Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών: Ποια είναι η κατάσταση στην Ευρώπη

Με κέρ­δη που υπο­λο­γί­ζε­ται ότι ξεπερ­νούν τα 24 δισ. ευρώ τον χρό­νο, εισα­γω­γές από τρεις ηπεί­ρους, μεγά­λη εσω­τε­ρι­κή παρα­γω­γή, αλλά και εξα­γω­γές σε διά­φο­ρες χώρες, η «αγο­ρά ναρ­κω­τι­κών» στην Ευρώ­πη φαί­νε­ται να δια­νύ­ει μια ιδιαί­τε­ρα… «δυνα­μι­κή» φάση.

Όπως ανα­φέ­ρε­ται σε έκθε­ση της Europol (Δεκέμ­βριος 2017), η αγο­ρά ναρ­κω­τι­κών παρα­μέ­νει η μεγα­λύ­τε­ρη εγκλη­μα­τι­κή αγο­ρά στην ΕΕ. Περισ­σό­τε­ρο από το ένα τρί­το των εγκλη­μα­τι­κών ομά­δων που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στην ΕΕ εμπλέ­κο­νται στην παρα­γω­γή ή δια­κί­νη­ση δια­φό­ρων τύπων ναρ­κω­τι­κών. Από αυτά, το μεγα­λύ­τε­ρο μερί­διο αντι­στοι­χεί στην κάν­να­βη (38%), και ακο­λου­θούν η ηρω­ί­νη (28%) και η κοκα­ΐ­νη (24%). Τα τερά­στια κέρ­δη που προ­κύ­πτουν από το εμπό­ριο ναρ­κω­τι­κών χρη­μα­το­δο­τούν διά­φο­ρες άλλες δρα­στη­ριό­τη­τες που επι­τρέ­πουν στις εγκλη­μα­τι­κές ομά­δες να ευη­με­ρούν και να ανα­πτύσ­σο­νται σε βάρος της υγεί­ας και της ασφά­λειας των πολι­τών της ΕΕ.

Εξάλ­λου, σύμ­φω­να με την ευρω­παϊ­κή έκθε­ση για τα ναρ­κω­τι­κά, που συνέ­τα­ξε φέτος (2018) το Ευρω­παϊ­κό Κέντρο Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ, σε παγκό­σμιο επί­πε­δο, η ευρω­παϊ­κή αγο­ρά ναρ­κω­τι­κών συντη­ρεί­ται τόσο από την εγχώ­ρια παρα­γω­γή όσο και από ναρ­κω­τι­κά που δια­κι­νού­νται λαθραία από άλλες περιο­χές του κόσμου. Η Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή, η Δυτι­κή Ασία και η Βόρεια Αφρι­κή απο­τε­λούν σημα­ντι­κές πηγές προ­έ­λευ­σης των ναρ­κω­τι­κών που εισέρ­χο­νται στην Ευρώ­πη, ενώ η Κίνα είναι πηγή προ­έ­λευ­σης νέων ψυχο­δρα­στι­κών ουσιών. Πέραν αυτού, η Ευρώ­πη δια­δρα­μα­τί­ζει ρόλο δια­με­τα­κο­μι­στι­κού κέντρου για κάποια ναρ­κω­τι­κά και κάποιες πρό­δρο­μες ουσί­ες που προ­ο­ρί­ζο­νται για άλλες ηπεί­ρους. Απο­τε­λεί επί­σης τόπο παρα­γω­γής κάν­να­βης και συν­θε­τι­κών ναρ­κω­τι­κών. Η παρα­γό­με­νη κάν­να­βη προ­ο­ρί­ζε­ται κυρί­ως για εγχώ­ρια κατα­νά­λω­ση, ενώ μέρος των παρα­γό­με­νων συν­θε­τι­κών ναρ­κω­τι­κών εξά­γε­ται σε άλλες περιο­χές του κόσμου.

Μεγά­λες αγο­ρές κάν­να­βης, ηρω­ί­νης και αμφε­τα­μι­νών υπάρ­χουν σε πολ­λές ευρω­παϊ­κές χώρες από τη δεκα­ε­τία του 1970 ή του 1980. Με την πάρο­δο του χρό­νου καθιε­ρώ­θη­καν και άλλες ουσί­ες, όπως η MDMA (ecstasy) και η κοκα­ΐ­νη τη δεκα­ε­τία του 1990. Η ευρω­παϊ­κή αγο­ρά ναρ­κω­τι­κών συνε­χί­ζει να εξε­λίσ­σε­ται, καθώς την τελευ­ταία δεκα­ε­τία εμφα­νί­στη­κε ευρύ φάσμα νέων ψυχο­δρα­στι­κών ουσιών. Στις πρό­σφα­τες αλλα­γές της αγο­ράς παρά­νο­μων ουσιών, που σχε­τί­ζο­νται κυρί­ως με την παγκο­σμιο­ποί­η­ση και τη νέα τεχνο­λο­γία, συγκα­τα­λέ­γο­νται, μετα­ξύ άλλων, η και­νο­το­μία στην παρα­γω­γή και στις μεθό­δους δια­κί­νη­σης ναρ­κω­τι­κών και η καθιέ­ρω­ση νέων οδών διακίνησης.

   Χρήστες ναρκωτικών

Στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, περισ­σό­τε­ροι από 92 εκατ. ενή­λι­κες, ή ελα­φρώς πάνω από ένας στους τέσ­σε­ρις Ευρω­παί­ους ηλι­κί­ας 15- 64 ετών, εκτι­μά­ται ότι έχει κάνει χρή­ση παρά­νο­μης ουσί­ας κατά τη διάρ­κεια της ζωής του. Δοκι­μή χρή­σης ουσιών ανα­φέ­ρε­ται πιο συχνά από άνδρες (56 εκατ.) παρά από γυναί­κες (36,3 εκατ.). Εκτι­μά­ται, επί­σης, ότι 18,9 εκατ. νέοι (ηλι­κί­ας 15–34 ετών) έκα­ναν χρή­ση ναρ­κω­τι­κών τον τελευ­ταίο χρό­νο, με τον αριθ­μό των ανδρών να είναι διπλά­σιος εκεί­νου των γυναικών.

