Η στάση των κομμουνιστών απέναντι στο δημόσιο αγαθό της Υγείας

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

«Η επι­δη­μία του κορο­νοϊ­ού», γρά­φα­με σε σχε­τι­κό άρθρο πριν λίγες μέρες, «ανα­δει­κνύ­ει την ολο­κλη­ρω­τι­κή γύμνια του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος. Απο­δει­κνύ­ε­ται περί­τρα­να ότι σε ένα σύστη­μα που βασί­ζε­ται στο κέρ­δος- όπου η επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να, Πρό­νοια και η Υγεία απο­τε­λούν πεδίο κερ­δο­φο­ρί­ας για το κεφά­λαιο – η υγεία των εργα­ζό­με­νων και των λαϊ­κών στρω­μά­των βρί­σκε­ται σε μόνι­μο κίνδυνο». 

Το ξέσπα­σμα της παν­δη­μί­ας του Covid-19 επα­να­φέ­ρει με τον πλέ­ον εμφα­τι­κό τρό­πο στην επι­και­ρό­τη­τα το αγε­φύ­ρω­το χάσμα μετα­ξύ των δυο εκ δια­μέ­τρου αντί­θε­των κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κών συστη­μά­των, του καπι­τα­λι­σμού και του σοσια­λι­σμού. Ένα αγε­φύ­ρω­το χάσμα που εύλο­γα απο­τυ­πώ­νε­ται και στην δια­φο­ρε­τι­κή αντι­με­τώ­πι­ση του ζητή­μα­τος της Υγεί­ας του ανθρώπου. 

Ποια είναι, λοι­πόν, η στά­ση των κομ­μου­νι­στών απέ­να­ντι στο ζήτη­μα της Υγεί­ας; Για τι είδους σύστη­μα Υγεί­ας παλεύ­ουν οι κομ­μου­νι­στές και όλοι όσοι αντι­λαμ­βά­νο­νται την υγεία ως ανα­φαί­ρε­το δικαί­ω­μα κάθε ανθρώ­που και όχι εμπόρευμα;

Οι κομ­μου­νι­στές, λοι­πόν, παλεύ­ουν για ένα σύστη­μα Υγείας:

— Δημό­σιο και δωρε­άν, οργα­νω­μέ­νο στη βάση της κοι­νω­νι­κής ιδιο­κτη­σί­ας στα μέσα παρα­γω­γής και του κεντρι­κού σχε­δια­σμού. Τι σημαί­νει αυτό; Σημαί­νει ένα σύστη­μα που δεν θα κοστί­ζει στον ασφα­λι­σμέ­νο (τον εργα­ζό­με­νο, τον συντα­ξιού­χο, κλπ), στον κάθε άνθρω­πο ανε­ξαρ­τή­του ηλι­κί­ας. Ένα σύστη­μα που για να νοση­λευ­τείς, ή να κάνεις κάποια εξέ­τα­ση, δεν θα χρειά­ζε­ται να βάλεις το χέρι στην τσέπη.

— Καθο­λι­κά προ­σβά­σι­μο για το σύνο­λο του λαού, απ’ όπου δεν εξαι­ρεί­ται κανείς! Ένα σύστη­μα στο οποίο θα παρέ­χει πρό­σβα­ση και υπη­ρε­σί­ες σε όλους χωρίς καμία απο­λύ­τως διά­κρι­ση. Όπου θα έχουν την ίδια υψη­λού επι­πέ­δου φρο­ντί­δα ο καθη­γη­τής πανε­πι­στη­μί­ου και ο χει­ρο­να­κτι­κός εργά­της, ο κάτοι­κος της πόλης και ο κάτοι­κος της υπαί­θρου, ο μαύ­ρος και ο λευ­κός, ο νέος και ο ηλι­κιω­μέ­νος, ο έλλη­νας και ο αλλο­δα­πός, κλπ. 

— Σύγ­χρο­νο, που θα ενσω­μα­τώ­νει όλα τα επι­τεύγ­μα­τα της ιατρι­κής επι­στή­μης και της τεχνο­λο­γί­ας προς όφε­λος των μαζών και όχι μόνο όσων έχουν «γερό πορ­το­φό­λι» όπως συμ­βαί­νει στον καπιταλισμό. 

