Η αλληλογραφία του δικτάτορα με τον Αμερικανό πρόεδρο

Επι­μέ­λεια Σφυ­ρο­δρέ­πα­νος //

Εν όψει της επι­κεί­με­νης προ­κλη­τι­κής επί­σκε­ψης Ομπά­μα στη χώρα μας, λίγες μέρες πριν από την επέ­τειο της εξέ­γερ­σης του Πολυ­τε­χνεί­ου κατά της δικτα­το­ρί­ας, αντι­γρά­φου­με ένα από­σπα­σμα από το βιβλίο του ‑πλή­ρως φιλι­κά προ­σκεί­με­νου προς τις ΗΠΑ- Α. Παπα­χε­λά “ο βια­σμός της ελλη­νι­κής δημο­κρα­τί­ας”, με τις επι­στο­λές που ανταλ­λάσ­σουν ο δικτά­το­ρας Γ. Παπα­δό­που­λος και ο Αμε­ρι­κα­νός πρό­ε­δρος Λ. Τζόν­σον, επι­βε­βαιώ­νο­ντας τις καλές σχέ­σεις συνερ­γα­σί­ας των δύο κρα­τών και τις πραγ­μα­τι­κές αξί­ες του “ελεύ­θε­ρου κόσμου”.

Ο Παπα­δό­που­λος έστει­λε στις 6 Ιανουα­ρί­ου του 1968, μέσ του ελλη­νο­α­με­ρι­κα­νού επι­χει­ρη­μα­τία Τομ Πάπας, προ­σω­πι­κή επι­στο­λή προς τον πρό­ε­δρο Λύντον Τζόν­σον. Ο δικτά­το­ρας ανέ­πτυ­ξε στην επι­στο­λή του “τα αίτια, τις προ­ο­πτι­κές και τους στό­χους της Επα­νά­στα­σης της 21ης Απρι­λί­ου 1967”, τονί­ζο­ντας: “Η Ελλά­δα θα ήταν δέσμια του Σιδη­ρού Παρα­πε­τά­σμα­τος, εάν οι ΗΠΑ δεν είχαν βοη­θή­σει την κατα­τα­λαι­πω­ρη­μέ­νη χώρα μου. Η επα­νά­στα­ση πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε, ενώ η Ελλά­δα βρι­σκό­ταν στο χεί­λος εμφυ­λί­ου πολέ­μου, που θα ήταν το βέβαιο απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών που είχαν προ­γραμ­μα­τι­στεί για τις 28 Μαΐ­ου. Αυτές οι εκλο­γές, όποιο κι αν ήταν το απο­τέ­λε­σμά τους, δε θα είχαν λύσει την κρί­ση. Αντι­θέ­τως, θα την είχαν οδη­γή­σει σε εκρη­κτι­κή κλι­μά­κω­ση. Μέσα σε όλο αυτό το εφιαλ­τι­κό και χαώ­δες σκη­νι­κό, η μόνη οργα­νω­μέ­νη δύνα­μη ‑πλην του Στρα­τού- ήταν το κομ­μου­νι­στι­κό κόμ­μα, το οποίο θα είχε κυριαρ­χή­σει στη ζωή του τόπου”. Ο Παπα­δό­που­λος παρο­μοί­α­ζε την κατά­στα­ση στην Ελλά­δα τις παρα­μο­νές της 21ης Απρι­λί­ου με τις συν­θή­κες που επι­κρα­τού­σαν στην Τσε­χο­σλο­βα­κία το 1968, και υπο­σχό­ταν ότι πρό­θε­σή του δεν ήταν να παρα­μεί­νει επ’ αόρι­στον στην εξου­σία. Κατα­λή­γο­ντας, εξέ­φρα­ζε την ελπί­δα πως “η ειλι­κρι­νής αφο­σί­ω­σή μας στους συμ­μά­χους και στις αρχές του Ελεύ­θε­ρου Κόσμου θα βρουν την κατάλ­λη­λη αντα­πό­κρι­ση από την πλευ­ρά της κυβέρ­νη­σης των ΗΠΑ”.

