Ανακαλύφθηκε ιστορική χαμένη επιστολή του Γαλιλαίου

Ανα­κα­λύ­φθη­κε κατα­χω­νια­σμέ­νο στα αρχεία της Βασι­λι­κής Εται­ρεί­ας επι­στη­μών της Βρε­τα­νί­ας το ‑θεω­ρού­με­νο χαμέ­νο- πρω­τό­τυ­πο γράμ­μα με το οποίο ο Γαλι­λαί­ος για πρώ­τη φορά παρέ­θε­τε σε έναν Ιτα­λό φίλο του τα «αιρε­τι­κά» ηλιο­κε­ντρι­κά επι­χει­ρή­μα­τά του ενά­ντια στο δόγ­μα της Εκκλη­σί­ας ότι ο Ήλιος γυρί­ζει γύρω από τη Γη.

Η επι­στο­λή ρίχνει νέο φως στη μακρό­χρο­νη δια­μά­χη του Ιτα­λού φυσι­κού και αστρο­νό­μου με τις ρωμαιο­κα­θο­λι­κές αρχές, που είχαν ως κατά­λη­ξη την κατα­δί­κη του για αίρε­ση το 1633. Το επτα­σέ­λι­δο γράμ­μα, με την υπο­γρα­φή «G.G.» (Galileo Galilei), το οποίο είχε γρα­φεί 20 χρό­νια πριν, στις 21 Δεκεμ­βρί­ου 1613, απο­κα­λύ­πτει ότι στο ξεκί­νη­μα της ιστο­ρι­κής σύγκρου­σης επι­στή­μης – εκκλη­σί­ας ο Γαλι­λαί­ος είχε σαφή συνεί­δη­ση των κιν­δύ­νων και προ­σπα­θού­σε να «νερώ­σει» τους ισχυ­ρι­σμούς του.

Το εν λόγω γράμ­μα ήταν γνω­στό, καθώς είχαν γίνει αρκε­τά αντί­γρα­φά του, ενώ υπάρ­χουν δύο εκδο­χές του: μία που εστά­λη από «χαφιέ» στην Ιερά Εξέ­τα­ση στη Ρώμη και μία άλλη με πιο μετριο­πα­θή γλώσ­σα. Επει­δή έως τώρα είχε χαθεί το πρω­τό­τυ­πο γράμ­μα, δεν ήταν σαφές αν η Ιερά Εξέ­τα­ση είχε «μαγει­ρέ­ψει» μια πιο «αιρε­τι­κή» εκδο­χή του γράμ­μα­τος για να τον ενο­χο­ποι­ή­σει καλύ­τε­ρα (κάτι που ο Γαλι­λαί­ος ισχυ­ρι­ζό­ταν στους φίλους του) ή αν ο ίδιος είχε πράγ­μα­τι γρά­ψει το πιο επα­να­στα­τι­κό γράμ­μα στην Ιερά Εξέ­τα­ση, αλλά μετά απο­φά­σι­σε να φανεί ‑ή μάλ­λον να προ­σποι­η­θεί- πιο μετριοπαθής.

Η ανα­κά­λυ­ψη του πρω­τό­τυ­που γράμ­μα­τος, σύμ­φω­να με το «Nature», δεί­χνει ότι συνέ­βη το δεύ­τε­ρο και ότι ο Γαλι­λαί­ος είπε ψέμα­τα πως δήθεν η Εκκλη­σία είχε παρα­ποι­ή­σει τα λεγό­με­νά του. Αυτός έγρα­ψε μια πιο «νερω­μέ­νη» εκδο­χή των θεω­ριών του, έστει­λε τη «μαγει­ρε­μέ­νη» επι­στο­λή σε ένα φίλο του, τον μαθη­μα­τι­κό Μπε­νε­ντέ­το Καστέ­λι του Πανε­πι­στη­μί­ου της Πίζα, και του ζήτη­σε να την προ­ω­θή­σει στο Βατι­κα­νό, ότι δήθεν αυτή ήταν η πρω­τό­τυ­πη επι­στο­λή του και όχι η άλλη, η πιο αιρε­τι­κή, που είχε ήδη φθά­σει στην Ιερά Εξέταση.