— Απαλ­λαγ­μέ­νο πλή­ρως από κάθε είδους επι­χει­ρη­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα. Διό­τι, όπως προ­εί­πα­με, η υγεία δεν μπο­ρεί και δεν πρέ­πει να είναι αντι­κεί­με­νο αγο­ρα­πω­λη­σί­ας. Διό­τι, έχο­ντας ως μονα­δι­κό κρι­τή­ριο το κέρ­δος, το κεφά­λαιο βλέ­πει τον τομέα της Υγεί­ας ως πεδίο κερδοφορίας. 

Το κεφά­λαιο, άλλω­στε, είναι γνω­στό, δεκά­ρα τσα­κι­στή δε δίνει για την υγεία των εργα­ζό­με­νων. Ισχύ­ουν στο ακέ­ραιο τα όσα έγρα­φε σχε­τι­κά ο Μαρξ στο «Κεφά­λαιο» πριν 153 χρόνια:

«Το κεφά­λαιο, όμως, με το απε­ριό­ρι­στα τυφλό πάθος του και με την πεί­να δρά­κου (…) σφε­τε­ρί­ζε­ται (…) τη δια­τή­ρη­ση της υγεί­ας του σώμα­τος (…) Το κεφά­λαιο δε ρωτά­ει πόσο διαρ­κεί η ζωή της εργα­τι­κής δύνα­μης (…) η κεφα­λαιο­κρα­τι­κή παρα­γω­γή (…) προ­κα­λεί την πρό­ω­ρη εξά­ντλη­ση και θανά­τω­ση αυτής της ίδιας της εργα­τι­κής δύνα­μης (…) Το κεφά­λαιο , όμως, που έχει τόσο “σοβα­ρούς λόγους” ν’ αρνιέ­ται τα βάσα­να της εργα­τι­κής γενιάς που το περι­βάλ­λει σήμε­ρα, καθο­ρί­ζε­ται τόσο λίγο στην πρα­κτι­κή κίνη­σή του από την προ­ο­πτι­κή του μελ­λο­ντι­κού σαπί­σμα­τος της ανθρω­πό­τη­τας, δηλα­δή σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση από το ασυ­γκρά­τη­το ξεκλή­ρι­σμα του πλη­θυ­σμού, όσο και από την ενδε­χό­με­νη πτώ­ση της Γης πάνω στον ήλιο… Γι’ αυτό το λόγο το κεφά­λαιο είναι ανε­λέ­η­το απέ­να­ντι στην υγεία και στη διάρ­κεια ζωής του εργά­τη, παντού όπου δεν το υπο­χρε­ώ­νει η κοι­νω­νία να τις υπο­λο­γί­ζει (Κ.Μαρξ, «Το Κεφά­λαιο», τ.1ος, σελ. 277–279, 282–283).

Ένα σύστη­μα Υγείας:

— Που να δίνει βάση στην πρό­λη­ψη και την έγκαι­ρη διά­γνω­ση των ασθε­νειών. Αυτό προ­ϋ­πο­θέ­τει την ανά­πτυ­ξη μιας Πρω­το­βάθ­μιας Φρο­ντί­δας Υγεί­ας, με απο­κλει­στι­κή ευθύ­νη του κρά­τους, η οποία θα είναι σε θέση να παρέ­χει τακτι­κή ιατρι­κή παρα­κο­λού­θη­ση στους εργα­ζό­με­νους, στον τόπο δου­λειάς και κατοι­κί­ας. Υπάρ­χει πλού­σια εμπει­ρία από τα θετι­κά παρά­δειγ­μα­τα της ΕΣΣΔ και της Λ.Δ. της Γερ­μα­νί­ας, υπάρ­χει το παρά­δειγ­μα της Κού­βας με το λεγό­με­νο πρό­γραμ­μα του «οικο­γε­νεια­κού για­τρού» που απο­τε­λεί το θεμέ­λιο λίθο του υγειο­νο­μι­κού συστή­μα­τος της χώρας. 

