Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Πρέσπες: Πηγή πλούτου, ζωής και πολιτισμού (ΦΩΤΟ)

Το ταξί­δι για το βορειο­δυ­τι­κό άκρο του νομού Φλώ­ρι­νας, μέσα από τους κατα­πρά­σι­νους ορει­νούς όγκους, είναι μακρύ και ενί­ο­τε δύσκο­λο, αλλά ο τόπος, που σήμε­ρα έχει στραμ­μέ­νο πάνω του το ενδια­φέ­ρον, απο­ζη­μιώ­νει τον επισκέπτη.

Με έκτα­ση που ξεπερ­νά τα 300.000 στρέμ­μα­τα, η περιο­χή απο­τε­λεί­ται από τη Μικρή και τη Μεγά­λη Πρέ­σπα, που τις “αγκα­λιά­ζουν” οι γύρω δασω­μέ­νες πλα­γιές των βου­νών. Τη Μικρή Πρέ­σπα μοι­ρά­ζο­νται η Ελλά­δα και η Αλβα­νία, ενώ τη Μεγά­λη οι δύο αυτές χώρες και η ΠΓΔΜ. Η Μικρή και η Μεγά­λη Πρέ­σπα είναι από τις παλαιό­τε­ρες ευρω­παϊ­κές λίμνες και η ύπαρ­ξή τους καθο­ρί­ζει τη γεω­μορ­φο­λο­γία της περιο­χής, ενώ είναι, παράλ­λη­λα, πηγή πλού­του, ζωής και πολιτισμού.

prespes

Η γεω­μορ­φο­λο­γία, το γεω­λο­γι­κό υπό­στρω­μα, το κλί­μα της περιο­χής, η ύπαρ­ξη και η παλαιό­τη­τα των δύο λιμνών, οι δια­φο­ρε­τι­κοί οικό­το­ποι, που ξεκι­νούν από το χαμη­λό­τε­ρο υψό­με­τρο (850 μ. στις λίμνες) και κατα­λή­γουν στις ψηλό­τε­ρες κορυ­φές (2.300 μ.) συν­θέ­τουν ένα τοπίο υψη­λής βιο­ποι­κι­λό­τη­τας και καθο­ρί­ζουν την ξεχω­ρι­στή “ταυ­τό­τη­τα” του τόπου.

Ένα χαρα­κτη­ρι­στι­κό που καθι­στά την περιο­χή της Πρέ­σπας μονα­δι­κή είναι το γεγο­νός ότι πολ­λές μορ­φές ζωής ή είδη με περιο­ρι­σμέ­νη γεω­γρα­φι­κή εξά­πλω­ση ‑ακό­μη και σε παγκό­σμιο επί­πε­δο- την έχουν επι­λέ­ξει για “σπί­τι” τους.

prespres32

Σύμ­φω­να με την Εται­ρεία Προ­στα­σί­ας Πρε­σπών, οι πρώ­τοι ορνι­θο­λό­γοι που επι­σκέ­φθη­καν την Πρέ­σπα, στις αρχές της δεκα­ε­τί­ας του 1970, ανα­κά­λυ­ψαν έναν “ορνι­θο­λο­γι­κό παρά­δει­σο”. Ο αργυ­ρο­πε­λε­κά­νος, ένα από τα σπα­νιό­τε­ρα είδη στον κόσμο, έχει βρει το δικό του κατα­φύ­γιο στην περιο­χή των Πρε­σπών, ενώ στο πλάι του φωλιά­ζουν οι ροδο­πε­λε­κά­νοι σε ένα από τα σπά­νια θεά­μα­τα, πραγ­μα­τι­κή οπτι­κή παν­δαι­σία. Η Μικρή Πρέ­σπα φιλο­ξε­νεί ‑μετα­ξύ άλλων- στα “σπλά­χνα” της και πολ­λά άλλα σπά­νια, υδρό­βια που­λιά, [πχ λαγ­γό­νες, ερω­διοί (αργυ­ρο­τσι­κνιά­δες), λευ­κο­τσι­κνιά­δες, πορφυροτσικνιάδες].

prespes17

“Καρ­διά” του οικο­τό­που των Πρε­σπών απο­τε­λούν τα υγρά λιβά­δια του. Παλαιό­τε­ρα, πολ­λές ανθρώ­πι­νες δρα­στη­ριό­τη­τες στην παρα­λί­μνια ζώνη (βόσκη­ση με βοοει­δή, κόψι­μο και κάψι­μο καλα­μιώ­νων κ.ά), συνέ­βα­λαν σημα­ντι­κά στη δημιουρ­γία και τη δια­τή­ρη­ση εκτε­τα­μέ­νων υγρο­λι­βα­δι­κών εκτά­σε­ων. Ωστό­σο, στη δεκα­ε­τία του 1980 άρχι­σε να συρ­ρι­κνώ­νε­ται η ανθρώ­πι­νη δρα­στη­ριό­τη­τα, με απο­τέ­λε­σμα τη συνε­χή επέ­κτα­ση των καλα­μιώ­νων εις βάρος των υγρών λιβα­διών, τη μεί­ω­ση του πλη­θυ­σμού των ψαριών, αλλά και την εξα­φά­νι­ση ή μεί­ω­ση του αριθ­μού σημα­ντι­κών υδρό­βιων πουλιών.

prespes11

Οι άνθρωποι

Αναμ­φί­βο­λα, ξεχω­ρι­στό γνώ­ρι­σμα της περιο­χής είναι οι άνθρω­ποί της, οι οποί­οι, ως απο­δέ­κτες και χρή­στες των ζωο­δο­τών πρω­το­γε­νών πόρων για εκα­το­ντά­δες χρό­νια, με τις παρα­δο­σια­κές μορ­φές ενα­σχό­λη­σης (αλιεία, γεωρ­γία, κτη­νο­τρο­φία) καθό­ρι­σαν, σε σημα­ντι­κό βαθ­μό, την ανά­πτυ­ξη και τη δια­τή­ρη­ση αυτής της ποικιλμορφίας.