   Κάνναβη

Η κάν­να­βη παρα­μέ­νει, μακράν, το πιο ευρέ­ως κατα­να­λι­σκό­με­νο παρά­νο­μο ναρ­κω­τι­κό στην ΕΕ. Τα προ­ϊ­ό­ντα κάν­να­βης αντι­προ­σω­πεύ­ουν το μεγα­λύ­τε­ρο μερί­διο (38%) της λια­νι­κής αγο­ράς παρά­νο­μων ουσιών στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, με αξία η οποία εκτι­μά­ται σε του­λά­χι­στον 9,3 δισ. ευρώ.

Βάσει ερευ­νών στον γενι­κό πλη­θυ­σμό, περί­που 1% των ενη­λί­κων στην Ευρώ­πη εκτι­μά­ται ότι κάνουν καθη­με­ρι­νή ή σχε­δόν καθη­με­ρι­νή χρή­ση κάν­να­βης, η οποία ορί­ζε­ται ως χρή­ση του­λά­χι­στον 20 μέρες τον τελευ­ταίο μήνα. Ποσο­στό περί­που 37% εξ αυτών είναι χρή­στες μεγα­λύ­τε­ρης ηλι­κί­ας, 35 έως 64 ετών, και περί­που τα τρία τέταρ­τα είναι άνδρες. Εκτι­μά­ται ότι 87,6 εκατ. ενή­λι­κες (ηλι­κί­ας 15–64 ετών) στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, ήτοι 26,3% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομά­δας, δοκί­μα­σαν κάν­να­βη κάποια στιγ­μή στη ζωή τους. Από αυτούς, υπο­λο­γί­ζε­ται ότι 17,2 εκατ. νέοι ηλι­κί­ας 15–34 ετών (ποσο­στό 14,1% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομά­δας) έκα­ναν χρή­ση κάν­να­βης τον τελευ­ταίο χρό­νο, ενώ 9,8 εκατ. εξ αυτών ήταν ηλι­κί­ας 15–24 ετών (17,4% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομάδας).

Σύμ­φω­να, εξάλ­λου, με έκθε­ση την Europol, τα τελευ­ταία χρό­νια, η κάν­να­βη φυτι­κής προ­έ­λευ­σης έγι­νε όλο και πιο δημο­φι­λής στους χρή­στες, γεγο­νός που οδή­γη­σε σε αύξη­ση της παρα­γω­γής και της δια­θε­σι­μό­τη­τάς της εντός της ΕΕ και σε χώρες που βρί­σκο­νται κοντά στις αγο­ρές της ΕΕ. Η εσω­τε­ρι­κή καλ­λιέρ­γεια φυτι­κής κάν­να­βης έχει απο­δει­χθεί ένα επι­τυ­χη­μέ­νο επι­χει­ρη­σια­κό μοντέ­λο για τις εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις και θεω­ρεί­ται πιθα­νό να συνε­χί­σουν να επεν­δύ­ουν σε καλ­λιερ­γη­τι­κούς χώρους σε ολό­κλη­ρη την ΕΕ. Οι ανα­πτυσ­σό­με­νες τεχνο­λο­γί­ες έχουν προ­χω­ρή­σει ώστε οι εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις να αυτο­μα­το­ποι­ή­σουν τη συντή­ρη­ση των τόπων καλ­λιέρ­γειας και να μειώ­σουν τον κίν­δυ­νο ανίχνευσης.

Η Αλβα­νία παρα­μέ­νει η κύρια πηγή φυτι­κής κάν­να­βης που δια­κι­νεί­ται στην ΕΕ, ενώ το Μαρό­κο είναι η κύρια πηγή της ρητί­νης κάν­να­βης. Χρη­σι­μο­ποιώ­ντας μετω­πι­κές εται­ρεί­ες και μεσά­ζο­ντες, ορι­σμέ­νες εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις εκμε­ταλ­λεύ­ο­νται τα δικά τους φορ­τη­γά πλοία ή ακό­μη και μικρούς στό­λους φορ­τη­γών πλοί­ων που μετα­φέ­ρουν απο­στο­λές κάν­να­βης πολ­λών τόνων.

   Διεγερτικά

Οι κύριες παρά­νο­μες διε­γερ­τι­κές ουσί­ες οι οποί­ες είναι δια­θέ­σι­μες στην Ευρώ­πη είναι η κοκα­ΐ­νη, η αμφε­τα­μί­νη, η μεθαμ­φε­τα­μί­νη και η MDMA (ecstasy). Σύμ­φω­να με την έκθε­ση του Ευρω­παϊ­κού Κέντρου Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ, η αξία λια­νι­κής της αγο­ράς διε­γερ­τι­κών ουσιών στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση εκτι­μά­ται μετα­ξύ 6,3 και 10,2 δισ. ευρώ το 2013. Η συχνό­τε­ρα κατα­σχε­θεί­σα διε­γερ­τι­κή ουσία σε πολ­λές χώρες της δυτι­κής και της νότιας Ευρώ­πης είναι η κοκα­ΐ­νη, ενώ στη Βόρεια και την ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη κυριαρ­χούν οι αμφε­τα­μί­νες και η MDMA.

