Αφιέρωμα Λουκρητία Βοργία: διάσημη πόρνη και δολοπλόκος … ανάπαυση του πολεμιστή; Ή κράτος εν κράτει;

Αν βάλε­τε το όνο­μά της στο Google θα βρεί­τε ό,τι ράδιο αρβύ­λα ζητά­ει η ψυχή σας με χιλιά­δες λήμ­μα­τα και γαρ­γα­λι­στι­κές φωτο και porno_video, ειδι­κά αν η ανα­ζή­τη­ση γίνει με λατι­νι­κούς χαρα­κτή­ρες Lucrèce Borgia Lucrezia Borgia κλπ.

Γρά­φει ο \\ Αστέ­ρης Αλα­μπής _Μίδας

Τα σίγου­ρα ιστο­ρι­κά στοι­χεία, λένε πως την εξα­νά­γκα­σαν σε αρρα­βώ­να όταν ήταν 10 ετών και την πάντρε­ψαν στα 13, με τον Giovanni Sforza. Όταν η πολι­τι­κή επιρ­ροή του απο­δεί­χθη­κε ανε­παρ­κής, ο πατέ­ρας της Λου­κρη­τί­ας προ­σπά­θη­σε να δολο­φο­νή­σει το σύζυ­γο της κόρης του, αλλά δεν τα κατά­φε­ρε και έφυ­γε από τη Ρώμη, ισχυ­ρι­ζό­με­νος ότι η Λου­κρη­τία είχε πέσει θύμα αδελ­φι­κής και πατρι­κής αιμο­μι­ξί­ας, ενώ στη συνέ­χεια, υπέ­γρα­ψε έγγρα­φα που επι­βε­βαί­ω­ναν ότι ήταν ανί­κα­νος. Πρό­κει­ται για ένα κορί­τσι που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε ως πιό­νι στα παι­χνί­δια εξου­σί­ας της Ανα­γέν­νη­σης, με τον πατέ­ρα της τον Πάπα Αλέ­ξαν­δρο VI (Rodrigo Borgia), και τα αδέλ­φια της Cesare, Giovanni και Gioffre, κανό­νι­ζαν τους γάμους της με σκο­πό τις πολι­τι­κές φιλο­δο­ξί­ες του οίκου _ εκμε­ταλ­λευό­με­νοι και την εμφά­νι­σή της (ήταν όπως θα λέγα­με με σημε­ρι­νούς όρους “κού­κλα” στην αργκό “γκο­με­νά­κι” για να πετύ­χουν πολι­τι­κούς στόχους.

Κάποιες ιστο­ρί­ες ανα­φέ­ρουν ότι την στιγ­μή που γινό­ταν η ακύ­ρω­ση του γάμου της, ήταν έγκυος και απο­σύρ­θη­κε σε μονα­στή­ρι για να γεν­νή­σει το μωρό της. Ο πατέ­ρας του παι­διού _πιθανότατα ο παπι­κός ακό­λου­θος του πατέ­ρα της, Pedro «Perotto» Calderon, μαχαι­ρώ­θη­κε και αργό­τε­ρα βρέ­θη­κε στον Τίβε­ρη, με τα χέρια και τα πόδια του δεμέ­να. Στην ηλι­κία των 18, παντρεύ­τη­κε ξανά, τον 17χρονο Δού­κα Alfonso d’Aragon από τη Νάπο­λη. Το ζευ­γά­ρι έκα­νε ένα γιο, τον Rodrigo, αλλά πέρα­σε λιγό­τε­ρο από δύο χρό­νια μαζί, επει­δή ο Alfonso δολο­φο­νή­θη­κε το 1500. Για το θάνα­το του νεα­ρού θεω­ρή­θη­κε υπεύ­θυ­νος ένας από τους αδελ­φούς της… κοκ.

Γνω­στός ο πολι­τι­κός και κοι­νω­νι­κός ρόλος του νυν και αεί απα­ντα­χού παπα­δα­ριού κάθε είδους _μέχρις ανα­τρο­πής αυτού του σάπιου κόσμου …

Το σημείο καμπής

Στη Νέπη, όπου στάλ­θη­κε η Lucrezia το 1500 μαζί με τον μικρό Ροντρί­γκο (για να κατευ­νά­σει κάθε πιθα­νό μίσος με τον πατέ­ρα της και τον Cesare), πέρα­σε η περί­ο­δος του πέν­θους. «Ο λόγος για αυτό το ταξί­δι ήταν να ανα­ζη­τή­σει κάποια παρη­γο­ριά ή από­σπα­ση της προ­σο­χής από τη συγκί­νη­ση που του είχε προ­κα­λέ­σει ο θάνα­τος του πιο επι­φα­νούς Αλφόν­σο της Αρα­γο­νί­ας, του συζύ­γου της», έγρα­ψε ο επί­σκο­πος Burcardo. Η παρα­μο­νή στη Νέπη κρά­τη­σε μέχρι τον Νοέμ­βριο. Πάντα λυπη­μέ­νη υπέ­γρα­φε τα γράμ­μα­τά της: «Η δυστυ­χέ­στε­ρη των γυναι­κών». Όμως μια μυστι­κή αλλη­λο­γρα­φία ανά­με­σα σ΄αυτή και τον Vincenzo Giordano, έμπι­στό της και πιθα­νό­τα­τα μπά­τλερ της αφο­ρού­σαν αρχι­κά πέν­θι­μα ρού­χα για την ίδια, τον γιο της και τους υπη­ρέ­τες, λίγο αργό­τε­ρα, όμως, το θέμα των επι­στο­λών έγι­νε πιο μυστη­ριώ­δες, με υπαι­νιγ­μούς για τις εσω­τε­ρι­κές ίντρι­γκες του Βατι­κα­νού.