Το Στέ­ητ Ντη­πάρ­τμεντ πρό­τει­νε να στα­λεί απά­ντη­ση του αμε­ρι­κα­νού προ­έ­δρου με το επι­χεί­ρη­μα ότι “ο Παπα­δό­που­λος είναι το κέντρο δύνα­μης στην Ελλά­δα και εκπρο­σω­πεί τα μετριο­πα­θή στοι­χεία της χού­ντας”. Ο Τζόν­σον έστει­λε πράγ­μα­τι επι­στο­λή, ένα μήνα αργό­τε­ρα, με την οποία ανα­γνώ­ρι­ζε ουσια­στι­κά τον Παπα­δό­που­λο ως νόμι­μο πρω­θυ­πουρ­γό της χώρας. Ο Τζόν­σον έγραφε:

“Αγα­πη­τέ κ. πρωθυπουργέ”,

Ευχα­ρι­στώ για την επι­στο­λή σας της 6ης Ιανουα­ρί­ου. Την διά­βα­σα με ενδια­φέ­ρον και είμαι ευγνώ­μων διό­τι έχε­τε συνει­δη­το­ποι­ή­σει τα διλήμ­μα­τα που αντι­με­τω­πί­ζουν οι δημο­κρα­τι­κές χώρες από την αιφ­νι­δια­στι­κή αλλα­γή κυβέρ­νη­σης στη χώρα στις 21 Απρι­λί­ου 1967.

Δέχο­μαι μετά χαράς τις δια­βε­βαιώ­σεις σας πως δεν σκο­πεύ­ε­τε να επι­βά­λε­τε προ­σω­πο­πα­γές ή μόνι­μο καθε­στώς το οποίο θα έρχε­ται σε αντί­φα­ση με τις θεμε­λιώ­δεις αρχές του Ελεύ­θε­ρου Κόσμου. (…)

Παρ’ ότι δε θέλω να συζη­τή­σω τα εσω­τε­ρι­κά ελλη­νι­κά προ­βλή­μα­τα πριν από την 21η Απρι­λί­ου ή τις δικαιο­λο­γί­ες για όσα έγι­ναν εκεί­νη την ημέ­ρα και μετά, η κυβέρ­νη­σή μου θεω­ρεί ότι ορι­σμέ­να από τα μέτρα που έχε­τε λάβει είναι θετι­κά για την απο­κα­τά­στα­ση κανο­νι­κών συν­θη­κών στην ελλη­νι­κή πολι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή ζωή. Ελπί­ζω ότι θα ακο­λου­θή­σε­τε αυτό το μονο­πά­τι έως ότου απο­κα­τα­στα­θούν όλες οι ελευ­θε­ρί­ες και διε­ξα­χθούν ελεύ­θε­ρες μυστι­κές εκλο­γές στην Ελλάδα.

Όπως γνω­ρί­ζε­τε κ. πρω­θυ­πουρ­γέ, οι χώρες μας έχουν πολ­λές κοι­νές αξί­ες. Έχου­με μακρά και παρα­γω­γι­κή σχέ­ση, βασι­σμέ­νη σε κοι­νούς στό­χους και δεσμούς. Πρό­κει­ται για σχέ­ση μεγί­στης σημα­σί­ας για εμάς τους Αμε­ρι­κα­νούς. Πιστεύω ότι συμ­φω­νεί­τε πως μπο­ρεί να ανα­πτυ­χθεί σε κλί­μα αμοι­βαί­ας εμπι­στο­σύ­νης και σεβα­σμού. Σας εύχο­μαι, μέσα σε αυτό το κλί­μα, επι­τυ­χία στις προ­σπά­θειές σας για την υλο­ποί­η­ση των στό­χων του λαού σας.”

Η ηγε­σία του Στέ­ητ Ντη­πάρ­τμεντ απο­φά­σι­σε, εν τω μετα­ξύ, να προ­χω­ρή­σει στην πλή­ρη εξο­μά­λυν­ση των σχέ­σε­ών της με το καθε­στώς. Τηλε­γρά­φη­μα του Στέ­ητ Ντη­πάρ­τμεντ τόνι­ζε: “Έχου­με απο­φα­σί­σει να προ­χω­ρή­σου­με στο εγγύς μέλ­λον σε μια σχέ­ση εργα­σί­ας με το καθε­στώς στην Αθή­να. Η από­φα­σή μας βασί­ζε­ται στο γεγο­νός ότι το καθε­στώς ελέγ­χει τη χώρα και πως απο­κο­μί­σα­με όλα τα δυνα­τά οφέ­λη από την έως τώρα πολι­τι­κή μας (της ψυχρής από­στα­σης). Έχου­με, εν πάση περι­πτώ­σει, συμ­φέ­ρο­ντα στην Ελλά­δα, τα οποία πρέ­πει να προσέξουμε”.

Ο κύβος είχε ριφθεί, η Ουά­σιγ­κτον ανα­γνώ­ρι­ζε τον Παπα­δό­που­λο και την κυβέρ­νη­σή του. Οι αμε­ρι­κα­νοί αξιω­μα­τού­χοι πίστευαν εξάλ­λου ότι η χού­ντα θα μπο­ρού­σε να χει­ρι­στεί με μεγα­λύ­τε­ρη ευχέ­ρεια το Κυπρια­κό, εφό­σον δε θα υφί­στα­το πιέ­σεις από τον ελλη­νι­κό Τύπο και την κοι­νή γνώμη.