   Κοκαΐνη

Η κοκα­ΐ­νη είναι η ευρύ­τε­ρα δια­δε­δο­μέ­νη παρά­νο­μη διε­γερ­τι­κή ουσία στην Ευρώ­πη. Οι συστη­μα­τι­κοί χρή­στες δια­κρί­νο­νται σε γενι­κές γραμ­μές στους κοι­νω­νι­κά ενσω­μα­τω­μέ­νους οι οποί­οι συχνά κάνουν χρή­ση κοκα­ΐ­νης σε σκό­νη (υδρο­χλω­ρι­κή κοκα­ΐ­νη), και στους περι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νους, οι οποί­οι κάνουν ενέ­σι­μη χρή­ση κοκα­ΐ­νης ή καπνί­ζουν κρακ (βάση κοκα­ΐ­νης), ενί­ο­τε μαζί με οπιοει­δή. Εκτι­μά­ται ότι 17 εκα­τομ­μύ­ρια ενή­λι­κες Ευρω­παί­οι (ηλι­κί­ας 15–64 ετών), ήτοι 5,1% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομά­δας, δοκί­μα­σαν κοκα­ΐ­νη κάποια στιγ­μή στη ζωή τους, ενώ 3,5 εκατ. (1,1%) θεω­ρού­νται τακτι­κοί χρήστες.

Σύμ­φω­να με τη Europol, η κοκα­ΐ­νη μετα­φέ­ρε­ται στην Ευρώ­πη με διά­φο­ρους τρό­πους, ενώ τα κέρ­δη από το εμπό­ριο του ναρ­κω­τι­κού αυτού στην ΕΕ υπο­λο­γί­ζο­νται σε του­λά­χι­στον 5,7 δισ. ευρώ. Συνο­λι­κά, το 2016 ανα­φέρ­θη­καν στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση περί τις 98.000 κατα­σχέ­σεις κοκα­ΐ­νης που αντι­στοι­χούν σε ποσό­τη­τα βάρους 70,9 τόνων.

Η κοκα­ΐ­νη παρά­γε­ται κυρί­ως στην Κολομ­βία (μεγα­λύ­τε­ρος παρα­γω­γός παγκο­σμί­ως), το Περού και τη Βολι­βία και δια­κι­νεί­ται προς την ΕΕ μέσω άλλων χωρών της Νότιας Αμε­ρι­κής, της περιο­χής της Καραϊ­βι­κής Θάλασ­σας και της Δυτι­κής Αφρι­κής. Δια­κι­νεί­ται συνή­θως ως μέρος μεγά­λων απο­στο­λών σε εμπο­ρευ­μα­το­κι­βώ­τια και πλοία. Σε ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις, οι εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις χρη­σι­μο­ποιούν μικρό­τε­ρα σκά­φη ανα­ψυ­χής καθώς και ελα­φρά αερο­σκά­φη για τη λαθραία μετα­φο­ρά προς την ΕΕ. Η ΕΕ χρη­σι­μο­ποιεί­ται ολο­έ­να και περισ­σό­τε­ρο ως σημείο μετα­φόρ­τω­σης για τη δια­κί­νη­ση κοκα­ΐ­νης από τη Νότια Αμε­ρι­κή προς προ­ο­ρι­σμούς στην Ασία και τη Μέση Ανατολή.

   Συνθετικά ναρκωτικά: Αμφεταμίνες, μεθαμφεταμίνες και MDMA (ecstasy)

Η αγο­ρά συν­θε­τι­κών ναρ­κω­τι­κών εξα­κο­λου­θεί να είναι η πιο δυνα­μι­κή από τις αγο­ρές ναρ­κω­τι­κών στην ΕΕ. Όπως ανα­φέ­ρει η Europol, οι εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις που εδρεύ­ουν στην ΕΕ παρα­μέ­νουν μετα­ξύ των πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κών παρα­γω­γών δια­φό­ρων τύπων συν­θε­τι­κών ναρ­κω­τι­κών στον κόσμο. Οι ουσί­ες αυτές δια­κι­νού­νται κυρί­ως με κού­ριερ και δέματα.

   MDMA

Η MDMA είναι συν­θε­τι­κή ουσία η οποία είναι χημι­κά συνα­φής με τις αμφε­τα­μί­νες, αλλά έχει δια­φο­ρε­τι­κή δρά­ση. Κατα­να­λώ­νε­ται υπό μορ­φή δισκί­ων (που καλού­νται συχνά ecstasy), αλλά δια­τί­θε­ται επί­σης υπό μορ­φή σκό­νης και κρυ­στάλ­λων. Εκτι­μά­ται ότι 13,5 εκατ. ενή­λι­κες Ευρω­παί­οι (ηλι­κί­ας 15–64 ετών), ήτοι 4,1% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομά­δας, δοκί­μα­σαν MDMA κάποια στιγ­μή στη ζωή τους, ενώ 2,6 εκατ. (0,8%) είναι τακτι­κοί χρήστες.

Η αξία της λια­νι­κής αγο­ράς MDMA στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση υπο­λο­γί­ζε­ται ότι ανήλ­θε σε περί­που 0,7 δισ. ευρώ το 2013. Ο κύριος όγκος MDMA στην Ευρώ­πη παρά­γε­ται στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο.

   Αμφεταμίνες

Στην Ευρώ­πη γίνε­ται χρή­ση αμφε­τα­μί­νης και μεθαμ­φε­τα­μί­νης, δύο συγ­γε­νών διε­γερ­τι­κών ουσιών, παρό­τι η χρή­ση αμφε­τα­μί­νης είναι πολύ πιο δια­δε­δο­μέ­νη. Η χρή­ση μεθαμ­φε­τα­μί­νης περιο­ρι­ζό­ταν στο παρελ­θόν μόνο στην Τσε­χι­κή Δημο­κρα­τία και, πιο πρό­σφα­τα, στη Σλο­βα­κία, αν και τα τελευ­ταία χρό­νια κατα­γρά­φε­ται αυξα­νό­με­νη χρή­ση της και σε άλλες χώρες.

