Η σημασία της σαρωτικής σοβιετικής νίκης κατά της ναζιστικής Γερμανίας στη Μάχη του Κουρσκ

1943 Β’ Παγκό­σμιος Πόλε­μος: Οι Γερ­μα­νοί εξα­πο­λύ­ουν επί­θε­ση στο Κούρσκ της ΕΣΣΔ, βόρεια του Χαρ­κό­βου. Πρό­κει­ται για τη μεγα­λύ­τε­ρη πολε­μι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση της ιστο­ρί­ας με χρή­ση τεθω­ρα­κι­σμέ­νων. Η μάχη του Κουρσκ θα λήξει στις 23 Αυγού­στου με νίκη των Σοβιε­τι­κών ένα­ντι των Γερμανών.

Η μεγα­λειώ­δης Μάχη του Κουρσκ, που συμπε­ριε­λάμ­βα­νε ένα πλέγ­μα αμυ­ντι­κών και επι­θε­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων των σοβιε­τι­κών στρα­τευ­μά­των για από­κρου­ση των χιτλε­ρι­κών επι­θέ­σε­ων και εξο­λό­θρευ­ση της στρα­τη­γι­κής ομά­δας στρα­τευ­μά­των της Βέρ­μαχτ, άρχι­σε την αυγή στις 5 Ιου­λί­ου 1943. Η Σοβιε­τι­κή Ανώ­τα­τη Διοί­κη­ση γνώ­ρι­ζε έγκαι­ρα τα σχέ­δια της γερ­μα­νι­κής διοί­κη­σης για το καλο­καί­ρι 1943.

Σε γνώ­ση της περι­ήλ­θε όχι μόνο η κεντρι­κή ιδέα της γερ­μα­νο-φασι­στι­κής διοί­κη­σης, αλλά και επα­κρι­βώς η καθο­ρι­σμέ­νη ομά­δα στρα­τευ­μά­των του εχθρού και η αριθ­μη­τι­κή τους δύνα­μη, που ευρί­σκο­νταν στην περιο­χή του Τόξου, καθώς και οι κατευ­θύν­σεις των κύριων κτυ­πη­μά­των της, ενώ στη συνέ­χεια και παρα­μο­νές της επί­θε­σης ήταν γνώ­στης της ακρι­βούς ημέ­ρας και ώρας έναρ­ξής της.

Δεν είναι τυχαίο ότι δύο ώρες πριν την έναρ­ξη της επί­θε­σης των χιτλε­ρι­κών στρα­τευ­μά­των είχε διε­ξα­χθεί ανε­λέ­η­το σφυ­ρο­κό­πη­μα με βολές πυρο­βο­λι­κού, όλμων και εκτο­ξευ­τών ρου­κε­τών των θέσε­ων των ανα­με­νό­με­νων να εφορ­μή­σουν χιτλε­ρι­κών στρα­τευ­μά­των, προ­ξε­νώ­ντας τους τερά­στιες απώ­λειες, αλλά κυρί­ως προ­κα­λώ­ντας σύγ­χυ­ση, απο­συ­ντο­νι­σμό και κλο­νί­ζο­ντας το ηθι­κό των στρατιωτών.

Ως απο­τέ­λε­σμα η έναρ­ξη της γερ­μα­νι­κής επί­θε­σης υπο­χρε­ω­τι­κά καθυ­στέ­ρη­σε για δυο ώρες. Την πρώ­τη μέρα έναρ­ξης της γερ­μα­νι­κής επι­χεί­ρη­σης στις αμυ­ντι­κές θέσεις των σοβιε­τι­κών στρα­τευ­μά­των ρίχθη­καν οι κύριες δυνά­μεις και των δυο επί­λε­κτων φασι­στι­κών ομά­δων στρα­τού. Ο εχθρός σχε­δί­α­ζε με μια ισχυ­ρή τεθω­ρα­κι­σμέ­νη σφή­να να δια­σπά­σει άμε­σα την αμυ­ντι­κή διά­τα­ξη των Σοβιετικών.

