Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Αφιέρωμα στην Οχτωβριανή Επανάσταση: Ρήγας Γκόλφης

Η Οχτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση είχε μεγά­λη η επί­δρα­ση στον πνευ­μα­τι­κό κόσμο της Ελλά­δας, ιδιαί­τε­ρα δε στους οπα­δούς του μαχό­με­νου δημο­τι­κι­σμού που συσπει­ρώ­νο­νταν στο περιο­δι­κό «Νου­μάς» του Δ. Ταγκό­που­λου. Ηταν τέτοια η επί­δρα­ση που αργό­τε­ρα ο δημο­τι­κι­στής ταυ­τι­ζό­ταν με τον κομ­μου­νι­στή, εξ ου και το μαλλιοροκομμουνιστής. 

Τιμώ­ντας την Οχτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση θα ανα­πτύ­ξου­με ένα αφιέ­ρω­μα για την επί­δρα­ση που είχε στο λογο­τε­χνι­κό κόσμο και στη δια­νό­η­ση της εποχής.

Ξεκι­νή­σα­με το αφιέ­ρω­μα με τον Δημή­τρη Ταγκό­που­λο και συνε­χί­ζου­με με τον Ρήγα Γκόλφη.

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Ο Ρήγας Γκόλ­φης, που το πραγ­μα­τι­κό του όνο­μα είναι Δημή­τρης Δημη­τριά­δης, γεν­νή­θη­κε στο Μεσο­λόγ­γι το 1866 και πέθα­νε στην Αθή­να το 1957. Μαθη­τής του Παλα­μά και φίλος του Δρο­σί­νη. Συμ­βο­λαιο­γρά­φος στο επάγ­γελ­μα. Αυτός άνθρω­πος του νόμου και της σχο­λα­στι­κής τάξης ήταν ο πρω­το­πό­ρους και μαχη­τι­κό­τε­ρος από τους δημο­τι­κι­στές αλλά και ο επα­να­στά­της του «Γήταυ­ρου» (του πρώ­του έργου της ελλη­νι­κής σοσια­λι­στι­κής λογο­τε­χνί­ας — στα 1908 — ο πρό­δρο­μος της σοσια­λι­στι­κής λογο­τε­χνί­ας στην Ελλά­δα. Με το «Γήταυ­ρο» του Ρ. Γκόλ­φη τα εργα­τι­κά σωμα­τεία δίνα­νε θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις (τις περισ­σό­τε­ρες φορές μαζί με το «Στην οξώ­πορ­τα» του Δ. Π. Ταγκό­που­λου) οι οποί­ες είχαν απή­χη­ση στους εργά­τες μιας και η προς αυτούς περι­φρό­νη­ση των λογί­ων και η καθα­ρεύ­ου­σα τους είχε απο­κλεί­σει τόσο από τη μόρ­φω­ση όσο και από αυτές τις μορ­φές ψυχαγωγίας.

Ταχτι­κός συνερ­γά­της του «Νου­μά» και όταν το έφερ­νε η ανά­γκη και προ­σω­ρι­νός διευ­θυ­ντής του. Ποι­η­τής, διη­γη­μα­το­γρά­φος, κρι­τι­κός, αρθρο­γρά­φος, γλωσ­σο­λό­γος, συντά­κτης πολι­τι­κών κει­μέ­νων και σατι­ρι­κός κωμω­διο­γρά­φος, υπήρ­ξε συνερ­γά­της πολ­λών αθη­ναϊ­κών περιοδικών.

2 021«Από το ταμπού­ρι του «Νου­μά», σ’ όλα τα χρό­νια του μαχη­τι­κοί αυτού φύλ­λου, ο Γκόλ­φης* στά­θη­κε πρωτο­παλίκαρο. Με συνέ­πεια μονα­δι­κή. Ποι­η­τής (τεχνί­της του στί­χου από τους ολί­γους) κρι­τι­κός (απ’ τους φω­τεινότερους) και (το πιο σπά­νιο) άνθρω­πος με ήθος. Σ’ όλα του τα φα­νερώματα μετρη­μέ­νος κι ισόρ­ρο­πος και καλό­καρ­δος. Και προ παντός α­θόρυβος. Για­τί τον αγώ­να της «ιδέ­ας» τον θεω­ρού­σε «χρέ­ος» και «σκο­πό» κι όχι μέσον.

(…)

Ο Γκόλ­φης, όπου και να βρισκό­τανε, έμνη­σκε στα­θε­ρός και στις ι­δέες του και στο έργο του και στην ανθρω­πιά του. Είτα­νε μία παρη­γο­ριά για όλους μας κ’ ένα θεμέ­λιο της Ιδέ­ας. Οχι μονά­χα της γλωσ­σι­κής ιδέ­ας — της πνευ­μα­τι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης του λαού, παρά και της κοι­νωνικής. Ήταν από τους πρώ­τους τότε δημο­τι­κι­στά­δες, που απ’ τις στή­λες του «Νου­μά» ταυ­τί­ζα­νε τις δυο αυτές «ιδέ­ες» αντί­θε­τα με τον Ψυχά­ρη, τον Πάλ­λη, τον Ερμο­να, που ήσαν επα­να­στά­τες στη γλώσ­σα κι αντε­πα­να­στά­τες σ’ όλα τ’ άλλα. Ο Γκόλ­ψης μάλι­στα είναι κι ο πρώ­τος, που έγρα­ψε στη γλώσ­σα μας το πρώ­το σοσια­λι­στι­κό έργο (το μονό­πρα­χτο δρά­μα «Ο Γήταυ­ρος»)» (Κώστας Βάρναλης).

