάνουν πολύ σωστά. Δε δίνουν την αλη­θι­νή διά­στα­ση του Μάη του ’68. Δίνουν μια διά­στα­ση φοι­τη­τι­κής κινη­το­ποί­η­σης, που βεβαί­ως υπήρ­ξε και ήταν συμ­βο­λή στον αγώ­να, αλλά ο κατα­λύ­της των εξε­λί­ξε­ων ήταν η παρέμ­βα­ση της εργα­τι­κής τάξης με όσα σας είπα προη­γου­μέ­νως. Πρέ­πει, δε, να σημειώ­σω ότι το κύριο αίτη­μα που είχαν οι εργα­ζό­με­νοι τις πρώ­τες μέρες ήταν σοσια­λι­σμός, ανα­τρο­πή του κοι­νω­νι­κού συστήματος»…

Πηγή: «Ριζο­σπά­στης», 26–27.5.2018.