Αφού επέ­στρε­ψε στη Ρώμη, κλή­θη­κε στο Βατι­κα­νό και της έγι­νε πρό­τα­ση γάμου από τον δού­κα της Gravina, ήδη μνη­στή του το 1498. Ωστό­σο, αρνή­θη­κε την προ­σφο­ρά και, όπως ανα­φέ­ρει ο Βενε­τός χρο­νι­κο­γρά­φος Sanudo, όταν ρωτή­θη­κε από τον πάπα για­τί αρνή­θη­κε, απά­ντη­σε δυνα­τά και παρου­σία άλλων ανθρώ­πων «για­τί οι άντρες μου είναι άτυ­χοι» …Το γεγο­νός ότι εκεί­νη την επο­χή ο αριθ­μός των μνη­στή­ρων για τη Λου­κρη­τία ήταν μεγά­λος, παρά τη σκαν­δα­λώ­δη φήμη του κορι­τσιού, κατα­δει­κνύ­ει ότι πολ­λές υψη­λό­βαθ­μες οικο­γέ­νειες ενδια­φέρ­θη­καν να συν­δε­θούν με τους Borgias μέσω του γάμου με την κόρη του Πάπα.

Πολ­λοί ιστο­ρι­κοί συμ­φω­νούν ότι αυτή η περί­ο­δος ήταν θεμε­λιώ­δης για τη Λου­κρη­τία : κατά­λα­βε ότι ήταν η ώρα να εγκα­τα­λεί­ψει αυτό το πολύ κατα­πιε­στι­κό και χωρίς την ασφά­λεια που χρεια­ζό­ταν περι­βάλ­λον,  ανα­ζη­τώ­ντας κάποιο που θα μπο­ρού­σε να αντι­σταθ­μί­σει τη δύνα­μη των συγ­γε­νών της και να μπει αυτή στο επί­κε­ντρο. Η μοί­ρα μιας γυναί­κας με τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά της κυρί­ας και συζύ­γου, στην κεφα­λή μιας αυλής, που βασι­λεύ­ει, μπή­κε στο μυα­λό του. Και ενώ δεν σκέ­φτη­κε να κρί­νει τους δικούς της και επο­μέ­νως να κατα­δι­κά­σει τους Βορ­γί­ες το αίμα και τη φάρα τους, αλλά για πρώ­τη φορά ως γυναί­κα απο­δέ­χτη­κε την πολι­τι­κή ανά­γκη να τους εγκα­τα­λεί­ψει ακό­μη και να τους προδώσει.

Η μαύρη προπαγάνδα

Όπως και με την υπό­λοι­πη οικο­γέ­νεια Borgia, υπήρ­ξε αντι­κεί­με­νο κου­τσο­μπο­λιών κατά τη διάρ­κεια και μετά τη ζωή της. Η σκαν­δα­λώ­δης φήμη της δια­κό­πη­κε κατά τη διάρ­κεια της περιό­δου στη Φερά­ρα, στην οποία «κανέ­να κου­τσο­μπο­λιό δεν την είχε ξανα­αγ­γί­ξει», γρά­φει ο Indro Montanelli στο Storia d’Italia, και συνε­χί­στη­κε με το θάνα­το της δού­κισ­σας. Οι πιο επί­μο­νες φήμες που την απει­κο­νί­ζουν ως «ένα είδος Μεσ­σα­λί­νας, ιντρι­γκα­δό­ρι­κη, αιμο­δι­ψή, διε­φθαρ­μέ­νη, όχι υπο­ταγ­μέ­νη, αλλά συνερ­γό του πατέ­ρα και του αδερ­φού της» ανα­φέρ­θη­καν και παρα­δό­θη­καν στους επό­με­νους με γρα­φές και φιρ­μά­νια από πολυά­ριθ­μους εχθρούς των Borgias,  συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του Jacopo Sannazaro (ο οποί­ος την όρι­σε ως «κόρη, σύζυ­γο και νύφη» του ποντί­φι­κα).

Περί­φη­μη η κατη­γο­ρία ότι είχε σχέ­ση αιμο­μι­ξί­ας με τον πατέ­ρα της που εξα­πέ­λυ­σε ο Giovanni Sforza ενα­ντί­ον του Πάπα κατά τη διάρ­κεια της δίκης για την ακύ­ρω­ση του γάμου του με τη Λου­κρη­τία, κατά την οποία ο άρχο­ντας του Pesaro κατη­γο­ρή­θη­κε για ανι­κα­νό­τη­τα. Οι φιλο­βορ­για­νοί ιστο­ρι­κοί έχουν χαρα­κτη­ρί­σει τα λόγια του Κόμη του Πέζα­ρο ως απλή συκο­φα­ντία, που εκτο­ξεύ­τη­κε κατά τη διάρ­κεια μιας κρί­σης θυμού λόγω πλη­γω­μέ­νης υπε­ρη­φά­νειας. Δεν θα είχε ληφθεί υπό­ψη, γρά­φει η Maria Bellonci (γνω­στή βιο­γρά­φος της), «όλη η συμπε­ρι­φο­ρά του Sforza, από τις χιλιά­δες επι­φυ­λά­ξεις των πρώ­των ημε­ρών, από τις μυστη­ριώ­δεις νύξεις για την αιτία της από­δρα­σής του, μέχρι ομο­λο­γία στο Μιλά­νο», αλλά και «οι συνε­χείς μετα­γε­νέ­στε­ρες ανα­φο­ρές», συνε­χί­ζει η Μπε­λόν­τσι, «απο­δει­κνύ­ουν μια βεβαιό­τη­τα που ήταν μέσα του, ζωντα­νή, παρού­σα και κατα­ρα­μέ­νη».