Εκτι­μά­ται ότι 11,9 εκατ. ενή­λι­κες Ευρω­παί­οι (ηλι­κί­ας 15–64 ετών), ήτοι 3,6% της συγκε­κρι­μέ­νης ηλι­κια­κής ομά­δας, δοκί­μα­σαν αμφε­τα­μί­νες κάποια στιγ­μή στη ζωή τους, ενώ 1,7 εκατ. (0,5%) είναι τακτι­κοί χρή­στες. Από τα αριθ­μη­τι­κά στοι­χεία σχε­τι­κά με την πιο πρό­σφα­τη χρή­ση στην ηλι­κια­κή ομά­δα με τη μεγα­λύ­τε­ρη χρή­ση ουσιών προ­κύ­πτει ότι 1,2 εκατ. (1,0%) νεα­ροί ενή­λι­κες (ηλι­κί­ας 15–34 ετών) έκα­ναν χρή­ση αμφε­τα­μι­νών κατά τη διάρ­κεια του τελευ­ταί­ου έτους.

Σύμ­φω­να με την έκθε­ση του Ευρω­παϊ­κού Κέντρου Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ, το 2016, από τα 291 παρά­νο­μα εργα­στή­ρια μεθαμ­φε­τα­μί­νης που ανα­φέρ­θη­καν στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, τα 261 βρί­σκο­νταν στην Τσε­χι­κή Δημοκρατία.

   Νέες ψυχοδραστικές ουσίες

Στα τέλη του 2017, το Ευρω­παϊ­κό Κέντρο Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ παρα­κο­λου­θού­σε περισ­σό­τε­ρες από 670 νέες ψυχο­δρα­στι­κές ουσί­ες που εντο­πί­στη­καν στην Ευρώ­πη. Οι ουσί­ες αυτές δεν καλύ­πτο­νται από διε­θνείς ελέγ­χους των ναρ­κω­τι­κών και περι­λαμ­βά­νουν ευρύ φάσμα ουσιών όπως συν­θε­τι­κά καν­να­βι­νοει­δή, διε­γερ­τι­κές ουσί­ες, οπιοει­δή και βεν­ζο­δια­ζε­πί­νες. Στις περισ­σό­τε­ρες περι­πτώ­σεις δια­τί­θε­νται ως «νόμι­μα» υπο­κα­τά­στα­τα παρά­νο­μων ουσιών. Σε πολ­λές περι­πτώ­σεις, οι νέες ουσί­ες παρά­γο­νται σε χύδην ποσό­τη­τες από εται­ρεί­ες χημι­κών και φαρ­μα­κευ­τι­κών προ­ϊ­ό­ντων στην Κίνα. Από εκεί μετα­φέ­ρο­νται στην Ευρώ­πη, όπου μετα­ποιού­νται, συσκευά­ζο­νται και πωλούνται.

Άνω του 70% των νέων ουσιών που εντο­πί­στη­καν μέσω του συστή­μα­τος έγκαι­ρης προει­δο­ποί­η­σης της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης ανι­χνεύ­θη­καν την τελευ­ταία πεντα­ε­τία. Το 2017 εντο­πί­στη­καν για πρώ­τη φορά στην Ευρώ­πη 51 νέες ουσί­ες. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι μαθη­τές ηλι­κί­ας 15–16 ετών σε 24 ευρω­παϊ­κές χώρες έκα­ναν χρή­ση σε ποσο­στό 3% τον τελευ­ταίο χρό­νο και σε ποσο­στό 4% του­λά­χι­στον μία φορά στη ζωή τους.

   Οπιοειδή

Το πιο δια­δε­δο­μέ­νο οπιοει­δές ναρ­κω­τι­κό στην Ευρώ­πη είναι η ηρω­ί­νη. Ωστό­σο, γίνε­ται χρή­ση και άλλων συν­θε­τι­κών οπιοει­δών, όπως η μεθα­δό­νη, η βου­πρε­νορ­φί­νη και η φαι­ντα­νύ­λη. Η Ευρώ­πη κατα­κλύ­στη­κε από διά­φο­ρα κύμα­τα εθι­σμού στην ηρω­ί­νη. Το πρώ­το έπλη­ξε πολ­λές χώρες της Δυτι­κής Ευρώ­πης από τα μέσα της δεκα­ε­τί­ας του 1970, ενώ ένα δεύ­τε­ρο έπλη­ξε άλλες χώρες, κυρί­ως στην Κεντρι­κή και Ανα­το­λι­κή Ευρώ­πη, από τα μέσα έως τα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του 1990.

Η επι­κρά­τη­ση της επι­κίν­δυ­νης χρή­σης οπιοει­δών στους ενή­λι­κες (15–64 ετών) εκτι­μά­ται σε 0,4% του πλη­θυ­σμού της ΕΕ, ποσο­στό που αντι­στοι­χεί σε 1,3 εκατ. προ­βλη­μα­τι­κούς χρή­στες οπιοει­δών το 2016. Στις πέντε μεγα­λύ­τε­ρες χώρες της ΕΕ από άπο­ψη πλη­θυ­σμού, που αντι­προ­σω­πεύ­ουν από κοι­νού το 62% του συνο­λι­κού πλη­θυ­σμού της, εκτι­μά­ται ότι ζουν τα τρία τέταρ­τα (76%) των προ­βλη­μα­τι­κών χρη­στών οπιοει­δών (Γερ­μα­νία, Ισπα­νία, Γαλ­λία, Ιτα­λία, Ηνω­μέ­νο Βασίλειο).