Το γράμ­μα βρι­σκό­ταν στην κατο­χή της Βασι­λι­κής Εται­ρεί­ας επί του­λά­χι­στον 250 χρό­νια, αλλά είχε περά­σει απα­ρα­τή­ρη­το από τους ιστο­ρι­κούς. «Ξεθά­φτη­κε» από τη βιβλιο­θή­κη της από τον μετα­δι­δα­κτο­ρι­κό ερευ­νη­τή της ιστο­ρί­ας της επι­στή­μης Σαλ­βα­τό­ρε Ρικιάρ­ντο του Πανε­πι­στη­μί­ου του Μπέρ­γκα­μο, ο οποί­ος επι­σκέ­φθη­κε τη βιβλιο­θή­κη τον Αύγου­στο για άλλο λόγο, αλλά τυχαία έπε­σε πάνω στην ιστο­ρι­κή επιστολή.

Όπως είπε, «δεν μπο­ρού­σα να πιστέ­ψω ότι είχα ανα­κα­λύ­ψει ένα γράμ­μα που ουσια­στι­κά όλοι οι μελε­τη­τές του Γαλι­λαί­ου θεω­ρού­σαν σίγου­ρα χαμέ­νο. Φαι­νό­ταν ακό­μη πιο απί­στευ­το, επει­δή η επι­στο­λή δεν είχε βρε­θεί σε κάποια άση­μη βιβλιο­θή­κη, αλλά στη βιβλιο­θή­κη της Βασι­λι­κής Εται­ρεί­ας». Ο Ρικιάρ­ντο και άλλοι ερευ­νη­τές έκα­ναν ανα­λυ­τι­κή παρου­σί­α­ση του ευρή­μα­τός τους στο περιο­δι­κό «Notes and Records» της Βασι­λι­κής Εταιρείας.

Στην επι­στο­λή ο Γαλι­λαί­ος για πρώ­τη φορά τονί­ζει ότι η επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να πρέ­πει να είναι απαλ­λαγ­μέ­νη από το θεο­λο­γι­κό δόγ­μα, ανα­φέ­ρει ότι οι ανα­φο­ρές της Βίβλου σε αστρο­νο­μι­κά συμ­βά­ντα δεν πρέ­πει να ληφθούν υπό­ψη στην κυριο­λε­ξία και επι­ση­μαί­νει ότι οι θρη­σκευ­τι­κές αρχές που ισχυ­ρί­ζο­νται το αντί­θε­το, δεν έχουν τις κατάλ­λη­λες γνώ­σεις για να κρί­νουν σωστά. Ανα­φέ­ρει πάντως ότι το ηλιο­κε­ντρι­κό μοντέ­λο, ότι η Γη περι­φέ­ρε­ται πέριξ του Ηλί­ου, που είχε παρου­σιά­σει ο πολω­νός αστρο­νό­μος Κοπέρ­νι­κος πριν περί­που 70 χρό­νια (το 1543), δεν είναι ασύμ­βα­το με τη Βίβλο.

Ο Γαλι­λαί­ος, ο οποί­ος ζού­σε στη Φλω­ρε­ντία, είχε γρά­ψει χιλιά­δες γράμ­μα­τα, μερι­κά από τα οποία απο­τε­λούν μικρές επι­στη­μο­νι­κές πραγ­μα­τεί­ες. Συχνά γίνο­νταν αντί­γρα­φα των επι­στο­λών του και κυκλο­φο­ρού­σαν από χέρι σε χέρι. Το συγκε­κρι­μέ­νο γράμ­μα στον Καστέ­λι, που δια­σώ­ζε­ται σε δύο εκδο­χές, θεω­ρεί­ται από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα. Η πιο «σκλη­ρή» εκδο­χή του, που σήμε­ρα σώζε­ται στα μυστι­κά αρχεία του Βατι­κα­νού, εστά­λη στη Ιερά Εξέ­τα­ση στη Ρώμη, στις 7 Φεβρουα­ρί­ου 1615, από τον δομι­νι­κα­νό μονα­χό Νικο­λό Λορίνι.

Λίγες μέρες μετά, στις 16 Φεβρουα­ρί­ου, ο Γαλι­λαί­ος έγρα­ψε στον κλη­ρι­κό φίλο του στη Ρώμη Πιέ­ρο Ντί­νι, λέγο­ντάς του ότι το γράμ­μα με το οποίο ο Λορί­νι τον «κάρ­φω­σε» στην Ιερά Εξέ­τα­ση, δεν ήταν το αυθε­ντι­κό και του προ­ώ­θη­σε μια λιγό­τε­ρο «εμπρη­στι­κή» εκδο­χή της επι­στο­λής, που ισχυ­ρί­σθη­κε ότι είναι η σωστή, γι’ αυτό ζήτη­σε από τον Ντί­νι να τη στεί­λει στους θεο­λό­γους του Βατι­κα­νού (ώστε να περιο­ρί­σει τη ζημιά που θα του έκα­νε η προη­γού­με­νη επι­στο­λή). Σε αυτή τη λιγό­τε­ρο προ­κλη­τι­κή επι­στο­λή, ο Γαλι­λαί­ος, μετα­ξύ άλλων, εκφρά­ζει τις ανη­συ­χί­ες του ότι η Ιερά Εξέ­τα­ση «μπο­ρεί εν μέρει να εξα­πα­τη­θεί από απά­τη», που του έχουν στή­σει οι εχθροί του.

Με όλα αυτά είχε δημιουρ­γη­θεί μεγά­λο μπέρ­δε­μα στους μελε­τη­τές. Η ανα­κά­λυ­ψη όμως του υπο­γε­γραμ­μέ­νου από τον ίδιο πρω­το­τύ­που στη Βασι­λι­κή Εται­ρεία, το οποίο έχει τον γρα­φι­κό χαρα­κτή­ρα του, δεί­χνει ότι ο ίδιος ο Γαλι­λαί­ος επι­χεί­ρη­σε να «νερώ­σει» το αρχι­κό γράμ­μα του που είχε πέσει στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης.

Με δεδο­μέ­νο ότι λίγα χρό­νια πριν, το 1600, η Ιερά Εξέ­τα­ση είχε κάψει στην πυρά τον Δομι­νι­κα­νό κλη­ρι­κό και μαθη­μα­τι­κό Τζιορ­ντά­νο Μπρού­νο για αιρε­τι­κές από­ψεις που περι­λάμ­βα­ναν την υπο­στή­ρι­ξη του ηλιο­κε­ντρι­κού μοντέ­λου του Κοπέρ­νι­κου, ο Γαλι­λαί­ος δικαιο­λο­γη­μέ­να ανη­συ­χού­σε και για τη δική του τύχη…

Έτσι, όταν ένα αντί­γρα­φο από το αρχι­κό «αιρε­τι­κό» γράμ­μα του στον Καστέ­λι το 1613 ‑αυτό που βρέ­θη­κε στη Βασι­λι­κή Εται­ρεία- έπε­σε στα χέρια της Ιεράς Εξέ­τα­σης (μέσω του Λορί­νι το 1615), ο Γαλι­λαί­ος έβα­λε τον Ντί­νι να στεί­λει στην Εκκλη­σία το υπο­τι­θέ­με­νο πρω­τό­τυ­πο γράμ­μα του, που ήταν πιο μετριο­πα­θές και λιγό­τε­ρο ενο­χο­ποι­η­τι­κό. Μόνο που έλε­γε ψέμα­τα, καθώς όντως είχε γρά­ψει το αρχι­κό γράμμα.

Τελι­κά, το 1633, κατα­δι­κά­σθη­κε για αίρε­ση, αν και την έβγα­λε φθη­νά, αφού απλώς υπο­βλή­θη­κε σε κατ’ οίκον περιο­ρι­σμό για τα τελευ­ταία εννέα χρό­νια της ζωής του.

Πηγή: thepressroom.gr