19 Ιούνη 1947: Εκτέλεση 17 κομμουνιστών στην Αίγινα (Α’μέρος)

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

«Και οι 17 πρόταξαν ηρωικά τα στήθη τους στο εκτελεστικό απόσπασμα φωνάζοντας: Ζήτω το  ΕΑΜ, Ζήτω ο Ζαχαριάδης»

19/6/1947: Στον Τούρ­λο Αίγι­νας εκτε­λού­νται 17 κομ­μου­νι­στές από τις φυλα­κές της Αιγι­νας. Είναι οι: Απο­στο­λά­κης Νίκος, Αυγέ­ρης Μήτσος, Βου­τσι­νάς Κώστας, Γκι­να­νιώ­της Θανά­σης, Γκί­νης Δημή­τρης, Δημη­τρα­κό­που­λος Πανα­γιώ­της, Καλο­γιάν­νης Κυριά­κος, Κόλ­λιας Αλέ­κος, Κωτού­λιας Κώστας, Λάτσος Συνο­δι­νός, Μονέ­δας Μιχά­λης, Μπουρ­δής Αντώ­νης, Ντά­λιος Δημή­τρης, Σιδέ­ρης Θόδω­ρος, Τόλιας Πανα­γιώ­της, Τρια­ντά­φυλ­λου Θόδω­ρος, Χατζό­που­λος Βαγγέλης.

Στο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ της επό­με­νης μέρας το στυ­γε­ρό έγκλη­μα γίνε­ται πρω­το­σέ­λι­δο: «17 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ. Μαζί με τους άλλους εξε­τε­λέ­σθη­σαν και οι Μονέ­δας, Μπουρ­δής, Αυγέ­ρης. ΘΑ ΕΚΤΕΛΕΣΘΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ;»

Το ρεπορ­τάζ που ακο­λου­θεί δίνει συγκλο­νι­στι­κά στοι­χεία: «Με τη μυστι­κό­τη­τα που δια­πράτ­το­νται οι αναν­δρί­ες και τα εγκλή­μα­τα η κυβέρ­νη­ση του αίμα­τος οδή­γη­σε χθες το πρωί στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα ΔΕΚΑΕΠΤΑ αγω­νι­στές του Εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού Αγώ­να κατα­δι­κα­σμέ­νους σε θάνα­το από τα μετα­δε­κεμ­βρια­νά δικα­στή­ρια σκο­πι­μό­τη­τος από το 1945. Και οι 17 ήταν όλο τον και­ρό στις φυλα­κές της Αίγι­νας…» Στη συνέ­χεια αφού ανα­φέ­ρει τα ονό­μα­τα των εκτε­λε­σμέ­νων τονί­ζει: «Η εκτέ­λε­ση τους έγι­νε από μικτό από­σπα­σμα χωρο­φυ­λα­κής και στρα­τού χθες στις 5 το πρωί έξω από την πόλη της Αίγι­νας και προς την ανα­το­λι­κή της πλευ­ρά, όπου τα οχυ­ρά των γερ­μα­νι­κών πυρο­βό­λων. Στην εκτέ­λε­ση παρευ­ρέ­θη­σαν ο αντιει­σαγ­γε­λέ­ας Πει­ραιώς κ. Μάλ­θας και ισχυ­ρή δύνα­μη από χωρο­φύ­λα­κας και άνδρες της ΕΣΑ και ο ναυ­τι­κός διοι­κη­τής του Πειραιά.

ΜΕ ΔΕΜΕΝΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ!

Ταξι­διώ­τες που ήρθαν χθες το από­γευ­μα από την Αίγι­να ανα­φέ­ρουν ότι από την Τρί­τη μετα­φέρ­θη­κε εκεί μικτό από­σπα­σμα από 200 περί­που στρα­τιώ­τες και χωροφύλακες.