Η επι­χεί­ρη­ση όμως δεν ανα­πτύ­χθη­κε όπως είχε προ­σχε­δια­στεί, κυρί­ως λόγω της σθε­να­ρής και απο­φα­σι­στι­κής αντί­στα­σης του σοβιε­τι­κού στρα­τού. Ο χιτλε­ρι­κός στρα­τός, με τη στή­ρι­ξη μεγά­λων δυνά­με­ων αερο­πο­ρί­ας, χωρίς δια­λείμ­μα­τα εφορ­μού­σε στις σοβιε­τι­κές αμυ­ντι­κές θέσεις. Χωρίς να υπο­λο­γί­ζει τις μεγά­λες απώ­λειες εφορ­μού­σε πότε στο ένα και πότε στο άλλο σημείο, τόσο στο βόρειο τμή­μα όσο και στο νότιο τμή­μα του Τόξου.

Με κόστος τερά­στιων απω­λειών τα ναζι­στι­κά στρα­τεύ­μα­τα μπό­ρε­σαν να δημιουρ­γή­σουν μια σφή­να μέσα στη σοβιε­τι­κή άμυ­να από 10 έως 35 χλμ, φθά­νο­ντας μόνο σε μερι­κά σημεία μέχρι την τρί­τη γραμ­μή των αμυ­ντι­κών έργων. Μια από τις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της Μάχης του Κουρσκ ήταν η ευρεία χρή­ση και από τις δύο πλευ­ρές ισχυ­ρών ομά­δων αρμά­των μάχης και τεθωρακισμένων.

Η χιτλε­ρι­κή διοί­κη­ση μετέ­φε­ρε εδώ τις κύριες δυνά­μεις της στην κατεύ­θυν­ση του χωριού Προ­χό­ροφ­κα, όπου στις 12 Ιου­λί­ου 1943 διε­ξά­χθη­κε η μεγα­λύ­τε­ρη αρμα­το­μα­χία του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου. Σε μια μικρή έκτα­ση γης συγκρού­στη­καν 1,2 χιλιά­δες άρμα­τα μάχης και αυτο­κι­νού­με­να πυρο­βό­λα. Μέχρι αργά το βρά­δυ στο πεδίο της μάχης ακού­γο­νταν κρό­τοι πυρο­βό­λων, βρυ­χηθ­μοί κινη­τή­ρων, συριγ­μοί ερπυ­στριών. Καί­γο­νταν εκα­το­ντά­δες θωρα­κι­σμέ­να οχή­μα­τα. Σύν­νε­φα σκό­νης και καπνού κάλυ­πταν τον ουρανό.

Στη σκλη­ρή αυτή μάχη οι Σοβιε­τι­κοί, δεί­χνο­ντας απα­ρά­μιλ­λο ηρω­ι­σμό, βγή­καν νικη­τές. Σκλη­ρές μάχες διε­ξά­χθη­καν και στους αιθέ­ρες. Στη Μάχη του Κουρσκ η σοβιε­τι­κή αερο­πο­ρία κέρ­δι­σε το στοί­χη­μα και επέ­βα­λε τη στρα­τη­γι­κή της κυριαρ­χία στους αιθέ­ρες, κυριαρ­χία που την δια­τή­ρη­σε μέχρι το τέλος του πολέ­μου. Στις 12 Ιου­λί­ου 1943 επι­τεύ­χθη­κε η μεγά­λη ανα­στρο­φή στη Μάχη του Κουρσκ. Στη διάρ­κεια μιας βδο­μά­δας οι στρα­τιω­τι­κοί και πολι­τι­κοί σχε­δια­σμοί των Ναζι­στών κατέρ­ρευ­σαν. Εξα­ντλώ­ντας και απο­δυ­να­μώ­νο­ντας τις ομά­δες των επί­λε­κτων γερ­μα­νο-φασι­στι­κών στρα­τευ­μά­των σε αμυ­ντι­κές μάχες και συγκρού­σεις, τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα δημιούρ­γη­σαν ευνοϊ­κές δυνα­τό­τη­τες για να εξα­πο­λύ­σουν αντεπίθεση.

