22 Ιουλίου 1943: Διαδήλωση κατά της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής

Στις αρχές Ιού­λη 1943, οι Γερ­μα­νοί απο­φά­σι­σαν να αντι­κα­τα­στή­σουν με βουλ­γα­ρι­κά φασι­στι­κά στρα­τεύ­μα­τα, τα δικά τους στρα­τεύ­μα­τα κατο­χής και στην υπό­λοι­πη Μακεδονία.
Μόλις έγι­νε γνω­στή η από­φα­ση των χιτλε­ρι­κών, σηκώ­θη­κε ισχυ­ρό κύμα αγα­νά­κτη­σης σε όλη τη χώρα. Στις 8 Ιού­λη, η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΕΑΜ κάλε­σε το λαό σε «συνα­γερ­μό για τη σωτη­ρία του λαού της Μακε­δο­νί­ας και της Θρά­κης από τα νύχια των αιμο­βό­ρων εισβο­λέ­ων…». Από­φα­ση με παρό­μοιο περιε­χό­με­νο κυκλο­φό­ρη­σε και η ΚΕ του ΕΛΑΣ.

Η αρχή των κινη­το­ποι­ή­σε­ων έγι­νε στη Μακε­δο­νία, στη Θεσ­σα­λο­νί­κη στις 10 Ιού­λη. Με την καθο­δή­γη­ση του ΕΑΜ, συγκρο­τή­θη­καν συλ­λα­λη­τή­ρια με συμ­με­το­χή χιλιά­δων πατριω­τών στις πόλεις Κιλ­κίς, Εδεσ­σα, Βέροια, Γιαν­νι­τσά, Κοζά­νη, Βόλο, Καρ­δί­τσα, κ.α.

Απο­κο­ρύ­φω­μα των εκδη­λώ­σε­ων απο­τέ­λε­σε η μάχη που έδω­σε ο αθη­ναϊ­κός λαός στις 22 Ιού­λη 1943.

Το πρωί της 22 Ιού­λη, στην Αθή­να είχε στα­μα­τή­σει κάθε κίνη­ση. Οι εργά­τες είχαν κατέ­βει σε απερ­γία. Τα δημό­σια γρα­φεία και τα κατα­στή­μα­τα έκλει­σαν και στους έρη­μους δρό­μους κυκλο­φο­ρού­σαν περί­πο­λοι στρα­τευ­μά­των κατο­χής και Ελλή­νων αστυ­νο­μι­κών. Σε επί­και­ρα σημεία της πρω­τεύ­ου­σας, οι Γερ­μα­νοϊ­τα­λοί είχαν στή­σει πολυ­βό­λα. Οι ξένοι κατα­κτη­τές και οι λακέ­δες τους είχαν πάρει όλα τα μέτρα για να εμπο­δί­σουν τις εκδη­λώ­σεις του λαού.

Αλλά κατά τις 10 το πρωί οι δρό­μοι άρχι­ζαν να ζωντα­νεύ­ουν. Οι Αθη­ναί­οι κατέ­φθα­σαν στους προ­κα­θο­ρι­σμέ­νους χώρους των συγκε­ντρώ­σε­ων. Οι Πλα­τεί­ες στα Εξάρ­χεια και στου Ψυρ­ρή, στο Κολω­νά­κι, στο Μονα­στη­ρά­κι, η Πλα­τεία Λαυ­ρί­ου, η Ομό­νοια και άλλα κεντρι­κά σημεία της πρω­τεύ­ου­σας πλημ­μύ­ρι­σαν από χιλιά­δες πατριώ­τες. Με ξεδι­πλω­μέ­νες ελλη­νι­κές σημαί­ες και πλα­κάτ, οι μάζες του λαού προ­χώ­ρη­σαν προς το κέντρο, ενώ χιλιά­δες προ­κη­ρύ­ξεις γέμι­σαν τους δρό­μους: «Οχι επέ­κτα­ση», «Εξω οι Βούλ­γα­ροι φασί­στες από την ελλη­νι­κή Μακε­δο­νία — Θρά­κη», «Κάτω οι προ­δό­τες». Τα συν­θή­μα­τα αυτά αντή­χη­σαν σ’ όλους τους δρό­μους της πρωτεύουσας.

Τα γερ­μα­νι­κά τανκς επι­χεί­ρη­σαν χωρίς επι­τυ­χία να δια­λύ­σουν τις φάλαγ­γες των δια­δη­λω­τών. Ακο­λού­θη­σαν σκλη­ρές συγκρού­σεις. Στις συγκρού­σεις σκο­τώ­θη­καν 30 δια­δη­λω­τές, ανά­με­σά τους η Πανα­γιώ­τα Στα­θο­πού­λου, η Κού­λα Λίλη, ο Κ. Δου­κά­κης, η υφα­ντουρ­γός Ολγα Μπα­κό­λα, η φοι­τή­τρια Αντω­νιά­δη, ο Μ. Καλο­ζύ­μης, ο Θωμάς Χατζη­θω­μάς, ο Θ. Τερια­κής, ο Β. Στε­φα­νιώ­της και ο ανά­πη­ρος του ελλη­νοϊ­τα­λι­κού πολέ­μου Αντώ­νης Παπα­σταυ­ρά­κης. Τραυ­μα­τί­στη­καν 200 δια­δη­λω­τές και συνε­λή­φθη­σαν 500. Πολ­λοί από αυτούς κατα­δι­κά­στη­καν σε βαριές ποινές.