Επι­κε­φα­λής ήταν ο αντι­συ­νταγ­μα­τάρ­χης Μπά­χρης και ο διοι­κη­τής της Χωρο­φυ­λα­κής Πει­ραιώς Πολί­της. Οι εκτε­λέ­σεις έγι­ναν στη θέση Τούρ­λα κοντά στο β’ οχυ­ρό. Ειδι­κά γι’ αυτές  είχε πάει στην Αίγι­να και ο αντιει­σαγ­γε­λέ­ας Μάλ­φας. Σύμ­φω­να με τις ίδιες πλη­ρο­φο­ρί­ες το βρά­δυ της τετάρ­της έκλει­σαν πολύ νωρίς όλα τα μαγα­ζιά.  Μαζί με  τους 17 αγω­νι­στές που εκτέ­λε­σαν είχαν πάρει άλλους πέντε μη μελ­λο­θα­νά­τους για να παρα­πλα­νή­σουν τους φυλακισμένους.

Οι αγω­νι­στές οδη­γή­θη­καν στον τόπο όπου εκτε­λέ­σθη­σαν με δεμέ­να τα χέρια. Και οι εκτε­λε­στές τους αρνή­θη­καν να τους λύσουν όταν ζήτη­σαν να γρά­ψουν το τελευ­ταίο γράμ­μα στους δικούς τους.

Και οι 17 πρό­τα­ξαν ηρω­ι­κά τα στή­θη τους στο εκτε­λε­στι­κό από­σπα­σμα φωνά­ζο­ντας: «Ζήτω το  ΕΑΜ, Ζήτω ο Ζαχαριάδης»

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Το Υπουρ­γείο της Δικαιο­σύ­νης στο ανα­κοι­νω­θέν που έδω­σε στη δημο­σιό­τη­τα χθες το βρά­δυ, δεν   ανα­φέ­ρει τίπο­τα ούτε για τον τόπο όπου έγι­νε η εκτέ­λε­ση των 17 αγω­νι­στών ούτε για την ώρα που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε, όπως ακό­μη ούτε και πότε απε­φα­σί­σθη η εκτέ­λε­σή τους και για ποιους λόγους.

Από αρμό­δια πηγή του υπουρ­γεί­ου πλη­ρο­φο­ρού­με­θα ότι η εκτέ­λε­ση είχε απε­φα­σί­σθει από μέρες. Για το σκο­πό αυτό μάλι­στα είχαν απο­στα­λεί από μέρες ισχυ­ρά τμή­μα­τα χωρο­φυ­λά­κων και ανδρών της στρα­τιω­τι­κής αστυνομίας.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κή είναι η στά­ση τόσο του υπουρ­γεί­ου Δικαιο­σύ­νης όσο και της υπη­ρε­σί­ας των φυλα­κών Αιγί­νης απέ­να­ντι στους 17 μελ­λο­θα­νά­τους. Όχι μόνο απέ­φυ­γαν να τους ανα­κοι­νώ­σουν την από­φα­ση ότι επρό­κει­το να εκτε­λε­στούν αλλά τους έβγα­λαν από τα απο­μο­νω­τή­ρια τους χθες το από­γευ­μα με τη δια­βε­βαί­ω­ση ότι πρό­κει­ται να τους μετα­φέ­ρουν σε άλλες φυλα­κές. Τέχνα­σμα που μόνο οι Γερ­μα­νοί δάσκα­λοι τους το χρησιμοποιούσαν.

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ;

Ο υπουρ­γός της Δικαιο­σύ­νης κ. Αλε­ξαν­δρής και ο αρμό­διος διευ­θυ­ντής των φυλα­κών του κρά­τους στο υπουρ­γείο ως χθες το μεση­μέ­ρι εδή­λω­ναν ότι δεν γνω­ρί­ζουν τίπο­τα σχε­τι­κό και μόνον όταν η είδη­ση έφθα­σε από τον Πει­ραιά και δια­δό­θη­κε σε όλη την Αθή­να τόλ­μη­σαν να ανοί­ξουν το στό­μα τους και να επι­βε­βαιώ­σουν το γεγονός.

Σε ερω­τή­σεις των δημο­σιο­γρά­φων χθες το  μεση­μέ­ρι ο διευ­θυ­ντής της Σωφρο­νι­στι­κής Διοι­κή­σε­ως του υπουρ­γεί­ου κ. Κορ­φιω­τά­κης είπε ότι «δεν γνω­ρί­ζει αν θα επα­κο­λου­θή­σουν και άλλαι εκτε­λέ­σεις αγω­νι­στών» , επι­βε­βαί­ω­σε όμως την πλη­ρο­φο­ρία ότι από το Συμ­βού­λιο Χαρί­των έχουν επι­στρα­φεί στον εισαγ­γε­λέα εφε­τών άλλες 200 δικο­γρα­φί­ες αγω­νι­στών με θανα­τι­κές κατα­δί­κες που είχαν υπο­βά­λει αιτή­σεις για χάρη και απερρίφθησαν.

Ο ΑΙΩΝΙΟΣ ΖΕΡΒΑΣ

Ο κ. Ζέρ­βας δήλω­σε σχε­τι­κά με τις εκτε­λέ­σεις τα εξής: «Πρό­κει­ται περί ικα­νο­ποί­η­σε­ως του πνεύ­μα­τος δικαιο­σύ­νης. Θα ήτο πρω­τά­κου­στο αυτοί που διέ­πρα­ξαν τόσα εγκλή­μα­τα να μεί­νουν ατιμώρητοι».

ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ

Ο υπουρ­γός της Δικαιο­σύ­νης κ. Αλε­ξαν­δρής έκα­με χθες το βρά­δυ τις παρα­κά­τω κατα­πλη­κτι­κές δηλώ­σεις για τις εκτε­λέ­σεις των 17 αγωνιστών.

«Προ­σω­πι­κώς ούτε εγώ ούτε και η κυβέρ­νη­σις είχο­μεν ιδέ­αν δια τας 17 εκτε­λέ­σεις της Αιγί­νης μέχρι της 10^ης πρω­ι­νής σήμε­ρον .Τού­το είναι φυσι­κόν διό­τι αρμό­διος να απο­φα­σί­ζη την εκτέ­λε­σιν απο­φά­σε­ων κατα­δι­κών εις θάνα­τον είναι ο εισαγ­γε­λεύς εφετών.

Σ’ ερώ­τη­ση των δημο­σιο­γρά­φων αν πρό­κει­ται να επα­κο­λου­θή­σουν και άλλες εκτε­λέ­σεις θανα­τι­κών απο­φά­σε­ων κατά αγω­νι­στών  ο κ. Αλε­ξαν­δρής δήλω­σε: «Και δια τού­το αρμό­διος να απο­φα­σί­ση είναι ο εισαγ­γε­λεύς εφε­τών. Εκεί­νο το οποί­ον εγώ γνω­ρί­ζω είναι ότι από της 5^ης παρελ­θό­ντος Μαΐ­ου έδω­σαν εντο­λή να επι­στρα­φούν και επε­στρά­φη­σαν εις την εισαγ­γε­λί­αν Εφε­τών όλαι αι δικο­γρα­φί­αι θανα­τι­κών απο­φά­σε­ων κατά στα­σια­στών του δεκεμ­βρια­νού κινή­μα­τος και δοσιλόγων».

