Ο Τραμπ, η οπλοφορία και η «ψυχική αρρώστια» στις ΗΠΑ — Γράφει η Αναστασία Ζήση

 Το μακε­λειό του προη­γού­με­νου Σαβ­βά­του στην συνο­ρια­κή πόλη του Ελ Πάσο, Τέξας από τον οπλι­σμέ­νο νεα­ρό που προ­κά­λε­σε τη μαζι­κή δολο­φο­νία 22 ανθρώ­πων σε αλυ­σί­δα γνω­στού πολυ­κα­τα­στή­μα­τος και λίγες ώρες μετά, ένα δεύ­τε­ρο μακε­λειό στο Ντέι­τον του Οχάιο με 10 νεκρούς συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του δρά­στη έρχο­νται να προ­στε­θούν στον μακρύ κατά­λο­γο των πολύ­νε­κρων επι­θέ­σε­ων, της αιμα­τη­ρής βίας με την χρή­ση πυρο­βό­λων όπλων από πολί­τες προς πολί­τες σε περί­ο­δο ειρή­νης στις Η.Π.Α. (Gun Violence Archives). Η πρώ­τη μαζι­κή δολο­φο­νία συγκέ­ντρω­σε υλι­κό που την στοι­χειο­θε­τεί ως έγκλη­μα μίσους, φυλε­τι­κά υπο­κι­νού­με­νη. Ο Πρό­ε­δρος των Η.Π.Α., στις επί­ση­μες δηλώ­σεις του για το βαρύ αιμα­το­κύ­λι­σμα ζήτη­σε την μεταρ­ρύθ­μι­ση του συστή­μα­τος ψυχι­κής υγεί­ας λέγο­ντας ότι: «η ψυχι­κή αρρώ­στια είναι αυτή που οπλί­ζει», και ότι «χρειά­ζε­ται βελ­τί­ω­ση στην ικα­νό­τη­τα εντο­πι­σμού της ψυχι­κής αρρώ­στιας». Πρό­κει­ται για δηλώ­σεις που έχουν ως κεντρι­κό στό­χο να μεταμ­φιε­στεί η κρί­ση ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των που προ­κα­λεί η ελεύ­θε­ρη πρό­σβα­ση στα όπλα σε ζήτη­μα μιας ατο­μι­κής, βιο­λο­γι­κής ψυχο­πα­θο­λο­γί­ας. Η οπλο­φο­ρία στις Η.Π.Α. επι­τρέ­πε­ται δια νόμου, και είναι η χώρα όπου τα όπλα είναι περισ­σό­τε­ρα από τους κατοί­κους. Η ανα­γω­γή, δια του στό­μα­τος του Προ­έ­δρου Τράμπ, ενός πολύ­πλο­κου ζητή­μα­τος συν­δε­δε­μέ­νου με ισχυ­ρά συμ­φέ­ρο­ντα μιας βαριάς βιο­μη­χα­νί­ας όπλων, και μιας κουλ­τού­ρας βίας, σε ατο­μι­κή ψυχο­πα­θο­λο­γία είναι ενδει­κτι­κή της πολι­τι­κής βού­λη­σης σ’ όλα τα επί­πε­δα να «προ­στα­τευ­τούν τα όπλα» και όχι οι πολίτες.