Από την άλλη πλευ­ρά, υπο­τί­θε­ται ότι ο Giovanni Sforza μπο­ρεί να παρε­ξή­γη­σε τη θερ­μή προ­σο­χή του Πάπα με την κόρη του για αιμο­μι­κτι­κή αγά­πη. Ο Αλέ­ξαν­δρος ΣΤ στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα διέ­θε­τε σαρ­κι­κή και ενστι­κτώ­δη φύση και συνή­θι­ζε να δεί­χνει τη στορ­γή του προς τα παι­διά του και ειδι­κό­τε­ρα προς τη Λου­κρη­τία με υπερ­βο­λι­κό ενθου­σια­σμό, αλλά και το παρα­λή­ρη­μά του για τον Δού­κα της Gandia (και στη συνέ­χεια για τον Cesare) είναι «σχε­δόν σαν να τυφλώ­νεις εραστή».

Ωστό­σο, η κατη­γο­ρία της αιμο­μι­ξί­ας εξα­πλώ­θη­κε γρή­γο­ρα στα ιτα­λι­κά και ευρω­παϊ­κά δικα­στή­ρια, ακού­γο­ντας ξανά τον εαυ­τό της κατά τη διάρ­κεια των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων για τον γάμο μετα­ξύ με τον Αλφόν­σο της Αρα­γο­νί­ας. Σε αυτά προ­στέ­θη­κε η φήμη για πλή­ρη σεξουα­λι­κή ασυ­δο­σία του κορι­τσιού, λόγω της σχέ­σης με τον Pedro Calderon: με βάση τις φήμες που δια­δό­θη­καν στη Ρώμη και σε όλη την Ιτα­λία, ο Βενε­τός χρο­νι­κο­γρά­φος Girolamo Priuli θα την όρι­ζε αργό­τε­ρα ως «τη μεγα­λύ­τε­ρη πόρ­νη στη Ρώμη  και στην επι­κρά­τεια» και ο χρο­νι­κο­γρά­φος Matarazzo την περιέ­γρα­ψε ως «αυτή που έφε­ρε το λάβα­ρο των πορ­νών» (χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μάλι­στα τη λέξη putana και όχι εταί­ρα ή κάτι σχε­τι­κό). Ωστό­σο, είναι πιθα­νό ότι επει­δή ζού­σαν μακριά από τη Ρώμη, βασί­στη­καν σε δημο­φι­λείς φήμες κατά των Borgias και όχι σε αξιό­πι­στες μαρ­τυ­ρί­ες. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αρκε­τοί Ιτα­λοί χρο­νι­κο­γρά­φοι της επο­χής είχαν ανα­φέ­ρει μόνο τη σχέ­ση με τον Πέδρο Καλ­ντε­ρόν και κανείς δεν μίλη­σε ποτέ για τους άλλους έρω­τες και ερα­στές της. Ο ιστο­ρι­κός Gregorovius μάλι­στα αμφι­σβη­τεί την υπο­τι­θέ­με­νη γέν­νη­ση της Λου­κρη­τί­ας στο μονα­στή­ρι του Σαν Σίστο, καθώς η είδη­ση ​​προ­έρ­χε­ται από έναν μόνο χρονικογράφο.

Από­γο­νοι γαλα­ζο­αί­μα­τοι, μέχρι σήμε­ρα σε Ιτα­λία και Ισπανία

Στον υπαι­νιγ­μό της πατρι­κής αιμο­μι­ξί­ας προ­στέ­θη­κε η αδερ­φι­κή αιμο­μι­ξία, για την οποία μιλούν πρε­σβευ­τές και ομι­λη­τές. Για παρά­δειγ­μα, την επο­χή των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων για τον τρί­το γάμο της, ο Antonello Sanseverino, πρί­γκι­πας του Σαλέρ­νο, έγρα­ψε τρο­μο­κρα­τη­μέ­νος στον Φρει­δε­ρί­κο Α’ της Νάπο­λης ότι δεν θα καλω­σό­ρι­ζε ποτέ στο σπί­τι του μια γυναί­κα σαν τη Borgia, «που φημι­ζό­ταν δημό­σια ότι είχε κοι­μη­θεί με τους αδελ­φούς της». Υπήρ­χαν υπαι­νιγ­μοί ότι ο Cesare σκό­τω­σε τον αδερ­φό του Juan όχι κυρί­ως από ζήλια αλλά επει­δή εμπό­δι­ζε τα πολι­τι­κά του σχέδια.

Κατά την πρώ­τη εικο­σα­ε­τί­ας του 20^ού αιώ­να, οι Borgias έγι­ναν αντι­κεί­με­νο μυθι­στο­ρη­μά­των και ψυχια­τρι­κών μελε­τών, όπως στην περί­πτω­ση του The Borgias, που δημο­σιεύ­τη­κε το 1921, από τον Μιλα­νέ­ζο για­τρό Giuseppe Portigliotti. Μετά από αυτή του Γκρε­γκο­ρό­βιους, μια σημα­ντι­κή βιο­γρα­φία για τη Λου­κρη­τία γρά­φτη­κε από τη Μαρία Μπε­λόν­τσι, το έργο της οποί­ας, που δημο­σιεύ­τη­κε την άνοι­ξη του 1939, είχε πολυά­ριθ­μες ανα­τυ­πώ­σεις. Το 1973 η δημό­σια τηλε­ό­ρα­ση (Rai) κάλε­σε πάνω από είκο­σι Ιτα­λούς συγ­γρα­φείς να γρά­ψουν μια σει­ρά φαντα­στι­κών συνε­ντεύ­ξε­ων με διά­ση­μους ανθρώ­πους του παρελ­θό­ντος για το ραδιό­φω­νο: η Μπε­λόν­τσι επέ­λε­ξε τη Λου­κρη­τία, την οποία υπο­δύ­θη­κε με μεγά­λη επι­τυ­χία η Anna Maria Guarnieri. Το 2002, με αφορ­μή τα πεντα­κό­σια χρό­νια από την άφι­ξη της στη Φερά­ρα, δημιουρ­γή­θη­κε μεγά­λο event με έκθε­ση αφιε­ρω­μέ­νη στους Borgia και δρά­σεις κάθε είδους (θεα­τρι­κά κλπ).