Η Μάχη του Κουρσκ πλέ­ον εισήλ­θε σε μια νέα φάση. Στην τρί­τη, από την έναρ­ξη του πολέ­μου, στρα­τη­γι­κής σημα­σί­ας αντε­πί­θε­ση του σοβιε­τι­κού στρα­τού έλα­βαν μέρος πέντε μέτω­πα – το Δυτι­κό, του Μπριάνσκ, το Κεντρι­κό, του Βαρό­νεζ και της Στέ­πας. Πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν δύο βασι­κές επι­χει­ρή­σεις με τις κωδι­κές ονο­μα­σί­ες «Κου­τού­ζωφ» (12 Ιου­λί­ου έως 18 Αυγού­στου) και «Συνταγ­μα­τάρ­χης Ρου­μιάν­τσεφ» (3 Αυγού­στου έως 23 Αυγού­στου). Στις 5 Αυγού­στου οι γερ­μα­νο-φασί­στες κατα­κτη­τές εκδιώ­χθη­καν από τις πόλεις Οριόλ και Μπέλ­γκο­ραντ, ενώ στην πορεία της αντε­πί­θε­σης οι ισχυ­ρές γερ­μα­νο-φασι­στι­κές ομά­δες που συγκρο­τή­θη­καν βόρεια και νότια του Τόξου του Κουρσκ εξολοθρεύτηκαν.

Τα σοβιε­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα προ­έ­λαυ­σαν δυτι­κά σε βάθος 140–150 χλμ. Στις 23 Αυγού­στου οι χιτλε­ρι­κοί εκδιώ­χθη­καν από το Χάρ­κο­βο, με την απε­λευ­θέ­ρω­ση του οποί­ου ολο­κλη­ρώ­θη­κε η Μάχη του Κουρσκ. Η Μάχη του Κουρσκ είναι ένα μεγα­λειώ­δες γεγο­νός του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέ­μου. Χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από τη μεγά­λη έκτα­ση, την έντα­ση της δρά­σης και της σκλη­ρό­τη­τας των μαχών. Μετρώ­ντας την απώ­λεια τεχνι­κού εξο­πλι­σμού, αλλά και το ανθρώ­πι­νο δυνα­μι­κό και υλι­κά μέσα που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν, αυτή υπε­ρεί­χε των μαχών της Μόσχας και του Στά­λιν­γκραντ. Στην πορεία της Μάχης του Κουρσκ οι σοβιε­τι­κές ένο­πλες δυνά­μεις προ­κά­λε­σαν μια τόσο βαριά ήττα στη φασι­στι­κή Γερ­μα­νία, από την οποία δεν μπό­ρε­σε πλέ­ον να συνέλ­θει μέχρι το τέλος του πολέ­μου. Οι χιτλε­ρι­κοί στο πεδίο της μάχης έχα­σαν γύρω στις 500 χιλιά­δες στρα­τιώ­τες και αξιω­μα­τι­κούς, 3.000 πυρο­βό­λα, 1.500 άρμα­τα μάχης, πέραν των 3.700 αεροπλάνων.

Ανα­τρέ­πο­ντας τους σχε­δια­σμούς της επι­χεί­ρη­σης της Βέρ­μαχτ «Ακρό­πο­λη» το καλο­καί­ρι 1943, ο σοβιε­τι­κός στρα­τός εντα­φί­α­σε ολο­κλη­ρω­τι­κά τη στρα­τη­γι­κή πρω­το­βου­λία της Γερ­μα­νί­ας, η οποία από τού­δε και στο εξής υπο­χρε­ω­τι­κά διε­ξή­γα­γε μόνο αμυ­ντι­κής φύσε­ως σχε­δια­σμούς, χάνο­ντας τη δυνα­τό­τη­τα να υλο­ποιεί ευρεί­ες επι­θε­τι­κές ενέρ­γειες στρα­τη­γι­κής σημα­σί­ας. Ήδη ενώ­πιον της φασι­στι­κής Γερ­μα­νί­ας στην πρά­ξη ορθώ­θη­κε η προ­ο­πτι­κή της ανα­πό­φευ­κτης ήττας της στον πόλε­μο. Αν η Μάχη του Στά­λιν­γκραντ προ­κά­λε­σε τη δύση του γερ­μα­νο-φασι­στι­κού στρα­τού, τότε η Μάχη του Κουρσκ τον έθε­σε στα πρό­θυ­ρα της κατα­στρο­φής. Τερά­στια η διε­θνής σημα­σία της Μάχης του Κουρσκ.