Οι ευθύ­νες των ΗΠΑ

Τις ευθύ­νες του αμε­ρι­κα­νι­κού παρά­γο­ντα ανα­δει­κνύ­ει πρω­το­σέ­λι­δα ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (21/6): «ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ17,ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ. Δια­ψεύ­σεις και πραγματικότητα».Και σημειώ­νει στο σχε­τι­κό ρεπορ­τάζ: « Η «νόμι­μη σφα­γή των 17 αγω­νι­στών και η αποκ΄λαυψη του σατα­νι­κού ρόλου που δια­δρα­μά­τι­σαν στην εγκλη­μα­τι­κή αυτή υπό­θε­ση η κυβέρ­νη­ση και ο Αμε­ρι­κα­νός πρέ­σβης κ. Μακ Βευ προ­κά­λε­σε αίσθη­μα φρί­κης στον ελλη­νι­κό λαό. Και όπως προ­κύ­πτει από τα τηλε­γρα­φή­μα­τα του εξω­τε­ρι­κού, ανά­λο­γη εντύ­πω­ση προ­ξέ­νη­σαν οι σχε­τι­κές ειδή­σεις και στη διε­θνή κοι­νή γνώμη…Και πόσο μεν άνα­δροι είναι οι κυβερ­νή­τες μας φαί­νε­ται καθα­ρά από την επί­ση­μη απάρ­νη­ση των ευθυ­νών τους για το φοβε­ρό έγκλη­μα. Αλλά είναι και κωμι­κή η ιερή αγα­νά­κτη­ση που τους έπια­σε ξαφ­νι­κά για τις συκο­φα­ντί­ες περί ανα­μεί­ξε­ως των μεγά­λων ξένων φίλων της Ελλά­δος. Και ιδου γιατί;

1. Ο Πρω­θυ­πουρ­γός και οι επτά αρχη­γοί νίπτουν τας χεί­ρας των. «Η κυβέρ­νη­σις, δηλώ­νουν επλη­ρο­φο­ρή­θη το γεγο­νός δια των εφη­με­ρί­δων! Τους δια­ψεύ­δει όμως το επί­ση­μο όργα­νο του Λαϊ­κού Κόμ­μα­τος γρά­φο­ντας στη στή­λη του κυρί­ου άρθρου: «Είναι παρή­γο­ρον ότι η κυβέρ­νη­σις άρχι­σε ν’αντιλαμβάνεται την αλή­θεια, όπως συνά­γε­ται από την ΠΡΟΧΘΕΣΙΝΗΝ ΤΗ ΣΚΛΗΡΑΝ ΑΛΛ’ ΕΠΙΒΕΒΛΗΜΕΝΗ ΠΡΑΞΙΝ»
2. Στη συνε­δρί­α­ση της Βου­λής (5/7/1947) ο Φιλε­λεύ­θε­ρος βου­λευ­τής κ. Γ. Μαύ­ρος απα­ντώ­ντας σε ερω­τή­σεις τωνκ.κ. Χατζη­πά­νου (υπουρ­γού Δικαιο­σύ­νης) Λυκου­ρέ­ζου (Μαρ­κε­ζί­νη) και Μπέη Αντω­νο­πού­λου (Ζέρ­βα) οποί­ος ανε­κά­λε­σε την δια­τα­γήν της εκτε­λέ­σε­ως 160 θανα­τι­κών κατα­δι­κών είπε τα εξής; «ΜΑΥΡΟΣ: Ο τότε πρό­ε­δρος της κυβερ­νή­σε­ως κ. Σοφού­λης είχε δηλώ­σει ότι θα εκτε­λε­σθούν όλαι οι κατα­δι­κα­στι­καί εις θάνα­τον απο­φά­σεις, αίτι­νες ανήρ­χο­ντο σε 160. Ο τότε πρε­σβευ­τής της Αγγλί­ας διε­τύ­πω­σε την φιλι­κήν γνώ­μην την οποιαν και έκα­μα γνω­στή εις τοναρ­χη­γόν του Λαϊ­κού Κόμ­μα­τος (από τα στε­νο­γρα­φη­μέ­να πρα­κτι­κά της Βουλής.Συνεδρίαση 5/7/1947)
3. Ο  Λαϊ­κός υπουρ­γός της Δικαιο­σύ­νης  κ. Χατζη­πά­νος δικαιο­λό­γη­σε σε μετα­γε­νέ­στε­ρη συνε­δρί­α­ση της Βου­λής τη μη εκτέ­λε­ση των κρα­του­μέ­νων αγω­νι­στών με τη αφή δήλω­ση ότι δεν το επι­τρέ­πουν «ξένοι παρά­γο­ντες». Και δεν ήσαν απα­ραί­τη­τες οι δηλώ­σεις των δύο υπουρ­γών της Δικαιο­σύ­νης. Για­τί είναι κοι­νό μυστι­κό ότι την επο­χή εκεί­νη το Φορεϊν Οφις δεν έκρι­νε επί­και­ρο και σκό­πι­μο – για λογα­ρια­σμό του- να επι­τρέ­ψει τη διά­πρα­ξη του πρό­σθε­του αυτού εγκλήματος.