Κόμικς

• Lucrezia, ερω­τι­κό κόμικ των Renzo Barbieri και Giorgio Cavedon (1969)
• The Madonna of the Wreath, manga του Chiho Saitō (1993)
• Ombre a Ferrara, ομά­δα μετα­ξύ Dago της Eura Editoriale, Martin Mystère του Sergio Bonelli Editore και Diabolik της Astorina (2002)
• The Borgias, ερω­τι­κό κόμικ των Milo Manara και Alejandro Jodorowsky (2007–2011)
• Ο Καί­σα­ρας ο Δημιουρ­γός που κατέ­στρε­ψε, manga του Fuyumi Sōryō.
• Cantarella, manga του You Higuri. 

  

  

  Milo Manara — Lucrezia Borgia 

  

  
  

  

  

  
  

Κινηματογράφος

Κάνο­ντας μια σύντο­μη ανα­ζή­τη­ση στο imdb υπάρ­χει ένα κατε­βα­τό με πάνω από 1000 έγρα­φες, ανα­φέ­ρου­με από το σωρό κάποιες που έχου­με υπόψη

• 1901 Short_μικρού μήκους Borgia s’amuse
• 1910 Lucrezia Borgia _Vittoria Lepanto, Achille Vitti
• 1912 Lucrezia Borgia _Francesca Bertini, Maria Caserini
• 1920 I Borgia Enrico Piacentini, Eugenio Gilardoni
• 1922 Λου­κρη­τία Βορ­γία _Conrad Veidt, Liane Haid
• 1935 Lucrèce Borgia _Edwige Feuillère, Gabriel Gabrio
• 1947 Lucrecia Borgia Gogó Andreu, Gloria Bernal
• 1949 Prince of Foxes _Tyrone Power, Orson Welles, and Wanda Hendrix
• 1953 Lucrèce Borgia _Martine Carol, Pedro Armendáriz
• 1959 Le notti di Lucrezia Borgia _Belinda Lee, Jacques Sernas
• 1959 La congiura dei Borgia _Frank Latimore, Constance Smith
• 1967 The Borgia Stick _Don Murray, Inger Stevens
• 1973 Ανή­θι­κες ιστο­ρί­ες _Lise Danvers + Fabrice Luchini
• 1974 Lucrezia giovane _Simonetta Stefanelli, Massimo Foschi
• 1977 Lucrezia Borgia
• 1977 Les Borgia ou le sang doré _Joan Sutherland, Robert Allman Jean-Claude Bouillon + Maureen Kerwin
• 1982 Le notti segrete di Lucrezia Borgia _Sirpa Lane, George Hilton
• 1987 Δια­βο­λι­κή χήρα με Theresa Russell + Debra Winger
• 1990 Lucrezia Borgia _Lucia Prato, Carmen Di Pietro
• 1994 Lucrezia Borgia Francesca Benedetti, Cosimo Cinieri
• 1980 Lucrezia Borgia TV Movie _Joan Sutherland, Alfredo Kraus
• 1981 Borgias _Adolfo Celi, Oliver Cotton + Anne-Louise Lambert
• 1981 TV Mini Series _Oliver Cotton, Maurice O’Connell
• 2006 Los Borgia _Lluís Homar, Sergio Peris-Mencheta +María Valverde
• 2011 Βορ­γία   Mark Ryder, Isolda Dychauk
• 2011–2013 Οι Βορ­γί­ες The Borgias
  TV Serie με Jeremy Irons, François Arnaud _από τις καλύτερες

Επί­σης _σε ιτα­λι­κή έκδοση

• Lucrezia Borgia, με την  Maria Gasparini (1910)
• Lucrezia Borgia, με Diana Karenne (1919)
• I Borgia, με την  Irene-Saffo Momo (1921)
• La maschera dei Borgia, με την  Paulette Goddard (1949)
• Lucrezia Borgia, με την  Martine Carol (1953)
• Le piacevoli notti, με την  Maria Grazia Buccella (1966)
• L’uomo che ride, με την  Lisa Gastoni (1966)
• Lucrezia Borgia, l’amante del diavolo, με την  Olinka Berova (1968)
• Il manichino assassino, με την  Rosa Huerta (1973)
• Racconti immorali, με την  Florence Bellamy (1974)
• La primavera di Michelangelo, με την  Danja Gazzara (1990)
• E ridendo l’uccise, με Marianna De Micheli (2005)
• Los Borgia, με την  María Valverde (2006)
• L’incantevole Lucrezia Borgia, με την  Lucrezia Lante Della Rovere, Tullio Solenghi, Tobia De Angelis, Francesco Zecca, Denis Berr (2023)

