Πέθανε ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Λάκης Παπαστάθης

Έφυ­γε από τη ζωή τα ξημε­ρώ­μα­τα της Τετάρ­της σε ηλι­κία 79 ετών, μετά από πολύ­μη­νη μάχη με τον καρ­κί­νο, ο βρα­βευ­μέ­νος σκη­νο­θέ­της, παρα­γω­γός και συγ­γρα­φέ­ας Λάκης Παπα­στά­θης. Ηταν ένας από τους κύριους εκπρο­σώ­πους του Νέου Ελλη­νι­κού Κινη­μα­το­γρά­φου, αλλά και ένας πολύ­πλευ­ρα δημιουρ­γι­κός άνθρω­πος, ο οποί­ος άφη­σε το απο­τύ­πω­μά του σε ποι­κί­λα είδη τέχνης και με δια­φο­ρε­τι­κά μέσα έκφρα­σης (κινη­μα­το­γρά­φος, τηλε­ό­ρα­ση, λογο­τε­χνία, κρι­τι­κή κ.α.).

Πολυ­διά­στα­τη πνευ­μα­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα, ο Παπα­στά­θης θεω­ρεί­ται ένας από τους σημα­ντι­κό­τε­ρους σκη­νο­θέ­τες της γενιάς του και παράλ­λη­λα ένας από τους θεμε­λιω­τές του πολι­τι­στι­κού ντο­κι­μα­ντέρ στην ελλη­νι­κή τηλε­ό­ρα­ση, κυρί­ως μέσω της εκπο­μπής «Παρα­σκή­νιο» την οποία δημιούρ­γη­σε μαζί με τον σκη­νο­θέ­τη Τάκη Χατζό­που­λο το 1976.

Ο Λάκης Παπα­στά­θης γεν­νή­θη­κε στον Βόλο το 1943, τελεί­ω­σε το γυμνά­σιο στη Μυτι­λή­νη και σπού­δα­σε στο Κέντρο Σπου­δών Κινη­μα­το­γρά­φου (1963).

Από πολύ νωρίς στη στα­διο­δρο­μία του σκη­νο­θέ­τη­σε μικρού και μεγά­λου μήκους κινη­μα­το­γρα­φι­κές ται­νί­ες, οι οποί­ες απέ­σπα­σαν επαί­νους από την κρι­τι­κή για την αισθη­τι­κή αρτιό­τη­τα και το βάθος του περιε­χο­μέ­νου τους, καθώς και πλή­θος βραβείων.

Αρχι­σε τη δια­δρο­μή του στον κινη­μα­το­γρά­φο με ται­νί­ες μικρού μήκους το 1963. Το 1972 το φιλμ «Γράμ­μα­τα από την Αμε­ρι­κή» απέ­σπα­σε το βρα­βείο καλύ­τε­ρης ται­νί­ας μικρού μήκους στο Φεστι­βάλ Θεσ­σα­λο­νί­κης της συγκε­κρι­μέ­νης χρονιάς.

Η πορεία του στο χώρο του κινη­μα­το­γρά­φου επη­ρε­ά­στη­κε καθο­ρι­στι­κά από την «Ευδο­κία», την περί­φη­μη και ρηξι­κέ­λευ­θη ται­νία του Αλέ­ξη Δαμια­νού. Στην «Ευδο­κία» ο Παπα­στά­θης εκτέ­λε­σε καθή­κο­ντα βοη­θού σκη­νο­θέ­τη και βασι­κού συντε­λε­στή για την ολο­κλή­ρω­ση της παρα­γω­γής. Εκ των υστέ­ρων μάλι­στα και πρω­το­πο­ρώ­ντας για τα ελλη­νι­κά δεδο­μέ­να, ο Λάκης Παπα­στά­θης εξέ­δω­σε (Πατά­κης 2006) μια εκτε­νή μονο­γρα­φία υπό τον τίτλο «Όταν ο Δαμια­νός γύρι­ζε την Ευδο­κία», ειδι­κά αφιε­ρω­μέ­νη στο παρα­σκή­νιο μιας ται­νί­ας-σταθ­μού στην ιστο­ρία του νέου ελλη­νι­κού κινηματογράφου.

Ο Λάκης Παπα­στά­θης σκη­νο­θέ­τη­σε συνο­λι­κά τέσ­σε­ρις μεγά­λου μήκους ται­νί­ες: «Τον και­ρό των Ελλή­νων« (1981), «Θεό­φι­λος» (1987), «Το μόνον της ζωής του ταξεί­διον» (2001), «Ταξί­δι στη Μυτι­λή­νη» (2010). Οι ται­νί­ες του απέ­σπα­σαν πολ­λά κινη­μα­το­γρα­φι­κά βρα­βεία στην Ελλά­δα, μετα­ξύ άλλων σκη­νο­θε­σί­ας και καλύ­τε­ρης ται­νί­ας στο Φεστι­βάλ Θεσ­σα­λο­νί­κης και στα Κρα­τι­κά Βρα­βεία Κινη­μα­το­γρά­φου, ενώ συμ­με­τεί­χαν επί­σης σε διε­θνή φεστιβάλ.

Ενδει­κτι­κά, το 1980 ο «Θεό­φι­λος» συμ­με­τεί­χε στο δια­γω­νι­στι­κό τμή­μα του Φεστι­βάλ Βερο­λί­νου, ενώ «Το μόνον της ζωής του ταξεί­διον», βασι­σμέ­νο στο ομώ­νυ­μο διή­γη­μα του Γεώρ­γιου Βιζυ­η­νού, απο­τέ­λε­σε μέρος του επί­ση­μου προ­γράμ­μα­τος στο Φεστι­βάλ του Τορό­ντο το 2001.

Το στοι­χείο που έκα­νε το κινη­μα­το­γρα­φι­κό βλέμ­μα του σκη­νο­θέ­τη εντε­λώς μονα­δι­κό και ευδιά­κρι­το, ήταν η στε­νή σχέ­ση του σινε­μά με τη λογο­τε­χνία. Θα μπο­ρού­σε να πει κανείς ότι ο Λάκης Παπα­στά­θης ήταν ένας σκη­νο­θέ­της λέξε­ων και κει­μέ­νων ή, κατ’ από­λυ­τη συμ­με­τρία, ένας λογο­τέ­χνης της εικό­νας. Εν τέλει, ο Λάκης Παπα­στά­θης υπήρ­ξε ο δημιουρ­γός ενός εντε­λώς ιδιαί­τε­ρου κινη­μα­το­γρα­φι­κού ιδιώ­μα­τος, συν­δυά­ζο­ντας τα κινη­μα­το­γρα­φι­κά πλά­να με τα κεί­με­να και τους συγ­γρα­φείς που ο ίδιος αγαπούσε.

Παράλ­λη­λα, τo πιο σημα­ντι­κό ίσως κεφά­λαιο της καλ­λι­τε­χνι­κής του ζωής ήταν η πολι­τι­στι­κή εκπο­μπή «Παρα­σκή­νιο» την οποία δημιούρ­γη­σε μαζί με τον σκη­νο­θέ­τη Τάκη Χατζό­που­λο και η οποία άρχι­σε να προ­βάλ­λε­ται στην ΕΡΤ το 1976. Ο Παπα­στά­θης σκη­νο­θέ­τη­σε ο ίδιος δεκά­δες επει­σο­δί­ων του «Παρα­σκη­νί­ου», τα οποία απα­θα­νά­τι­σαν σπου­δαία πρό­σω­πα της πνευ­μα­τι­κής ζωής της χώρας και απο­τε­λούν δια­χρο­νι­κά μεί­ζον τμή­μα του ιστο­ρι­κού αρχεί­ου της ελλη­νι­κής τηλε­ό­ρα­σης. Ξεχω­ρί­ζουν ‑μετα­ξύ πολ­λών άλλων- τα ντο­κι­μα­ντέρ του Λάκη Παπα­στά­θη για τον ποι­η­τή Μανό­λη Ανα­γνω­στά­κη, με τον οποίο τον συνέ­δεε στε­νή φιλία.

Ως τον Ιού­νιο του 2013, όταν έκλει­σε η ΕΡΤ και δια­κό­πη­κε η εκπο­μπή, το «Παρα­σκή­νιο» είχε ξεπε­ρά­σει τα εννια­κό­σια θέμα­τα (δεκα­ο­κτά­λε­πτα, ημί­ω­ρα ή διάρ­κειας 52 λεπτών). Κατά και­ρούς στο «Παρα­σκή­νιο» εργά­στη­καν περί τους δια­κό­σιους σκη­νο­θέ­τες καθώς και σημα­ντι­κοί δημο­σιο­γρά­φοι, μελε­τη­τές και τεχνι­κοί του κινηματογράφου.

Ο Λάκης Παπα­στά­θης σκη­νο­θέ­τη­σε επί­σης ιστο­ρι­κά ντο­κι­μα­ντέρ στο πλαί­σιο της σει­ράς «Ανα­ζη­τώ­ντας τη Χαμέ­νη Εικό­να», η οποία στη­ρί­χθη­κε απο­κλει­στι­κά σε κινη­μα­το­γρα­φι­κά ντο­κου­μέ­ντα. Το κύκνειο άσμα του στη μικρή οθό­νη ήταν η σκη­νο­θε­σία εκπο­μπών στο πλαί­σιο της σει­ράς «Υστε­ρό­γρα­φο» της ΕΡΤ, έως και το 2022.

Eκτός από σκη­νο­θέ­της υπήρ­ξε λογο­τέ­χνης, με ευρύ και πρω­τό­τυ­πο συγ­γρα­φι­κό έργο. «Ξεκί­νη­σα κάνο­ντας σινε­μά επη­ρε­α­σμέ­νος από τη λογο­τε­χνία και τώρα γρά­φω λογο­τε­χνι­κά κεί­με­να που τα έχει καθο­ρί­σει ο τρό­πος αφή­γη­σης του κινη­μα­το­γρά­φου» είχε πει σε μια συνέ­ντευ­ξή του στο «Βήμα» το 2011. Εκτός από το βιβλίο για την «Ευδο­κία», έγρα­ψε τέσ­σε­ρις συλ­λο­γές διη­γη­μά­των: «Η νυχτε­ρί­δα πέτα­ξε» (εκδ. Νεφέ­λη, 2002), «Η Ήσυ­χη και άλλα διη­γή­μα­τα» (εκδ. Νεφέ­λη, 2005), «Το καλο­καί­ρι θα παί­ξει την Κλυ­ται­μνή­στρα» (εκδ. Πόλις, 2011) και «Ο δάσκα­λος αγα­πού­σε το βωβό σινε­μά» (εκδ. Πόλις, 2014).

Στο χώρο του θεά­τρου, τέλος, ο Λάκης Παπα­στά­θης συνερ­γά­στη­κε με τη θρυ­λι­κή ομά­δα του «Ελεύ­θε­ρου Θεά­τρου», σκη­νο­θε­τώ­ντας φιλ­μά­κια μικρού μήκους τα οποία εντά­χθη­καν στις παρα­στά­σεις «Μια ζωή Γκόλ­φω» (1974) και «Το τραμ το τελευ­ταίο» (1976).

Ο Λάκης Παπα­στά­θης ήταν παντρε­μέ­νος με την ηθο­ποιό Υβόν­νη Μαλ­τέ­ζου. Μαζί απέ­κτη­σαν έναν γιο.

«Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», του Νίκου Μόττα