— Που θα εξα­σφα­λί­ζει ιδιαί­τε­ρη φρο­ντί­δα για τις μητέ­ρες και τα παι­διά, με υψη­λού επι­πέ­δου, πλή­ρως εξο­πλι­σμέ­να γυναι­κο­λο­γι­κά ιατρεία, γυναι­κο­λο­γι­κά συμ­βου­λευ­τι­κά κέντρα, παι­δια­τρι­κά τμή­μα­τα, βρε­φι­κοί και παι­δι­κοί σταθ­μοί, τμή­μα­τα σχο­λι­κής υγιει­νής κλπ. 

— Που οι εργα­ζό­με­νοι, το ιατρι­κό, νοση­λευ­τι­κό και διοι­κη­τι­κό προ­σω­πι­κό θα έχει μόνι­μη και απο­κλει­στι­κή απα­σχό­λη­ση, ικα­νο­ποι­η­τι­κές απο­δο­χές και παρο­χές σε όσους εργά­ζο­νται σε βαριά και ανθυ­γιει­νά επαγγέλματα. 

Στην Σοβιε­τι­κή Ένωση…

Το δημό­σιο σύστη­μα υγεί­ας που καθιε­ρώ­θη­κε στην ΕΣΣΔ ήταν ένα κρα­τι­κό σύστη­μα προ­α­γω­γής και προ­στα­σί­ας της υγεί­ας το οποίο, βασι­σμέ­νο τον κεντρι­κό σχε­δια­σμό της οικο­νο­μί­ας, παρεί­χε σε όλο τον πλη­θυ­σμό δωρε­άν πρό­λη­ψη και ιατρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη. Οι αριθ­μοί μιλά­νε από μόνοι τους: Στην τσα­ρι­κή Ρωσία το προσ­δό­κι­μο ζωής ήταν μόλις τα 32 χρό­νια. Μετά την Οχτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, μέσα σε ελά­χι­στα μόλις χρό­νια, στα μέσα της δεκα­ε­τί­ας του 1920 το προσ­δό­κι­μο ανέ­βη­κε στα 44 χρό­νια. Το 1987, το προσ­δό­κι­μο ζωής στην ΕΣΣΔ είχε φτά­σει στα 69 χρό­νια (όσο, δηλα­δή, και στις καπι­τα­λι­στι­κές χώρες).

Κατά την σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση αυξή­θη­κε κατα­κό­ρυ­φα ο αριθ­μός των για­τρών όλων των ειδι­κο­τή­των, ενώ μειώ­θη­κε κατά 10 φορές η παι­δι­κή θνη­σι­μό­τη­τα που στην τσα­ρι­κή Ρωσία απο­τε­λού­σε καθη­με­ρι­νό φαι­νό­με­νο. Στα μέσα της δεκα­ε­τί­ας του ’80 περί­που 160 εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι περ­νού­σαν κάθε χρό­νο από δωρε­άν προ­λη­πτι­κό έλεγ­χο, ενώ πάνω από 35 εκα­τομ­μύ­ρια βρί­σκο­νταν υπό μόνι­μη ιατρι­κή παρα­κο­λού­θη­ση. Κατά την ίδια περί­ο­δο έφτα­σαν να λει­τουρ­γούν περισ­σό­τε­ρα από 28.000 γυναι­κεία ιατρεία και παι­δι­κές κλι­νι­κές, ενώ η τακτι­κή ιατρι­κή παρα­κο­λού­θη­ση και εξέ­τα­ση των παι­διών απο­τέ­λε­σε προ­τε­ραιό­τη­τα του σοβιε­τι­κού συστή­μα­τος υγεί­ας («Η Υγεία-Πρό­νοια ως κοι­νω­νι­κό αγα­θό. Η πρώ­τη σοσια­λι­στι­κή εμπει­ρία», ΚΟΜΕΠ, Τεύ­χος 3, 2016).