Το 2019 στο Φεστι­βάλ της Θεσ­σα­λο­νί­κης η Λου­κρη­τία εμφα­νί­ζε­ται ως εγκλη­μα­τί­ας, μοι­χα­λί­δα, αιμο­μί­κτρια, που θέλει να ξεφύ­γει από το κακό που την ορί­ζει, να ανα­γνω­ρι­στεί και να αγα­πη­θεί από τον Τζε­νά­ρο, το παι­δί που έκα­νε με τον αδελ­φό της. Στη διάρ­κεια ενός χορού στην Βενε­τία, ο Τζε­νά­ρο κορ­τά­ρει μια μασκα­ρε­μέ­νη καλ­λο­νή, πριν ανα­κα­λύ­ψει με από­γνω­ση το πρό­σω­πο της Λου­κρη­τί­ας, αυτός που νιώ­θει τόση απο­στρο­φή για τον οίκο των Βορ­γία. Η Λου­κρη­τία, προ­σβε­βλη­μέ­νη από τους φίλους του Τζε­νά­ρο που την βρί­ζουν, και ενώ ο άνδρας της την κατη­γο­ρεί για μοι­χεία, απο­φα­σί­ζει να πάρει εκδί­κη­ση…     Σκη­νο­θε­σία Denis Podalydès _Με τον θία­σο και τους ηθο­ποιούς της Ακα­δη­μί­ας της Comédie-Française

Ο πλέ­ον γνω­στός πίνα­κας «Πορ­τρέ­το γυναί­κας» (1515) του Βartolomeo Veneto (Ιτα­λός ζωγρά­φος που εργά­στη­κε βασι­κά στη Βενε­τία) θεω­ρεί­ται ότι απει­κο­νί­ζει τη Λου­κρη­τία Βορ­γία κάτι όμως που ακό­μη και σήμε­ρα δεν έχει αποδειχθεί

Στην ιστο­ρία της ανθρω­πό­τη­τας οι γυναί­κες _το έχου­με ξανα­πεί αντι­προ­σω­πεύ­ουν την κάθε μορ­φής ανι­σο­τι­μία στην κοι­νω­νία και μόνο από τους κλα­σι­κούς του Μαρ­ξι­σμού έγι­νε αντι­κεί­με­νο μελέ­της της πάλης, τους, της ταξι­κή ουσία της και της φυλε­τι­κής ανι­σο­τι­μί­ας της, της προ­ο­πτι­κής κατά­κτη­σης ισό­τι­μης θέσης (βασι­κά στην ΕΣΣΔ και στις άλλες πρώ­ην σοσια­λι­στι­κές χώρες).

Ο Πλού­ταρ­χος, τον 1^ο μ.Χ. αιώ­να, έγρα­ψε για τους Παράλ­λη­λους Βίους για τους μεγά­λους άνδρες της Ιστο­ρί­ας, για γυναί­κες επί χρό­νια τίπο­τε …στο Μεσαί­ω­να, οι “διά­ση­μες” είναι είτε οι καμέ­νες από την Ιερά Εξέ­τα­ση _μετέπειτα οσί­ες ή οι κοσμι­κές των σαλο­νιών κι έτσι η γυναί­κα είναι είτε αγία είτε εταί­ρα (συνή­θως το δεύ­τε­ρο). Για το ρόλο της, στις επι­στή­μες, τις τέχνες, τη λογο­τε­χνία και την ιστο­ρία, σχε­δόν τίπο­τε και συνή­θως από τη λάθος πλευ­ρά της ιστο­ρί­ας, με τις γυναί­κες να είναι απλά φεμι­νί­στριες, σου­φρα­ζέ­τες ή … _όλα τα σφά­ζω, όλα τα μαχαι­ρώ­νω Angelina Jolie Lara Croft, γνω­στή και από την κατά κόρο προ­βο­λή _σημεία των και­ρών, της σχέ­σης της με το μοντέ­λο & ηθο­ποιό Jenny Lynn Shimizu και της δήλω­σής της “Θα είχα πιθα­νόν παντρευ­τεί την Τζέ­νη αν δεν είχα παντρευ­τεί τον σύζυ­γο μου. Την ερω­τεύ­τη­κα από την πρώ­τη στιγ­μή που την είδα”. Και φυσι­κά για τη μεγά­λη ηρω­ί­δα _τη γυναί­κα της λαϊ­κής οικο­γέ­νειας ούτε λέξη

Ο λόγος για την Λου­κρη­τία: 4 Σεπτεμ­βρί­ου του 1501, η κόρη του πάπα Αλε­ξάν­δρου ΣΤ¨ Βορ­γία παντρεύ­τη­κε τον κλη­ρο­νό­μο του Δου­κά­του της Φερ­ρά­ρας. Με τη βοή­θεια μιας τερά­στιας προί­κας, εισερ­χό­ταν σε μία από τις πρώ­τες οικο­γέ­νειες της Ιτα­λί­ας. Ήταν 21 ετών και ο Αλφόν­σος ήταν ο τρί­τος σύζυ­γός της. Ο Αλέ­ξαν­δρος ΣΤ΄ δεν ήταν ακό­μη παρά ο καρ­δι­νά­λιος Ροδρί­γο Βορ­γί­ας όταν το 1480, η ευνο­ού­με­νη του Βανό­τσα Κατα­νέι έφε­ρε στον κόσμο τη Λου­κρη­τία. Κλη­ρι­κός πολύ φιλή­δο­νος, είχε ήδη απο­κτή­σει παι­διά από άλλες ερω­μέ­νες, και η Βανό­τσα του έδω­σε και τρία αγό­ρια. Πριν από την Αντι­με­ταρ­ρύθ­μι­ση, οι ιεράρ­χες συμπε­ρι­φέ­ρο­νταν μάλ­λον ως μεγά­λοι άρχο­ντες παρά ως κλη­ρι­κοί και η ζωή του Ροδρί­γο δεν είχε τίπο­τε το ασυνήθιστο.