Το σύστη­μα ψυχι­κής υγεί­ας στις Η.Π.Α. είναι οργα­νω­μέ­νο από ένα βαρύ ψυχια­τρι­κό κατε­στη­μέ­νο και στη βάση του δόγ­μα­τος ότι η ψυχι­κή ασθέ­νεια είναι μια οργα­νι­κή πάθη­ση η οποία αντι­με­τω­πί­ζε­ται με ψυχο­φάρ­μα­κα. Το Δια­γνω­στι­κό και Στα­τι­στι­κό Εγχει­ρί­διο των Ψυχι­κών Δια­τα­ρα­χών, κατα­σκεύ­α­σμα της Αμε­ρι­κά­νι­κης Ψυχια­τρι­κής Εται­ρεί­ας, είναι το επί­ση­μο εργα­λείο για την ψυχια­τρι­κή διά­γνω­ση και την κατα­βο­λή απο­ζη­μιώ­σε­ων από τις ασφα­λι­στι­κές εται­ρεί­ες. Ωστό­σο, στην ουσία του θέμα­τος, το εργα­λείο αυτό είναι μια γραμ­μή παρα­γω­γής ψυχι­κών ασθε­νειών, μια βιο­μη­χα­νία της τρέ­λας, όπως αυτή εκτε­νώς έχει κρι­τι­κά συζη­τη­θεί από τον Thomas Szasz, καθώς τα δια­θέ­σι­μα εμπει­ρι­κά ευρή­μα­τα για την οργα­νι­κή βάση αυτών των δια­τα­ρα­χών είναι μη επαρ­κή. Η εγκυ­ρό­τη­τα των ψυχια­τρι­κών δια­γνώ­σε­ων είναι ιδιαί­τε­ρα επι­σφα­λής για­τί η σύν­δε­ση των συμ­πτω­μά­των ως υπο­κει­με­νι­κών κρί­σε­ων με την νευ­ρο­χη­μεία του εγκε­φά­λου δεν τεκ­μαί­ρε­ται, όπως και η δρά­ση των ψυχο­φαρ­μά­κων. Για αυτά γνω­ρί­ζου­με τις βαριές παρε­νέρ­γειες τους, όπως ενδει­κτι­κά: κατα­στο­λή, εθι­σμός, ψυχο­κι­νη­τι­κή επι­βρά­δυν­ση, έκπτω­ση μνή­μης, γνω­στι­κών λει­τουρ­γιών. Στις Η.Π.Α., επι­δη­μιο­λο­γι­κές έρευ­νες έχουν δεί­ξει ότι σε ποσο­στό 26% οι Αμε­ρι­κα­νοί πολί­τες αντι­με­τω­πί­ζουν κοι­νές ψυχι­κές δια­τα­ρα­χές (1 στους/ις 4) ενώ περί­που 6% εκτι­μώ­νται εκείνοι/ες που αντι­με­τω­πί­ζουν σοβα­ρές ψυχι­κές δυσκο­λί­ες, όπως σχι­ζο­φρέ­νεια (1 στους/ις 17). Η καθη­με­ρι­νή γνώ­ση έχει αφο­μοιώ­σει το επί­ση­μο, ψυχια­τρι­κό δόγ­μα για την οργα­νι­κή προ­έ­λευ­ση της ψυχι­κής ασθέ­νειας και ένα βαρύ κοι­νω­νι­κό στίγ­μα την σκε­πά­ζει. Έρευ­να και θερα­πεία χρη­μα­το­δο­τού­νται σε ομο­σπον­δια­κό επί­πε­δο για την ανα­κά­λυ­ψη των φαρ­μά­κων που θα επι­φέ­ρουν την απο­τε­λε­σμα­τι­κή θερα­πεία. Ο τότε Πρό­ε­δρος των Η.Π.Α. George H. W. Bush είχε εγκαι­νιά­σει τη δεκα­ε­τία του 1990 ως την χρυ­σή «Δεκα­ε­τία του Εγκε­φά­λου» κατά την οποία επεν­δύ­θη­καν μεγά­λοι προ­ϋ­πο­λο­γι­σμοί στις νευ­ρο­ε­πι­στή­μες, τις επι­στή­μες της συμπε­ρι­φο­ράς και τη γενε­τι­κή. Σήμε­ρα, στις Η.Π.Α. η αντι­με­τώ­πι­ση των προ­βλη­μά­των ψυχι­κής υγεί­ας με ψυχο­φάρ­μα­κα είναι παρα­πά­νω από δια­δε­δο­μέ­νη φέρ­νο­ντας πολύ υψη­λά κέρ­δη στις φαρ­μα­κο­βιο­μη­χα­νί­ες οι οποί­ες αντα­γω­νί­ζο­νται για το «πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κό» σκεύ­α­σμα κυρί­ως στην τρο­πο­ποί­η­ση της διά­θε­σης. Εύκο­λα κανείς μπο­ρεί να συνά­γει πώς αυτό το δόγ­μα της οργα­νι­κής ψυχο­πα­θο­λο­γί­ας εναρ­μο­νί­ζε­ται με τους στό­χους της κερ­δο­φο­ρί­ας στο όχη­μα της ελεύ­θε­ρης αγο­ράς και του καπιταλισμού.