Οι κομ­μου­νι­στές αγω­νί­ζο­νται για ένα σύστη­μα Υγεί­ας το οποίο, μετα­ξύ άλλων, θα είναι άρρη­κτα συν­δε­δε­μέ­νο με:

— Την ανά­πτυ­ξη κρα­τι­κής βιο­μη­χα­νί­ας φαρ­μά­κου, ιατρι­κών και εργα­στη­ρια­κών μηχα­νη­μά­των και ανα­λώ­σι­μου υγειο­νο­μι­κού υλι­κού. Διό­τι όσο η βιο­μη­χα­νία φαρ­μά­κου βρί­σκε­ται στα χέρια του κεφα­λαί­ου, το φάρ­μα­κο θα φτά­νει – όπο­τε και αν φτά­σει — στους ασθε­νείς περ­νώ­ντας από σαρά­ντα κύμα­τα κερδοσκοπίας. 

— Την ποιο­τι­κή ανα­βάθ­μι­ση της Ιατρι­κής εκπαί­δευ­σης με στό­χο τη δημιουρ­γία επι­στη­μο­νι­κού δυνα­μι­κού που θα είναι σε θέση να ανα­πτύ­ξει στο έπα­κρο τις παρα­γω­γι­κές και πνευ­μα­τι­κές δυνα­τό­τη­τες του, για την κοι­νω­νι­κή πρό­ο­δο και τη λαϊ­κή ευη­με­ρία. Για για­τρούς και νοση­λευ­τι­κό προ­σω­πι­κό που, πέραν της επι­στη­μο­νι­κής τους κατάρ­τη­σης, θα είναι κοι­νω­νι­κά ολο­κλη­ρω­μέ­νοι άνθρω­ποι με πλή­ρη συνεί­δη­ση του ρόλου τους ως θεμα­το­φύ­λα­κες της υγεί­ας του λαού. Σημεί­ω­ση: Η Κού­βα των 11 εκα­τομ­μυ­ρί­ων κατοί­κων έχει 22 υψη­λού επι­πέ­δου ιατρι­κές σχο­λές στις οποί­ες η φοί­τη­ση είναι απο­λύ­τως δωρε­άν για κου­βα­νούς και αλλο­δα­πούς φοιτητές.

— Την συνο­λι­κή λει­τουρ­γία της κοι­νω­νι­κής και πολι­τι­κής οργά­νω­σης, με επί­κε­ντρο την αλλη­λεγ­γύη και την συλ­λο­γι­κό­τη­τα, την ατο­μι­κή υπευ­θυ­νό­τη­τα απέ­να­ντι στο σύνο­λο και όχι το αστι­κό ιδε­ο­λό­γη­μα της «ατο­μι­κής ευθύνης». 

Για τέτοιου είδους υγεία και πρό­νοια, που θα ικα­νο­ποιεί τις σύγ­χρο­νες λαϊ­κές ανά­γκες, αγω­νί­ζο­νται και θα αγω­νί­ζο­νται οι κομ­μου­νι­στές. Αυτού του είδους η υγεία, που θα είναι δικαί­ω­μα του κάθε ανθρώ­που και κρα­τι­κή υπο­χρέ­ω­ση να παρέ­χε­ται δωρε­άν σε όλους, δεν χωρά στα ασφυ­κτι­κά πλαί­σια του εκμε­ταλ­λευ­τι­κού συστήματος. 

Γι’ αυτό και ο αγώ­νας για ένα δημό­σιο, δωρε­άν καθο­λι­κό σύστη­μα υγεί­ας απο­τε­λεί ανα­πό­σπα­στο τμή­μα της πάλης του εργα­τι­κού-λαϊ­κού κινή­μα­τος για την ανα­τρο­πή της δικτα­το­ρί­ας του κεφα­λαί­ου, το τσά­κι­σμα της καπι­τα­λι­στι­κής βαρ­βα­ρό­τη­τας και την οικο­δό­μη­ση της νέας κοι­νω­νί­ας, του σοσια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού.

Νίκος Μόττας Γεννήθηκε το 1984 στη Θεσσαλονίκη. Είναι υποψήφιος διδάκτορας (Phd) Πολιτικής Επιστήμης, Διεθνών Σχέσεων και Ιστορίας. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου και είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων (Master of Arts) στις διπλωματικές σπουδές (Παρίσι) και στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις (Πανεπιστήμιο Τελ Αβίβ). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα μέσα.