Το 1492, ο Ροδρί­γο έγι­νε πάπας με το όνο­μα Αλέ­ξαν­δρος ΣΤ΄. Εγκα­τέ­στη­σε την οικο­γέ­νεια του σε ένα ανά­κτο­ρο πλάι στο Βατι­κα­νό, στο οποίο, εκτός από τη Λου­κρη­τία και τη Βανό­τσα, ζού­σαν η Τζού­λια Φαρ­νέ­ζε, η νέα παλ­λα­κί­δα του αγί­ου πατρός, και η μητέ­ρα της Αντριά­να του Μιλά­νου. Οι υψη­λό­τε­ροι αξιω­μα­τού­χοι, καρ­δι­νά­λιοι ή πρε­σβευ­τές, πήγαι­ναν να υπο­βά­λουν τα αιτή­μα­τά τους στις «γυναί­κες του πάπα», όπως τις απο­κα­λού­σε ο ιερο­κή­ρυ­κας Σαβο­να­ρό­λα, ο οποί­ος, την ίδια επο­χή, εκτό­ξευε από τη Φλω­ρε­ντία μύδρους κατά του αμαρ­τω­λού αρχη­γού της Εκκλησίας.

Η τύχη της γενιάς

Σε ηλι­κία 14 η Λου­κρη­τία απο­τε­λού­σε ήδη μια ελκυ­στι­κή νύφη _οι διά­ση­μοι της επο­χής (αυτοί που κρα­τού­σαν τα κλει­διά της εξου­σί­ας) προ­τι­μού­σαν να συνου­σιά­ζο­νται με παι­δί­σκες (από …11 ετών): ήταν ήδη διά­ση­μη για την ομορ­φιά της – οι ζωγρα­φι­κοί πίνα­κες την απει­κο­νί­ζουν με σώμα λεπτό, πολύ μακριά μαλ­λιά και μάτια με βαθύ γαλά­ζιο χρώ­μα – και είχε, επί πλέ­ον, σημα­ντι­κή προί­κα. Ο σύζυ­γος που επε­λέ­γη ήταν ο Τζο­βά­νι, κόμης του Πέζα­ρο, μέλος του πανί­σχυ­ρου οίκου των Σφόρ­τσα, ηγε­μό­νων του Δου­κά­του του Μιλά­νου. Αλλά ο πάπας έκρι­νε λίγο αργό­τε­ρα κακή την επι­λο­γή του, για­τί ο κόμης δεν είχε καμία πιθα­νό­τη­τα να κλη­ρο­νο­μή­σει κάποια ημέ­ρα το δου­κά­το. Υπήρ­χε κυρί­ως πολι­τι­κός λόγος: οι πόλε­μοι της Ιτα­λί­ας είχαν αρχί­σει – ο βασι­λιάς της Γαλ­λί­ας, σύμ­μα­χος των Σφόρ­τσα, είχε ξεκι­νή­σει για την κατά­κτη­ση του Βασι­λεί­ου της Νάπο­λης, που υπα­γό­ταν στην Αρα­γω­νία. Ο πάπας, που δεν μπο­ρού­σε να απο­δε­χθεί ότι τα εδά­φη που ήλεγ­χε, στο κέντρο της Ιτα­λί­ας, θα περι­κλεί­ο­νταν από δυο δυνά­μεις συμ­μά­χους μετα­ξύ τους, υπε­ρα­σπί­στη­κε τους Αρα­γω­νέ­ζους. Οι Σφόρ­τσα, έχο­ντας επί­γνω­ση της κατά­στα­σης, κυκλο­φό­ρη­σαν δια­δό­σεις ότι ο πάπας ήταν έτοι­μος να δολο­φο­νή­σει τον Πέζα­ρο με τη συνε­νο­χή της Λου­κρη­τί­ας. Η νεα­ρή γυναί­κα απέ­κτη­σε τότε τη φήμη της δηλη­τη­ριά­στριας,. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ο Αλέ­ξαν­δρος διέ­θε­τε απλού­στε­ρο μέσο από το δηλη­τή­ριο για να απε­λευ­θε­ρώ­σει την κόρη του από τα δεσμά της: τη διά­λυ­ση του γάμου της. Όταν κλή­θη­κε να ανα­γνω­ρί­σει ότι δεν είχε ολο­κλη­ρώ­σει την ένω­ση, ο Τζο­βά­νι Σφόρ­τσα άφη­σε να εννοη­θεί ότι ο πάπας ήθε­λε να ξανα­πά­ρει την κόρη του … “για δική του χρή­ση”. Τη φορά αυτή κρι­νό­ταν η ίδια η “τρυ­φε­ρό­τη­τα” του πατέ­ρα προς την κόρη: ο θόρυ­βος ότι δια­τη­ρού­σαν αιμο­μι­κτι­κές σχέ­σεις δια­δό­θη­κε σε όλη την Ιταλία.

Οι τρο­με­ρές αυτές συκο­φα­ντί­ες δεν εμπό­δι­σαν πολυά­ριθ­μους μνη­στή­ρες να ζητή­σουν εκ νέου το χέρι της νεα­ρής γυναί­κας, για να κερ­δί­σουν έτσι την εύνοια του πάπα. Ο Καί­σαρ Βορ­γί­ας, αδελ­φός της Λου­κρη­τί­ας και προ­σω­ρι­νό όργα­νο του πατέ­ρα του – διηύ­θυ­νε το στρα­τό του Αλε­ξάν­δρου – πίε­σε για μια ένω­ση με το Βασί­λειο της Νάπο­λης, δλδ. για το γάμο της Λου­κρη­τί­ας με τον Αλφόν­σο του Μπι­σέ­λιε, νόθο γιο του ηγε­μό­να αυτού του βασι­λεί­ου. Οι γάμοι τελέ­στη­καν, πράγ­μα­τι, το 1497, τρία μόλις χρό­νια αργό­τε­ρα, όμως, το 1500, ο ίδιος ο Καί­σαρ, που είχε εν τω μετα­ξύ συνά­ψει συν­θή­κη με τους Γάλ­λους, δολο­φό­νη­σε εν ψυχρώ το νέο σύζυ­γο. Η Λου­κρη­τία δεν ανα­μί­χθη­κε καθό­λου σε αυτό το έγκλη­μα, αλλά ολό­κλη­ρη η Ιτα­λία και πάλι τη θεώ­ρη­σε ως ένο­χη και η νεα­ρή γυναί­κα, υπο­χρε­ώ­θη­κε να ξανα­πα­ντρευ­τεί μετά από ένα χρόνο.