Η κυριαρ­χία του βιοϊ­α­τρι­κού μοντέ­λου μέσω της θεσμι­κής, επί­ση­μης ψυχια­τρι­κής και της πολι­τι­κής ηγε­σί­ας στις Η.Π.Α. απο­κρύ­βει τα πραγ­μα­τι­κά αίτια των ψυχι­κών προ­βλη­μά­των που είναι βαθιά κοι­νω­νι­κά και σχε­τί­ζο­νται με την ανερ­γία, τη φτώ­χεια, τις δια­κρί­σεις, τις ρατσι­στι­κές επι­θέ­σεις, τον κοι­νω­νι­κό στιγ­μα­τι­σμό, την εθνι­κό­τη­τα, και τα εμπό­δια στην ανα­ζή­τη­ση βοή­θειας ενώ ένα ποσο­στό των Αμε­ρι­κά­νων είναι χωρίς ασφά­λι­ση και χωρίς δικαί­ω­μα πρό­σβα­σης στο σύστη­μα παρο­χής υπη­ρε­σιών ψυχι­κής υγεί­ας. Φτω­χοί και φτω­χές, μαύ­ροι και μαύ­ρες, ισπα­νό­φω­νοι μετα­νά­στες και μετα­νά­στριες είναι αυτοί που πρώ­τοι θα δεχτούν αστυ­νο­μι­κό έλεγ­χο, θα συρ­θούν στα κρα­τη­τή­ρια, θα έχουν ακού­σιες και βίαιες εισα­γω­γές στα ψυχια­τρεία όπου θα λάβουν βαριές δια­γνώ­σεις, καθη­λώ­σεις και συν­δυα­σμό ψυχοφαρμάκων.

Μετά τη ρητο­ρι­κή απώ­θη­σης που έχει ανα­πτύ­ξει ο Πρό­ε­δρος των Η.Π.Α. απέ­να­ντι στους μετα­νά­στες, τις μειο­νό­τη­τες, δια­ναγ­γέλ­λει το δόγ­μα της οργα­νι­κής ψυχο-παθο­λο­γί­ας και μέσω του επί­ση­μου, ψυχια­τρι­κού λόγου πετυ­χαί­νει την προ­στα­σία των όπλων και των ψυχοφαρμάκων.

Αναστασία Ζήση

Καθη­γή­τρια στο Τμή­μα Κοι­νω­νιο­λο­γί­ας, Πανε­πι­στή­μιο Αιγαί­ου με γνω­στι­κό αντι­κεί­με­νο Κοι­νό­τη­τα & Ψυχι­κή Υγεία και Διευ­θύ­ντρια του Εργα­στη­ρί­ου Κοι­νω­νι­κής, Πολι­τι­σμι­κής & Ψηφια­κής Τεκ­μη­ρί­ω­σης. Εκπό­νη­σε τη διδα­κτο­ρι­κή της δια­τρι­βή ως υπό­τρο­φος του Κοι­νω­φε­λούς Ιδρύ­μα­τος Αλέ­ξαν­δρος Ωνά­σης στη Σχο­λή Ψυχο­λο­γί­ας του Πανε­πι­στή­μιου Birmingham, Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο. Έχει την επι­στη­μο­νι­κή ευθύ­νη μιας σει­ράς ερευ­νη­τι­κών προ­γραμ­μά­των σε αντι­κεί­με­να που αφο­ρούν στην κοι­νό­τη­τα και την ψυχι­κή υγεία, τον σχε­δια­σμό και την οργά­νω­ση ψυχο­κοι­νω­νι­κών παρεμ­βά­σε­ων, το κοι­νω­νι­κό στίγ­μα και εναλ­λα­κτι­κές προ­σεγ­γί­σεις στην αντι­με­τώ­πι­ση του ψυχι­κού πόνου. Έχει δημο­σιεύ­σει σε διε­θνή επι­στη­μο­νι­κά περιο­δι­κά, συλ­λο­γι­κούς τόμους και είναι συγ­γρα­φέ­ας επι­στη­μο­νι­κών μονο­γρα­φιών. Διδά­σκει στο Δι-ιδρυ­μα­τι­κό Πρό­γραμ­μα Μετα­πτυ­χια­κών Σπου­δών: Εφαρ­μο­σμέ­νη-Κλι­νι­κή Κοι­νω­νιο­λο­γία και Τέχνη, έχει οργα­νώ­σει θερι­νά σχο­λεία στη μεθο­δο­λο­γία της ποιο­τι­κής έρευ­νας και έχει ενερ­γό κοι­νω­νι­κή δρά­ση συνη­γο­ρί­ας και ενδυ­νά­μω­σης κοι­νο­τή­των και κοι­νω­νι­κών ομά­δων που δια­χρο­νι­κά κατα­πιέ­ζο­νται σε συν­θή­κες κοι­νω­νι­κού αποκλεισμού.