Και αυτά όσον αφο­ρά της αγγλι­κή πολι­τι­κή της «μη επεμ­βά­σε­ως» στα εσω­τε­ρι­κά μας! Εξ’ ίσου όμως ανε­πέ­δε­κτη από κάθε αμφι­σβή­τη­ση είναι η πλη­ρο­φο­ρία μας ότι η θανά­τω­ση των 17 αγω­νι­στών κρί­θη­κε κατά τη συνά­ντη­ση Μακ Βευ- Τσαλ­δά­ρη της 6^ης τρέ­χο­ντος. Ο Αμε­ρι­κα­νός πρε­σβευ­τής αρνή­θη­κε να εγκρί­νει την εφαρ­μο­γή ολο­κλη­ρω­τι­κών μέτρων για τηνΑ­θή­να – Πει­ραιά προ­τού συνέλ­θει το Συμ­βού­λιο Ασφα­λεί­ας και εν πάση περι­πτώ­σει πρω­τού φθά­σει ο κ. Γερι­σγουωλντ. Ο κ. Τσαλ­δά­ρης έσπευ­σε να δηλώ­σει ότι συμ­φω­νεί με την άπο­ψη του κ. Μακ Βευ αλλά κρί­νει σκό­πι­μο να υπο­γραμ­μί­σει «τον δυσά­ρε­στον αντί­κτυ­πον που θα είχε δια το μαχό­με­νο έθνος η ανα­βο­λή των μέτρων!» Στο σημείο αυτό ο κ.  Μακ  Βευ είπε ότι «η Ουά­σιγ­κτων δεν θα είχεν αντίρ­ρη­σιν  προ­κει­μέ­νου περί της πιστής και ακρι­βο­δί­καιας λει­τουρ­γί­ας των κει­μέ­νων νόμων». Όταν δε ο κ. Τσαλ­δά­ρης του ανέ­φε­ρε ότι εκκρε­μούν εκα­το­ντά­δες θανα­τι­κών απο­φά­σε­ων ο Αμε­ρι­κα­νός πρε­σβευ­τής εξέ­φρα­σε τη γνώ­μη ότι «εάν και εφ’ όσον αι δικα­στι­καία αυταί απο­φά­σεις έχουν εκδο­θή νομί­μως και έχουν τηρη­θή όλοι οι προ­βλε­πό­με­νοι εν Ελλά­δι δικο­νο­μι­κοί κανό­νες, δεν δύνα­ται να εμπο­δί­ση την εκτέ­λε­σιν αυτών!»

Δέκα τρεις μέρες έπει­τα από την συνο­μι­λία αυτή (όσες χρειά­σθη­καν να προ­ε­τοι­μα­σθεί με μυστι­κό­τη­τα το έγκλη­μα) οι 17 ήρω­ες της Εθνι­κής Αντί­στα­σης δέχο­νταν κατά­στη­θα τα δολο­φο­νι­κά βόλια του εκτε­λε­στι­κού αποσπάσματος»

Αντιδράσεις

Η εκτέ­λε­ση των 17 αγω­νι­στών προ­κα­λεί παρά τις δύσκο­λες συν­θή­κες πλή­θος πολύ­μορ­φων αντιδράσεων.