Η δέσποινα της Ferrara

Ο νεο­ε­κλεγ­μέ­νος σύζυ­γος ήταν ο δού­κας της Φερ­ρά­ρα. Αλλά στο εξής, η Λου­κρη­τία δεν ήταν πια παι­δί κι έτσι _στα 19 της, έγι­νε κυβερ­νή­της του Σπο­λέ­του υψη­λό αξί­ω­μα προ­ο­ρι­ζό­με­νο ως τότε μόνο για ιεράρ­χες (σσ. αρχαί­ας κατα­βο­λής πόλη στην κεντρι­κή Ιτα­λία στην επαρ­χία της Περού­τζια _Ούμπρια, που κατοι­κεί­ται εδώ και του­λά­χι­στον 3.000 χρό­νια, ενώ η κεντρι­κή του γεω­γρα­φι­κή θέση το καθι­στά σπου­δαί­ας γεω­στρα­τη­γι­κής και πολι­τι­σμι­κής σημα­σί­ας ανά τους αιώ­νες). Και η Λου­κρη­τία κυβέρ­νη­σε πραγ­μα­τι­κά, με το μαστί­γιο και το καρό­το, οργα­νώ­νο­ντας αστυ­νο­μι­κό σώμα ή _αναλόγως, επι­βάλ­λο­ντας εκε­χει­ρί­ες με τη γει­το­νι­κή πόλη. Το 1561, για μερι­κές εβδο­μά­δες, η Λου­κρη­τία ανέ­λα­βε μάλι­στα και τη διεύ­θυν­ση της Εκκλη­σί­ας, ενώ ο πάπας επι­σκε­πτό­ταν τα εδά­φη του.

Επέ­δει­ξε εξαι­ρε­τι­κές ικα­νό­τη­τες στο ρόλο της δού­κισ­σας της Φερ­ρά­ρα, κερ­δί­ζο­ντας την απο­δο­χή εκ μέρους των υπη­κό­ων της χάρη στη στα­θε­ρή της δια­κυ­βέρ­νη­ση και με το θάνα­το του πάπα, το 1503, η δού­κισ­σα επα­νήλ­θε στο μεγά­λο όνει­ρο των Βορ­γία να δημιουρ­γή­σουν ένα πραγ­μα­τι­κό κρά­τος στην κεντρι­κή Ιτα­λία και βοή­θη­σε τον αδελ­φό της, Καί­σα­ρα, στρα­το­λο­γώ­ντας δυνά­μεις για λογα­ρια­σμό του. Ο νέος πάπας Ιού­λιος Β΄, εξαι­ρε­τι­κά εχθρι­κός ένα­ντι των Βορ­γία, κήρυ­ξε το 1509 τις εχθρο­πρα­ξί­ες κατά του δού­κα της Φερ­ρά­ρας, ο οποί­ος έμει­νε πιστός στο βασι­λιά της Γαλ­λί­ας. Όπως άλλο­τε στο Βατι­κα­νό, η Λου­κρη­τία ανέ­λα­βε η ίδια τις υπο­θέ­σεις του κρά­τους κατά την απου­σία του συζύ­γου της που ήταν απα­σχο­λη­μέ­νος με τον πόλε­μο, εμψυ­χώ­νο­ντας επί τόπου την αντί­στα­ση μέχρι το θάνα­το του Ιου­λί­ου Β΄ το 1513. Η αντί­στα­ση αυτή εμπε­ριεί­χε και θρη­σκευ­τι­κό _ανατρεπτικό νόη­μα: το 1519, τη χρο­νιά ακρι­βώς του θανά­του της, η δού­κισ­σα – κόρη του αρχη­γού της Ρωμαιο­κα­θο­λι­κής Εκκλη­σί­ας – προ­ση­λυ­τί­στη­κε στη Μεταρ­ρύθ­μι­ση που είχε δια­κη­ρύ­ξει ο Μαρ­τί­νος Λού­θη­ρος δυο μόλις χρό­νια πριν. Η γυναί­κα αυτή, η οποία γνώ­ρι­ζε καλύ­τε­ρα από τον καθέ­να τα ήθη της Ρωμαιο­κα­θο­λι­κής Εκκλη­σί­ας, επέ­λε­ξε το στρα­τό­πε­δο αυτών που ήθε­λαν να την ανα­μορ­φώ­σουν και η ρωμαιο­κα­θο­λι­κή ιστο­ριο­γρα­φία δεν επρό­κει­το να της το συγ­χω­ρή­σει: τις συκο­φα­ντί­ες που εκτό­ξευ­σαν ενα­ντί­ον της οι σύγ­χρο­νοι της τις επα­νέ­λα­βαν πολ­λοί μετα­γε­νέ­στε­ροι συγγραφείς.

Η Ιταλία των Βοργία

Εστία της Ανα­γέν­νη­σης, η Ιτα­λία υπήρ­ξε το σχο­λείο της Ευρώ­πης, την οποία γονι­μο­ποί­η­σε με τις τέχνες της και τον πλού­το των εμπό­ρων και των τρα­πε­ζι­τών της. Αλλά «εγκα­τα­λε­λειμ­μέ­νη στις ιδιο­τρο­πί­ες του καθε­νός» (Δάντης), η χώρα ήταν κατα­κερ­μα­τι­σμέ­νη σε αντι­μα­χό­με­νες ηγε­μο­νί­ες, γεγο­νός που την καθι­στού­σε επί­κε­ντρο των ορέ­ξε­ων των ξένων δυνά­με­ων: της Γαλ­λί­ας από την επο­χή του Καρό­λου Ζ΄, και της Ισπα­νί­ας. Η “Αγία Έδρα” ήταν τότε (όπως και σήμε­ρα) σημα­ντι­κή πολι­τι­κο­οι­κο­νο­μι­κή δύνα­μη υπε­ρα­σπι­ζό­με­νη σκλη­ρά τα εδα­φι­κά της συμ­φέ­ρο­ντα. Ο πάπας Αλέ­ξαν­δρος ΣΤ΄, το γένος Βορ­γία, φερό­ταν ως ίσος προς ίσον με τους ηγε­μό­νες της Ευρώ­πης, ενώ τα στρα­τεύ­μα­τα του γιου του Καί­σα­ρα ανέ­τρε­παν κοσμι­κές ιτα­λι­κές δυνα­στεί­ες και η νεα­ρή Λου­κρη­τία ήταν όργα­νο για την προ­ώ­θη­ση της ηγε­μο­νι­κής αυτής πολιτικής.

Η Λουκρητία του Ουγκώ

Το 1833, στον πρό­λο­γο του ορά­μα­τος του «Λου­κρη­τία Βορ­γία», ο Βίκτωρ Ουγκώ περιέ­γρα­φε το φαντα­στι­κό πορ­τρέ­το της Λου­κρη­τί­ας, που υπήρ­ξε μητέ­ρα τριών γιων: «Πάρ­τε τη φυσι­κή δυσμορ­φία την πιο απο­τρό­παιη […] τοπο­θε­τή­στε την […] στην καρ­διά μιας γυναί­κας με όλες τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις της φυσι­κής ομορ­φιάς και του βασι­λι­κού μεγα­λεί­ου, που δίνουν έμφα­ση στο έγκλη­μα – και τώρα ανα­μί­ξα­τε σε όλη αυτή την ηθι­κή δια­στρο­φή ένα αγνό αίσθη­μα, το μητρι­κό, το αγνό­τε­ρο που μπο­ρεί να νιώ­σει μια γυναί­κα – στο τέρας αυτό τοπο­θε­τή­στε μια μητέ­ρα· και το τέρας […] θα φέρει δάκρυα, η διε­στραμ­μέ­νη αυτή ψυχή θα γίνει σχε­δόν ωραία στα μάτια σας […]. Η μητρό­τη­τα που εξα­γνί­ζει την ηθι­κή δια­φθο­ρά, ιδού η Λου­κρη­τία Βορ­γία».

Μερι­κές από τις πηγές

• Acton David, Goltzius Hendrix and Rudolfine Mannerism in the Grafic Arts, Diss., University of Michigan 1994.
• Λου­κρη­τία Βορ­γία Οι αιμο­στα­γείς έρω­τες του μεσαίωνος
• Το κλασ­σι­κό Λου­κρη­τία Βορ­γία του Ουγκώ
• Agrippa Cornelius Henricus, Declamation on the nobility and preeminence of the female sex, Ed. and Trans. Albert Rabil, Jr., Chicago, University of Chicago Press, 1996.
• Benson Joseph Pamela, The invention of the renaissance woman: The challenge of female independence in the literature and though of Italy and England, University Park, Pennsylvania State University Press, 1991.
• Blamires Alcuin, Woman defamed and defended: An anthology of medieval texts, New York, Oxford University Press, 1992 _ Tiziana Lazzari _Μιλάνο Mondadori, 2010.
• Carla Alfano and Learco Andalò (επιμ.), The Borgias. Κατά­λο­γος της έκθε­σης «The Borgias: the art of power» (Ρώμη, Palazzo Ruspoli, 3 Οκτω­βρί­ου 2002–23 Φεβρουα­ρί­ου 2003), Μιλά­νο, Mondadori Electa, 2002, ISBN 88–435-7860‑X.
• Maria Bellonci, Lucrezia Borgia, Μιλά­νο, Mondadori, 2011, ISBN 978–88-04–45101‑3.
• Michele Bordin και Paolo Trovato (επιμ.), Lucrezia Borgia. History and myth, Florence, Leo S. Olschki, 2006, ISBN 88–222-5595‑X.
• Sarah Bradford, Lucrezia Borgia. Η αλη­θι­νή ιστο­ρία, Μιλά­νο, Mondadori, 2005, ISBN 88–04-55627–7.
• Geneviève Chastenet, Lucrezia Borgia. The perfidious innocent, Milan, Mondadori, 1996, ISBN 978–88-04–42107‑8.
• Ivan Cloulas, I Borgia, Rome, Salerno Editrice, 1989, ISBN 88–8402-009–3.
• Silvio et Ascanio Corona, Successi tragici et Amorosi, επι­μέ­λεια (επι­μέ­λεια Angelo Borzelli), Stamperia del Valentino, 2013.
• Mario Dal Bello, The Borgias-The Black Legend, Μιλά­νο, Città Nuova, 2012, ISBN 978–88-311‑6450‑4.
• Alexandre Dumas, The Borgias, Palermo, Sellerio editore Palermo, 2007, ISBN 88–389-1979–8.
• Anna Maria Fioravanti Baraldi, Lucrezia Borgia. Ομορ­φιά, αρε­τή, τίμια φήμη, Corbo Gabriele Editore, 2002, ISBN 88–8269-071–7.
• Roberto Gervaso, The Borgias, Milan, Rizzoli, 1977, SBN IT\ICCU\RLZ\0233091.

Σε αντι­πα­ρά­θε­ση, η ακίν­δυ­νη, καυ­στι­κή και σέξι Λουκρητία…