Ως απο­τέ­λε­σμα της συντρι­βής των γερ­μα­νο-φασι­στι­κών στρα­τευ­μά­των στο Τόξο του Κουρσκ χει­ρο­τέ­ρε­ψε περισ­σό­τε­ρο η διε­θνής πολι­τι­κή θέση της Γερ­μα­νί­ας. Μεγά­λω­σε περισ­σό­τε­ρο η διε­θνής απο­μό­νω­σή της. Ο φασι­στι­κός άξο­νας, που δημιουρ­γή­θη­κε στη βάση κατα­κτη­τι­κών και ληστρι­κών φιλο­δο­ξιών εκά­στου των συμ­με­τε­χό­ντων, βρέ­θη­κε στα πρό­θυ­ρα διά­λυ­σης. Η συντρι­βή της επι­χεί­ρη­σης «Ακρό­πο­λη» και η αντε­πί­θε­ση των σοβιε­τι­κών στρα­τευ­μά­των όξυ­ναν περαι­τέ­ρω την πολι­τι­κή κρί­ση στην Ιτα­λία, απο­τέ­λε­σμα της οποί­ας ήταν η ανα­τρο­πή της κυβέρ­νη­σης Μουσολίνι.

Η σαρω­τι­κή ήττα στο Κουρσκ υπο­χρέ­ω­σε τη φασι­στι­κή διοί­κη­ση να μετα­φέρ­νει συνέ­χεια από τη Δύση στην Ανα­το­λή (στο σοβιε­τι­κο-γερ­μα­νι­κό μέτω­πο) μεγά­λες πεζο­πό­ρες και αερο­πο­ρι­κές δυνά­μεις, πράγ­μα που διευ­κό­λυ­νε την από­βα­ση των αγγλο-αμε­ρι­κά­νι­κων στρα­τευ­μά­των στην Ιτα­λία. Η νίκη του σοβιε­τι­κού στρα­τού στο Τόξο του Κουρσκ επη­ρέ­α­σε κατα­λυ­τι­κά την μετέ­πει­τα πορεία του Β’ Παγκο­σμί­ου Πολέμου.

Μετά το Κουρσκ ήταν σε όλους πασι­φα­νές ότι η ΕΣΣΔ ήταν σε θέση από μόνη της, χωρίς τη βοή­θεια των συμ­μά­χων, να κερ­δί­σει τον πόλε­μο, να εκκα­θα­ρί­σει πλή­ρως τα εδά­φη της από τους ναζι­στές κατα­κτη­τές και να απε­λευ­θε­ρώ­σει τους λαούς της Ευρώ­πης, που στέ­να­ζαν κάτω από το χιτλε­ρι­κό ζυγό. Δεν είναι τυχαία η ανα­φο­ρά του Προ­έ­δρου των ΗΠΑ, Φ. Ρούζ­βελτ: «Αν οι υπο­θέ­σεις στη Ρωσία και στο μέλ­λον προ­χω­ρή­σουν έτσι όπως τώρα, τότε την άλλην άνοι­ξη δεν θα απαι­τεί­ται η το άνοιγ­μα του δεύ­τε­ρου μετώπου!».

Η Μάχη του Κουρσκ τελειω­τι­κά διέ­λυ­σε το μύθο που δημιούρ­γη­σε η χιτλε­ρι­κή προ­πα­γάν­δα για την «επο­χι­κό­τη­τα» της σοβιε­τι­κής στρα­τη­γι­κής, ότι τάχα­τες ο σοβιε­τι­κός στρα­τός μπο­ρεί να επι­τί­θε­ται μόνο το χει­μώ­να και ότι δεν έχει τη δυνα­τό­τη­τα να διε­ξά­γει απο­τε­λε­σμα­τι­κές επι­θε­τι­κές επι­χει­ρή­σεις το καλο­καί­ρι. Σε όλο τον κόσμο στάλ­θη­κε το μήνυ­μα ότι ο σοβιε­τι­κός στρα­τός μπο­ρεί να αντι­με­τω­πί­σει τον εχθρό σε όλη τη διάρ­κεια του χρό­νου. Απο­δε­δειγ­μέ­να φάνη­κε η υπε­ρο­χή της σοβιε­τι­κής στρα­τιω­τι­κής στρα­τη­γι­κής, η επι­χει­ρη­σια­κή ικα­νό­τη­τα και τακτι­κή ένα­ντι της στρα­τιω­τι­κής δεξιο­τε­χνί­ας της φασι­στι­κής Γερ­μα­νί­ας, το ακμαίο ηθι­κό και το απα­ρά­μιλ­λο θάρ­ρος και αυτο­θυ­σία των σοβιε­τι­κών οπλιτών.

Πηγή: Χαραυ­γή