   Ηρωίνη

Οι εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στην εμπο­ρία και δια­νο­μή ηρω­ί­νης βασί­ζο­νται σε ένα καθιε­ρω­μέ­νο επι­χει­ρη­μα­τι­κό μοντέ­λο που απο­φέ­ρει σημα­ντι­κά κέρ­δη, επι­ση­μαί­νει η έκθε­ση της Europol. Το Αφγα­νι­στάν παρα­μέ­νει ο σημα­ντι­κό­τε­ρος παρα­γω­γός ηρω­ί­νης που δια­κι­νεί­ται στην ΕΕ.

Η εκτι­μώ­με­νη αφγα­νι­κή παρα­γω­γή οπί­ου το 2016 ήταν περί­που 4.800 τόνοι, (αύξη­ση 43% σε σύγκρι­ση με το 2015) οι οποί­οι θα μπο­ρού­σαν να απο­δώ­σουν περισ­σό­τε­ρους από 290 έως 510 τόνους ηρω­ί­νης στην παρα­γω­γή. Η αγο­ρά ηρω­ί­νης στην ΕΕ εκτι­μά­ται ότι υπερ­βαί­νει σε αξία τα 6,8 δισ. ευρώ.

Μεγά­λο μέρος της ηρω­ί­νης που κατα­να­λώ­νε­ται στα κρά­τη μέλη της ΕΕ δια­κι­νεί­ται μέσω της βαλ­κα­νι­κής οδού, αν και οι επα­να­λαμ­βα­νό­με­νες μεγά­λες κατα­σχέ­σεις δεί­χνουν την αυξα­νό­με­νη σημα­σία και της δια­δρο­μής του Καυ­κά­σου. Ο νότιος Καύ­κα­σος απο­τε­λεί εναλ­λα­κτι­κό κόμ­βο διέ­λευ­σης για τη δια­κί­νη­ση μεγά­λων ποσο­τή­των ηρω­ί­νης από το Ιράν στην ΕΕ. Μεγά­λες απο­στο­λές διεκ­πε­ραιώ­νο­νται επί­σης μέσω της νότιας δια­δρο­μής, με την ανα­το­λι­κή και τη νότια Αφρι­κή ως σημεία μετα­φόρ­τω­σης, στα βασι­κά λιμά­νια της Δυτι­κής Ευρώπης.

   Τεχνολογία

Η τεχνο­λο­γία έχει αντί­κτυ­πο στις μεθό­δους παρα­γω­γής που χρη­σι­μο­ποιού­νται για την παρα­σκευή ναρ­κω­τι­κών στην ΕΕ. Η τεχνι­κή και­νο­το­μία και η προ­σβα­σι­μό­τη­τα σε εξε­λιγ­μέ­νο εξο­πλι­σμό επέ­τρε­ψαν στις οργα­νω­μέ­νες εγκλη­μα­τι­κές ομά­δες να μεγι­στο­ποι­ή­σουν την παρα­γω­γή. Όπως ανα­φέ­ρει η Europol, οι μεγά­λης κλί­μα­κας εγκα­τα­στά­σεις εκφόρ­τω­σης συχνά συντη­ρού­νται χρη­σι­μο­ποιώ­ντας επαγ­γελ­μα­τι­κό εξο­πλι­σμό, ενώ και τα εργα­στή­ρια παρα­σκευ­ής συν­θε­τι­κών ναρ­κω­τι­κών δια­θέ­τουν προηγ­μέ­νο χημι­κό εξο­πλι­σμό και γραμ­μές παρα­γω­γής ικα­νές να παρά­γουν συν­θε­τι­κά ναρ­κω­τι­κά σε βιο­μη­χα­νι­κή κλίμακα.

Οι συμ­μο­ρί­ες που εμπλέ­κο­νται στο εμπό­ριο ναρ­κω­τι­κών είναι πολύ έμπει­ρες στην εκμε­τάλ­λευ­ση των τεχνο­λο­γιών επι­κοι­νω­νί­ας για να διευ­κο­λύ­νουν τις επι­χει­ρή­σεις τους. Κρυ­πτο­γρά­φη­ση και άλλα τεχνι­κά μέσα για την παρα­κώ­λυ­ση των γραμ­μών επι­κοι­νω­νί­ας καθι­στά όλο και πιο δύσκο­λο για τις διω­κτι­κές Αρχές να εντο­πί­ζουν και να εξαρ­θρώ­σουν αυτές τις εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις. Επί­σης, με την εξέ­λι­ξη της τεχνο­λο­γί­ας των drones η μετα­φο­ρά των ναρ­κω­τι­κών ανα­μέ­νε­ται να πραγ­μα­το­ποιεί­ται σε μεγα­λύ­τε­ρες απο­στά­σεις, με μεγα­λύ­τε­ρα φορτία.

   Σκοτεινό Δίκτυο (Darknet)

Ως βασι­κή πλατ­φόρ­μα για την προ­σφο­ρά όλων των τύπων παρά­νο­μων αγα­θών και υπη­ρε­σιών έχει ανα­δει­χθεί το Σκο­τει­νό Δίκτυο: Παρέ­χει ένα ιδα­νι­κό περι­βάλ­λον για τη δια­νο­μή όλων των ειδών παρά­νο­μων προ­ϊ­ό­ντων, συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των ναρ­κω­τι­κών, των πυρο­βό­λων όπλων και του υλι­κού παι­δι­κής κακο­ποί­η­σης. Η πλειο­νό­τη­τα της δρα­στη­ριό­τη­τας στις αγο­ρές του Σκο­τει­νού Δικτύ­ου σχε­τί­ζε­ται με τα ναρ­κω­τι­κά, με μερι­κές μελέ­τες να ανα­φέ­ρουν ότι 57% των λιστών Dark Market προ­σφέ­ρουν ναρ­κω­τι­κά. Εκτι­μά­ται ότι το 1% των πιο «επι­τυ­χη­μέ­νων» πωλη­τών είναι υπεύ­θυ­νοι για το 51,5% όλων των συναλ­λα­γών στις αγο­ρές του Σκο­τει­νού Δικτύ­ου. Η χρή­ση κρυ­πτο­συ­χνο­τή­των επι­τρέ­πει στους πωλη­τές και τους πελά­τες να ανταλ­λάσ­σουν πλη­ρω­μές με ελά­χι­στο ίχνος, δυσχαι­ρέ­νο­ντας τη συσχέ­τι­ση από τις Αρχές των συναλ­λα­γών με συγκε­κρι­μέ­νους χρήστες.