2 011Από την πρώ­τη στιγ­μή τάχθη­κε, με το μέρος των μπολ­σε­βί­κων. Εκδη­λώ­νο­ντας τον ενθου­σια­σμό του  μετά­φρα­σε από τα γαλ­λι­κά  ένα από τα ρωσι­κά επα­να­στα­τι­κά τρα­γού­δια το οποίο και τιτλο­φό­ρη­σε «Νέο Ρωσι­κό ύμνο» (δημο­σιεύ­τη­κε στο «Νου­μά»). Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα δεν ήταν ο επί­ση­μος ύμνος αλλά ένα τρα­γού­δι που εξυ­μνού­σε τα αγα­θά που έφερ­νε στο ρωσι­κό λαό η εγκα­θί­δρυ­ση του νέου επα­να­στα­τι­κού καθεστώτος.

Αυτό το τρα­γού­δι χρη­σι­μο­ποιού­σαν οι εργα­τι­κές χορω­δί­ες στην Ελλά­δα τα πρώ­τα χρό­νια μετά την Οχτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, για να δηλώ­σου­νε  τη συμπά­θεια και τη συμπα­ρά­στα­ση τους στις επα­να­στα­τι­κές κατα­κτή­σεις τού ρωσι­κού λαού.

Νέος Ρωσι­κός Υμνος

1.

Της νέας Ρωσί­ας παι­διά, σηκωθείτε!
Σκλα­βιά δεν έχει πια καμιά
Παι­δε­μέ­να σεις κορμιά
τη ζωή σας ξαναβρείτε.
Χάθη­καν τα χρό­νια τα βαριά.
χαί­ρε­ται ήλιο η λευτεριά.

2.

Χωριά­τη που σκύ­βεις αιώ­νια, κουνήσου
Δική σου πια είναι τώρα η γη.
Νέος κόσμος. Αλλαγή
στην ταπει­νή τη ζωή σου.
Συ, που χτή­νος δεν είχες μιλιά,
νιώ­σε λεύ­τε­ρη δουλειά.

3.

Και συ μορ­φω­μέ­νε με γνώ­μη, σε τοίχους
κλει­σμέ­νος, σ’ άγρια φυλακή,
άκου της χαράς εκεί,
του ξεσκλα­βω­μού τους ήχους.
Πάει το κνού­το! Με φωνή χρυσή
ψάλ­λε τον Τολ­στόι, εσύ.

4.

Οι προ­δό­τες εδώ, κι οι τεύ­το­νες λύκοι
σου αφά­νι­σαν σκλη­ρά τη γη,
μα τρι­κύ­μι­σε η κραυγή:
στη Δημο­κρα­τία νίκη!
Τα παι­διά σου, στο μέλ­λο μπροστά.
ζουν ή χάνο­νται πιστά.

(«Νου­μάς», 23Φλεβ. 1919, σελ. 166)

Όμως,  τόσο οι στί­χους όσο και η μου­σι­κή τους απο­δό­θη­καν στα ελλη­νι­κά κάπως παρα­φθαρ­μέ­να μια ςκαι η μετά­φρα­ση δεν έγι­νε από τα ρώσι­κα αλλά από τα γαλ­λι­κά. Γι’ αυτό και οι εργα­τι­κές χορω­δί­ες που το προ­σαρ­μό­ζα­νε πιο κοντά στη σοβιε­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Τους στί­χους «τρι­κύ­μι­σε η κραυγή/ στη δημο­κρα­τία νίκη», oι εργά­τες τον τρα­γου­δού­σαν: «Μα τρι­κύ­μι­σε η κραυγή/ τώρα των Σοβιέτ η νίκη» και ο στί­χος «ψάλ­λε τον Τολ­στόι, εσύ» μετα­τρά­πη­κε σε «Ψάλ­λε τον Λένιν  κι εσύ».

Όπως είναι γνω­στό, ο Ρήγας Γκόλ­φης μετέ­φρα­σε στα ελλη­νι­κά, ήδη από το 1910, τη «Διε­θνή», σε στί­χους του Ποτιέ.

Σύμ­φω­να με μαρ­τυ­ρία του Γιάν­νη Κορ­δά­του  ο Ρήγας Γκόλ­φης παρα­κο­λου­θού­σε μέχρι το τέλος της ζωής του την ανο­δι­κή πορεία της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης παρά το γεγο­νός ότι είχε απο­τρα­βη­χτεί από το λογο­τε­χνι­κό στίβο.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο