Από τα χελιδονίσματα στην αρχαιότητα στα κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς

Από την αρχαιό­τη­τα μέχρι σήμε­ρα τα κάλα­ντα σημα­το­δο­τούν την γιορ­τή, το αύριο, την έναρ­ξη του και­νούρ­γιου. Τότε τα απο­κα­λού­σαν χελι­δο­νί­σμα­τα και η αρχή του έτους ήταν τον Μάρτιο.

Όπως δηλώ­νει στο Αθη­ναϊ­κό-Μακε­δο­νι­κό Πρα­κτο­ρείο Ειδή­σε­ων η λαο­γρά­φος του Μου­σεί­ου Λαϊ­κής Τέχνης και Παρά­δο­σης «Αγγε­λι­κή Χατζη­μι­χά­λη», Σταυ­ρού­λα Πισι­μί­ση «αν και ήταν ταυ­τι­σμέ­να με την αρχή της άνοι­ξης εμπε­ριέ­χουν επί­σης όπως και στις μέρες μας ευχε­τι­κούς στί­χους για την καλο­χρο­νιά, έχουν σχέ­ση για την νοι­κο­κύ­ρη, τα μέλη της οικογένειας.

Τα πράγ­μα­τα αλλά­ζουν για πρώ­τη φορά όταν 153 πΧ οι ανώ­τα­τοι άρχο­ντες του ρωμαϊ­κού κρά­τους άρχι­σαν να ανα­λαμ­βά­νουν το αξί­ω­μά τους την 1η Ιανουα­ρί­ου. Από τότε η ημέ­ρα αυτή άρχι­σε να θεω­ρεί­ται ως αρχή του έτους. Οι Χρι­στια­νοί όμως δεν γιόρ­τα­ζαν την 1η αλλά την 6η Ιανουα­ρί­ου, που ήταν η βάπτι­ση του Χρι­στού. Το 354 μ.Χ στα μέσα του 4ου αιώ­να δια­χω­ρί­στη­κε στη Ρώμη η γιορ­τή γεν­νή­σε­ως του Χρι­στού κι έγι­νε στις 25 Δεκεμ­βρί­ου. Έτσι καθιε­ρώ­θη­κε ως ημε­ρο­μη­νία γέν­νη­σης του Χρι­στού η 25η Δεκεμ­βρί­ου και η 1η Ιανουα­ρί­ου ως η πρώ­τη μέρας της νέας χρονιάς».

Από τότε λοι­πόν έως σήμε­ρα τα κάλα­ντα είναι από τα πιο γνω­στά έθι­μα κατά το δωδε­κα­ή­με­ρο των Χρι­στου­γέν­νων και της Πρω­το­χρο­νιάς, «γνω­στά κι ως το καλιά­ντα­σμα» όπως διευ­κρι­νί­ζει η κ. Πισιμίση.

«Ξεκι­νούν από την παρα­μο­νή των Χρι­στου­γέν­νων και της Πρω­το­χρο­νιάς κυρί­ως τα παι­διά αλλά και μεγά­λοι και βγαί­νουν στους δρό­μους. Η παρά­δο­ση και ο λαϊ­κός πολι­τι­σμός θέλει τα παι­διά της υπαί­θρου να κρα­τούν στο χέρι τους ένα χλω­ρό ραβδί από την φύση που έχουν κόψει είτε από κρα­νιά από άλλο δέντρο και με αυτό χτυ­πούν την πόρ­τα του σπι­τιού το οποίο επι­σκέ­πτο­νται. Υπάρ­χουν αρκε­τές παραλ­λα­γές στα κάλα­ντα ανά περιο­χή ως προς τις ευχές», τονί­ζει στο Αθη­ναϊ­κό Μακε­δο­νι­κό Πρα­κτο­ρείο Ειδή­σε­ων η κ. Πισιμίση.

Και προ­σθέ­τει: «Υπάρ­χουν δια­φο­ρε­τι­κοί στί­χοι και τρα­γού­δια. Το βασι­κό κοι­νό στοι­χείο είναι το έθι­μο, όπου παι­διά και μεγά­λοι συνή­θως το βρά­δυ της παρα­μο­νής 24 Δεκεμ­βρί­ου ή ανή­με­ρα Χρι­στου­γέν­νων μπαί­νουν στο σπί­τι του νοι­κο­κύ­ρη κρα­τώ­ντας αυτό το χλω­ρό κλα­δί με το οποίο όχι μόνο χτυ­πά­νε την εξώ­πορ­τα του σπι­τι­κού αλλά ακου­μπούν και όλα τα μέλη της οικο­γέ­νειας προ­κει­μέ­νου να τους μετα­φέ­ρουν την θαλε­ρό­τη­τα, την ζωντά­νια, τις ευχές. Θεω­ρού­σαν στον λαϊ­κό πολι­τι­σμό ότι το ξύλο που παίρ­νουν από την φύση και θετι­κές κι αρνη­τι­κές δυνά­μεις. Θετι­κές τις οποί­ες μπο­ρούν να μετα­δώ­σουν με το άγγιγ­μα και ταυ­τό­χρο­να γονι­μο­ποι­η­τι­κές δυνάμεις».

υμπλη­ρώ­νει δε ότι «από την πλευ­ρά τους, οι νοι­κο­κυ­ρές προ­σφέ­ρουν είτε νομί­σμα­τα, καρ­πούς, κου­λού­ρια και γλυ­κί­σμα­τα που έχει ο κάθε τόπος, κάστα­να, καρύ­δια. Να πού­με βέβαια ότι αν κάποιο σπί­τι δεν άνοι­γε τότε υπήρ­χε και το αντί­στοι­χο σκω­πτι­κό τρα­γού­δι. Βέβαια σε ορι­σμέ­νες περιο­χές κρα­τού­σαν και μου­σι­κά όργα­να όπως λαού­το, ντα­ού­λι ή άλλο­τε κρα­τά­νε μήλα, πορ­το­κά­λια, ένα χάρ­τι­νο καρά­βι. Το τρί­γω­νο που επι­κρα­τεί στις μέρες μας συμ­βο­λί­ζει κυρί­ως τον ήχο. Στό­χος είναι να μετα­φέ­ρεις τον ήχο με την έννοια του θορύ­βου. Κι ο θόρυ­βος σε πολ­λές περι­πτώ­σεις λει­τουρ­γεί απο­τρε­πτι­κά του κακού και ταυ­τό­χρο­να ως πρό­σκλη­ση του καλού».

Όπως εξη­γεί η λαο­γρά­φος το κυριό­τε­ρο είναι ότι υπάρ­χει ένας βασι­κός κορ­μός που ακο­λου­θούν τα έθι­μο στον ελλη­νι­κό χώρο, σε όλες τις περιο­χές είτε στην βόρεια είτε στη νότια είτε στη νησιω­τι­κή Ελλά­δα. Μόνο κάποιες μικρές παραλ­λα­γές παρα­τη­ρού­νται που προ­σαρ­μό­ζο­νται και είναι οικεί­ες στον κάθε τόπο και στους κατοί­κους του.

Πηγή: Δημό­σια σελί­δα ΑΠΕ