Σε πρό­σφα­τη ανά­λυ­ση του Ευρω­παϊ­κού Κέντρου Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ και της Europol εντο­πί­στη­καν περισ­σό­τε­ρες από 100 αγο­ρές στο παγκό­σμιο σκο­τει­νό δίκτυο, όπου πωλη­τές και αγο­ρα­στές χρη­σι­μο­ποιούν διά­φο­ρες τεχνο­λο­γί­ες από­κρυ­ψης της ταυ­τό­τη­τάς τους. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι τα δύο τρί­τα του συνό­λου των συναλ­λα­γών στις αγο­ρές αυτές αφο­ρού­σαν ναρκωτικά.

Τα προη­γού­με­να χρό­νια πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν με επι­τυ­χία αρκε­τές έρευ­νες που οδή­γη­σαν στην εξάρ­θρω­ση ορι­σμέ­νων από τις πιο μεγά­λες αγο­ρές του Σκο­τει­νού Δικτύ­ου. Το καλο­καί­ρι του 2017 συγ­χρο­νι­σμέ­νες επι­χει­ρή­σεις με επι­κε­φα­λής του αμε­ρι­κα­νι­κό FBI και την ολλαν­δι­κή Αστυ­νο­μία, με τη συν­δρο­μή της Europol και άλλων διω­κτι­κών Αρχών, εξάρ­θρω­σαν την Alphabay και τη Hansa, δύο από τις μεγα­λύ­τε­ρες αγο­ρές, που ευθύ­νο­νταν για το εμπό­ριο περισ­σό­τε­ρων από 350.000 παρά­νο­μων αντι­κει­μέ­νων και υλι­κών, όπως ναρ­κω­τι­κά και όπλα. Στις οικο­νο­μι­κές συναλ­λα­γές των αγο­ρών αυτών κυριαρ­χού­σε το bitcoin.

   Προβλήματα από τα ναρκωτικά

Ο πιο άμε­σος αντί­κτυ­πος του εμπο­ρί­ου παρά­νο­μων ναρ­κω­τι­κών αφο­ρά την υγεία των χρη­στών και τις δυνη­τι­κά θανα­τη­φό­ρες συνέ­πειες από τη χρή­ση τους. Η κατα­νά­λω­ση κάν­να­βης είναι ο συχνό­τε­ρος λόγος για την πρώ­τη εισα­γω­γή σε προ­γράμ­μα­τα θερα­πεί­ας ναρ­κω­τι­κών στην ΕΕ. Η χρή­ση ηρω­ί­νης συν­δέ­ε­ται με σοβα­ρές βλά­βες στην υγεία, όπως η εξάρ­τη­ση, η υπερ­βο­λι­κή δόση και ο θάνα­τος. Οι επι­κίν­δυ­νες εγχύ­σεις και οι πολ­λα­πλές καθη­με­ρι­νές ενέ­σεις αυξά­νουν τον κίν­δυ­νο για μολυ­σμα­τι­κές ασθέ­νειες, όπως ο ιός HIV, ο ιός της ηπα­τί­τι­δας C (HCV) και άλλες λοι­μώ­ξεις. Το 2016, 13% των νέων κρου­σμά­των AIDS στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, των οποί­ων η οδός μετά­δο­σης είναι γνω­στή, απο­δό­θη­καν σε ενέ­σι­μη χρή­ση ναρκωτικών.

   Θάνατοι από υπερβολική δόση

Οι περισ­σό­τε­ρες μελέ­τες σε πλη­θυ­σμούς προ­βλη­μα­τι­κών χρη­στών δια­πι­στώ­νουν συνο­λι­κά ποσο­στά θνη­σι­μό­τη­τας της τάξης του 1% έως 2% ετη­σί­ως. Γενι­κά, όπως σημειώ­νε­ται στην έκθε­ση του Ευρω­παϊ­κού Κέντρου Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας της ΕΕ, οι χρή­στες οπιοει­δών στην Ευρώ­πη δια­τρέ­χουν από πεντα­πλά­σιο έως δεκα­πλά­σιο κίν­δυ­νο θνη­σι­μό­τη­τας από τους συνο­μη­λί­κους τους του ιδί­ου φύλου. Η αυξη­μέ­νη θνη­σι­μό­τη­τα των χρη­στών οπιοει­δών συν­δέ­ε­ται πρω­τί­στως με τη λήψη υπερ­βο­λι­κής δόσης, αλλά σημα­ντι­κό ρόλο παί­ζουν και άλλα αίτια που συν­δέ­ο­νται εμμέ­σως με τη χρή­ση ναρ­κω­τι­κών, όπως λοι­μώ­ξεις, ατυ­χή­μα­τα, βία και αυτο­κτο­νί­ες. Οι θάνα­τοι από οπιοει­δή (κυρί­ως ηρω­ί­νη) αντι­προ­σω­πεύ­ουν 78% του συνόλου.