Με ανα­κοί­νω­ση της η Κ.Ε του ΕΑΜ τονί­ζει ότι για να ενθαρ­ρυν­θεί η κυβέρ­νη­ση και να φθά­σει έως το έγκλη­μα «της εκτε­λέ­σε­ως των17 κρα­του­μέ­νων αγω­νι­στών της Εθνι­κής Αντί­στα­σης χρειά­σθη­κε την επέμ­βα­ση του βρε­τα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού στην Ελλά­δα να την δια­δε­χτεί η πρω­τό­γο­νη αμε­ρι­κα­νι­κή κηδε­μο­νία.»  Υπο­γραμ­μί­ζε­ται ακό­μη ότι το ΕΑΜ «έχει λόγους να φοβά­ται ότι θα επα­κο­λου­θή­σουν και άλλες αθρό­ες εκτε­λέ­σεις αγω­νι­στών της Εθνι­κής Αντί­στα­σης» και προ­σθέ­τει ότι «η κυβέρ­νη­ση με παρό­τρυν­ση των νέων ξένων πατρώ­νων της φαί­νε­ται  απο­φα­σι­σμέ­νη να βαθύ­νει το εθνι­κό χάσμα, χύνο­ντας ολο­έ­να και περισ­σό­τε­ρο αίμα για να κατα­στή­σει αδύ­να­τη τη συνεν­νό­η­ση και την κατά­παυ­ση του εμφυ­λί­ου σπα­ραγ­μού που αξιώ­νει ολο­έ­να και πιο επι­τα­κτι­κά όλο το έθνος.».Τέλος καταγ­γέλ­λει «τα κακούρ­γα αυτά σχέ­δια των κρα­τού­ντων» στη διε­θνή κοι­νή γνώ­μη και απευ­θύ­νει έκκλη­ση στα Ηνω­μέ­να Έθνη «να κρα­τή­σουν επί τέλους το φονι­κό χέρι της Ελλη­νι­κής κυβερνήσεως».

Γρά­φει ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (21/6): «Ο λαός εκφρά­ζει τον πόνο και την αγα­νά­κτη­σή του για την άναν­δρη εκτέ­λε­ση των 17 αγω­νι­στών της Εθνι­κής Αντί­στα­σης στην Αίγι­να. Λαϊ­κές επι­τρο­πές και αντι­προ­σω­πεί­ες εργα­τι­κών και επαγ­γελ­μα­τι­κών οργα­νώ­σε­ων έκα­ναν δια­βή­μα­τα και υπέ­βα­λαν υπο­μνή­μα­τα στην Αρχιε­πι­σκο­πή, στα Πολι­τι­κά Γρα­φεία, στην αμε­ρι­κα­νι­κή, την αγγλι­κή και γαλ­λι­κή πρε­σβεία, στη Λέσχη των Φιλε­λευ­θέ­ρων, στο στρα­τη­γό Πλα­στή­ρα, στον κ.Τσουδερό..»

Επί­σης υπάρ­χουν και αντι­δρά­σεις των εργα­τών που εκφρά­ζε­ται ακό­μη και με στά­σεις εργα­σί­ας « Σ’ ένδει­ξη  δια­μαρ­τυ­ρί­ας για τις εκτε­λέ­σεις των17 αγω­νι­στών στην Αιγι­να κατέ­βη­κε χθες σε 1 ώρα στά­ση εργα­σί­ας το προ­σω­πι­κό των μηχα­νουρ­γεί­ων Ανδρε­α­δά­κη, Αξε­λού, Κωστα­ντά­ρα, Μηλιώ­νη, Δρί­τσα, Σάβ­βα και Χαμπά­κη στον Πειραιά»

(Συνε­χί­ζε­ται)