Περισ­σό­τε­ρα από τα ¾ των θυμά­των από υπερ­βο­λι­κή δόση είναι άνδρες (79%). Συνο­λι­κά το 2016, 7.929 θάνα­τοι στην ΕΕ απο­δί­δο­νται στα ναρ­κω­τι­κά. Έναν χρό­νο πριν, το 2015, είχαν πεθά­νει 8.441 άτο­μα και αυτό απο­τε­λού­σε αύξη­ση 6% από το 2014. Το Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο (34%) και η Γερ­μα­νία (15%) αντι­προ­σω­πεύ­ουν από κοι­νού σχε­δόν το ήμι­συ του συνό­λου των θανά­των. Η μέση ηλι­κία θανά­του είναι τα 39 έτη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες.

Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι 1,3 εκατ. χρή­στες ναρ­κω­τι­κών παρα­κο­λού­θη­σαν θερα­πευ­τι­κά προ­γράμ­μα­τα στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση το 2016.

   Περιβάλλον

Ο περι­βαλ­λο­ντι­κός αντί­κτυ­πος του εμπο­ρί­ου ναρ­κω­τι­κών είναι επί­σης σημα­ντι­κός. Η καλ­λιέρ­γεια κάν­να­βης συνε­πά­γε­ται όλο και περισ­σό­τε­ρο τη χρή­ση μη ελεγ­χό­με­νων έως και επι­βλα­βών φυτο­φαρ­μά­κων και εντο­μο­κτό­νων. Η παρα­σκευή συν­θε­τι­κών φαρ­μά­κων παρα­γά­γει σημα­ντι­κές ποσό­τη­τες επι­κίν­δυ­νων απο­βλή­των. Οι εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις απορ­ρί­πτουν τα από­βλη­τα αυτά από τους χώρους παρα­γω­γής τους για να απο­κρύ­ψουν τις δρα­στη­ριό­τη­τές τους.

Οι χώροι απορ­ριμ­μά­των είναι συχνά πολύ μολυ­σμέ­νοι και απαι­τούν μακρά και δαπα­νη­ρή δια­δι­κα­σία καθαρισμού.

   Σχέσεις με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες

Όπως ανα­φέ­ρε­ται στην έκθε­ση της Europol, η δια­κί­νη­ση ναρ­κω­τι­κών είναι μεγά­λη επι­χεί­ρη­ση, φέρ­νο­ντας το ένα πέμ­πτο όλων των κερ­δών από το οργα­νω­μέ­νο έγκλη­μα. Το εμπό­ριο ναρ­κω­τι­κών σχε­τί­ζε­ται με άλλες εγκλη­μα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες, όπως η εκμε­τάλ­λευ­ση των εργα­τών, και η σύν­δε­σή του με τρο­μο­κρα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες. Περί­που 65% των οργα­νω­μέ­νων ομά­δων που εμπλέ­κο­νται στο εμπό­ριο ναρ­κω­τι­κών συμ­με­τέ­χουν ταυ­τό­χρο­να σε άλλες εγκλη­μα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες όπως η εμπο­ρία προ­ϊ­ό­ντων παρα­ποί­η­σης / απο­μί­μη­σης, η εμπο­ρία ανθρώ­πων και το λαθρε­μπό­ριο μετα­να­στών. Τα ναρ­κω­τι­κά χρη­σι­μο­ποιού­νται επί­σης ως μέσο πλη­ρω­μής μετα­ξύ εγκλη­μα­τι­κών ομά­δων. Κατά την περί­ο­δο από το 2013 έως τον Μάρ­τιο του 2016, περισ­σό­τε­ρες από 60 εθνι­κό­τη­τες συμ­με­τεί­χαν σε εγκλή­μα­τα δια­κί­νη­σης ναρ­κω­τι­κών στην ΕΕ.

   «Ξέπλυμα» χρήματος

Η νομι­μο­ποί­η­ση εσό­δων από παρά­νο­μες δρα­στη­ριό­τη­τες επι­τρέ­πει στις εγκλη­μα­τι­κές ομά­δες να εισά­γουν τα κέρ­δη τους στη νόμι­μη οικο­νο­μία. Σε ορι­σμέ­νες περι­πτώ­σεις, οι εν λόγω οργα­νώ­σεις νομι­μο­ποιούν τα κεφά­λαια αυτά επεν­δύ­ο­ντας σε επι­χει­ρή­σεις, ακί­νη­τα και άλλες δρα­στη­ριό­τη­τες εντός και εκτός της ΕΕ.

Ωστό­σο, σύμ­φω­να με τη Εuropol, το παγκό­σμιο πλαί­σιο για την κατα­πο­λέ­μη­ση της νομι­μο­ποί­η­σης εσό­δων από παρά­νο­μες δρα­στη­ριό­τη­τες, το οποίο εφαρ­μό­ζουν οι διω­κτι­κές Αρχές στην ΕΕ, έχει απο­δει­χθεί ότι έχει χαμη­λό ποσο­στό επι­τυ­χί­ας στον εντο­πι­σμό και την κατά­σχε­ση παρά­νο­μων κεφα­λαί­ων που παρά­γο­νται από εγκλη­μα­τι­κές οργα­νώ­σεις. Μετα­ξύ 0,7- 1,28% του ετή­σιου ΑΕΠ της ΕΕ εντο­πί­ζε­ται ότι εμπλέ­κε­ται σε ύπο­πτες οικο­νο­μι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες. Το 2014, οι μονά­δες δίω­ξης οικο­νο­μι­κών εγκλη­μά­των της ΕΕ έλα­βαν σχε­δόν 1 εκα­τομ­μύ­ριο ανα­φο­ρές. Παρό­λο που ο συνο­λι­κός αριθ­μός των ανα­φο­ρών ύπο­πτων συναλ­λα­γών εξα­κο­λου­θεί να αυξά­νε­ται, μόνο 1% των εγκλη­μα­τι­κών εσό­δων κατα­σχέ­θη­καν από τις αρμό­διες Αρχές.

Η νομι­μο­ποί­η­ση εσό­δων από παρά­νο­μες δρα­στη­ριό­τη­τες απο­τε­λεί επί­σης ολο­έ­να και περισ­σό­τε­ρο τεχνι­κή πρό­κλη­ση για τις Αρχές επι­βο­λής του νόμου. Τα εγκλη­μα­τι­κά δίκτυα επι­διώ­κουν συνε­χώς να αξιο­ποιούν τις τελευ­ταί­ες τεχνο­λο­γι­κές εξε­λί­ξεις, όπως οι κρυ­πτο­συ­χνό­τη­τες και οι ανώ­νυ­μες μέθο­δοι πλη­ρω­μής. Η ταχεία διεκ­πε­ραί­ω­ση συναλ­λα­γών και ο πολ­λα­πλα­σια­σμός απο­τε­λε­σμα­τι­κών εργα­λεί­ων ανω­νυ­μο­ποί­η­σης απο­τε­λούν σημα­ντι­κά εμπό­δια στην ανα­γνώ­ρι­ση των πραγ­μα­τι­κών κατό­χων εγκλη­μα­τι­κών προϊόντων.

Το 2016 στην Ευρώ­πη ανα­φέρ­θη­καν περισ­σό­τε­ρες από 1 εκατ. κατα­σχέ­σεις παρά­νο­μων ουσιών. Οι τρεις χώρες με τον μεγα­λύ­τε­ρο αριθ­μό κατα­σχέ­σε­ων, που αντι­προ­σω­πεύ­ουν από κοι­νού άνω του 60% του συνό­λου των κατα­σχέ­σε­ων στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση, είναι η Ισπανία,

το Ηνω­μέ­νο Βασί­λειο και η Γαλ­λία. Περισ­σό­τε­ρο από τα 2/3 των ποσο­τή­των που κατά­σχο­νται αφο­ρούν την κάν­να­βη. Το 2016, από το σύνο­λο των κατα­σχέ­σε­ων 40% αφο­ρού­σαν τη φυτι­κή κάν­να­βη, 29% τη ρητί­νη κάν­να­βης και 2% τα φυτά κάν­να­βης, ενώ 9% ήταν κοκα­ΐ­νη- κρακ, 5% αμφε­τα­μί­νες, 4% ηρω­ί­νη, 3% MBMA και 8% άλλες ουσίες.

Το ίδιο έτος, στην Ευρω­παϊ­κή Ένω­ση ανα­φέρ­θη­καν περί­που 1,5 εκα­τομ­μύ­ριο αδι­κή­μα­τα που εμπί­πτουν στη νομο­θε­σία περί ναρ­κω­τι­κών, αριθ­μός αυξη­μέ­νος κατά 33% σε σύγκρι­ση με δέκα χρό­νια πριν (2006).

   Διεθνής Ημέρα Κατά της Χρήσης και της Παράνομης Διακίνησης των Ναρκωτικών

Με την από­φα­ση 42/112 της 7ης Δεκεμ­βρί­ου 1987, η Γενι­κή Συνέ­λευ­ση του ΟΗΕ όρι­σε την 26η Ιου­νί­ου ως Διε­θνή Ημέ­ρα κατά της Χρή­σης και της Παρά­νο­μης Δια­κί­νη­σης Ναρ­κω­τι­κών, εκφρά­ζο­ντας την απο­φα­σι­στι­κό­τη­τά της να ενι­σχύ­σει τη δρά­ση και τη συνερ­γα­σία για την επί­τευ­ξη του στό­χου μιας διε­θνούς κοι­νω­νί­ας χωρίς ναρ­κω­τι­κές ουσί­ες. Η Ημέ­ρα αυτή απο­σκο­πεί στην ευαι­σθη­το­ποί­η­ση σχε­τι­κά με το μεί­ζον πρό­βλη­μα που αντι­προ­σω­πεύ­ουν τα παρά­νο­μα ναρ­κω­τι­κά στην κοινωνία.

Το θέμα για το 2018 είναι: «Ακού­στε πρώ­τα — Ακού­γο­ντας τα παι­διά και τη νεο­λαία είναι το πρώ­το βήμα για να τους βοη­θή­σε­τε να γίνουν υγιείς και ασφα­λείς». Πρό­κει­ται για μια πρω­το­βου­λία για την αύξη­ση της υπο­στή­ρι­ξης για την πρό­λη­ψη της χρή­σης ναρ­κω­τι­κών, η οποία βασί­ζε­ται στην επι­στή­μη και απο­τε­λεί επο­μέ­νως μια απο­τε­λε­σμα­τι­κή επέν­δυ­ση στην ευη­με­ρία των παι­διών και της νεο­λαί­ας, των οικο­γε­νειών τους και των κοι­νο­τή­των τους, σημειώ­νουν τα Ηνω­μέ­να έθνη.

ΠΗΓΕΣ:

- Ευρω­παϊ­κό Κέντρο Παρα­κο­λού­θη­σης Ναρ­κω­τι­κών και Τοξι­κο­μα­νί­ας (2018), Ευρω­παϊ­κή έκθε­ση για τα ναρ­κω­τι­κά 2018: Τάσεις και εξε­λί­ξεις, Υπη­ρε­σία Εκδό­σε­ων της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης, Λουξεμβούργο

- Europol- Business fundamentals, How illegal drugs sustain organized crime in the EU

- Οργα­νι­σμός Ηνω­μέ­νων Εθνών

Πηγή: Δημό­σια σελί­δα ΑΠΕ / Βασί­λης Κοριμέτζας