Η κύρια ασχο­λία στην περιο­χή των Πρε­σπών (και στις τρεις χώρες που την “αγκα­λιά­ζουν”) είναι η γεωρ­γία και ειδι­κό­τε­ρα, στην Ελλά­δα, η καλ­λιέρ­γεια φασο­λιού, η οποία έχει υπερ­κε­ρά­σει άλλες, παρα­δο­σια­κές μορ­φές απά­σχο­λη­σης των κατοί­κων, όπως η κτη­νο­τρο­φία και η αλιεία, που περιο­ρί­ζο­νται πλέ­ον στα ορει­νό­τε­ρα και παρα­λί­μνια χωριά, αντίστοιχα.

Εδώ και αρκε­τά χρό­νια άρχι­σε να ανα­πτύσ­σε­ται και ο τομέ­ας της προ­σφο­ράς υπη­ρε­σιών, με τη δημιουρ­γία του­ρι­στι­κών υπο­δο­μών (ξενο­δο­χεία, ξενώ­νες, ταβέρ­νες κ.ά), αλλά περιο­ρί­ζε­ται σε συγκε­κρι­μέ­να χωριά, ενώ οι ειδι­κοί θεω­ρούν πως το “κλει­δί” για τη βιώ­σι­μη ανά­πτυ­ξη της περιο­χής θα μπο­ρού­σε να είναι η ανά­πτυ­ξη εναλ­λα­κτι­κών μορ­φών του­ρι­σμού, μέσα και από την τρι­με­ρή συνεργασία.

prespes12

Τα περίφημα ασκηταριά και οι τοιχογραφίες στους βράχους

Στις Πρέ­σπες, “τον τόπο το νησό­χτι­στο και σα ζωγραφισμένο/ στη λίμνη την αξέ­χα­στη με τα δασά λιβάδια/ με τα μεγά­λα τα βου­νά τα λογ­γω­μέ­να γύρω”, όπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά γρά­φει ο Παλα­μάς στη “Φλο­γέ­ρα του Βασι­λιά”, οι τοι­χο­γρα­φί­ες στους βρά­χους και τα ασκη­τα­ριά απο­τε­λούν έμπρα­κτη από­δει­ξη της θρη­σκευ­τι­κό­τη­τας των κατοίκων.

Είκο­σι έξι βυζα­ντι­νά και μετα­βυ­ζα­ντι­νά μνη­μεία και ναοί που χρο­νο­λο­γού­νται από τον 10ο έως τον 19ο αιώ­να φέρ­νουν τον επι­σκέ­πτη σε «επα­φή» με στιγ­μές ιστο­ρι­κές μα και συνά­μα έντο­να θρησκευτικές.

Τα λαξευ­μέ­να στο βρά­χο της Μεγά­λης Πρέ­σπας, τα ασκη­τα­ριά, ανα­δει­κνύ­ουν το άλλο “πρό­σω­πο” των Πρε­σπών, το ιστο­ρι­κό και θρη­σκευ­τι­κό. Είναι μονό­χω­ροι καμα­ρο­σκε­πείς χώροι, κοσμη­μέ­νοι με τοι­χο­γρα­φί­ες. Ιδιαί­τε­ρη εντύ­πω­ση προ­κα­λεί στον επι­σκέ­πτη το ασκη­τα­ριό της Πανα­γιάς της Ελε­ού­σας, λίγο πριν από τα ελλη­νο­αλ­βα­νι­κά σύνο­ρα, που χτί­στη­κε και τοι­χο­γρα­φή­θη­κε το 1409-10. Οι τοι­χο­γρα­φί­ες του απο­τε­λούν έργο του ιερο­μό­να­χου Ιωαν­νί­κιου και, σύμ­φω­να με τους ειδι­κούς, συν­δυά­ζουν στοι­χεία παλαιο­λό­γειας μακε­δο­νι­κής ζωγρα­φι­κής και εκεί­νης των επαρ­χια­κών εργα­στη­ρί­ων του 15ου αιώ­να. Η Πανα­γιά η Ελε­ού­σα απο­τε­λεί πόλο έλξης για όσους βαδί­ζουν στα μονο­πά­τια του θρη­σκευ­τι­κού του­ρι­σμού των Πρε­σπών. Στα ανοι­χτά της λίμνης βρί­σκο­νται τα ασκη­τα­ριά της Μετα­μορ­φώ­σε­ως, οι τοι­χο­γρα­φί­ες των οποί­ων χρο­νο­λο­γού­νται τον 13ο αιώ­να, ενώ δυσπρό­σι­το αλλά εξί­σου περί­τε­χνο είναι το ασκη­τα­ριό της Μικρής Ανά­λη­ψης. Στην περιο­χή, υπάρ­χουν ακό­μη δυο κατά­λοι­πα ασκη­τα­ριών, όπως του­λά­χι­στον κατα­μαρ­τυ­ρούν οι τοι­χο­γρα­φί­ες στους βρά­χους κατά την έξο­δο από τον κόλ­πο των Ψαράδων.

prespes13

Επιφανή βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία

Αρχαιό­τε­ρο και επι­φα­νέ­στε­ρο μνη­μείο της περιο­χής είναι η βασι­λι­κή του Αγί­ου Αχιλ­λεί­ου στο ομώ­νυ­μο νησά­κι, που χτί­στη­κε επί τσά­ρου Σαμου­ήλ για να στε­γά­σει τα οστά του επι­σκό­που Λαρί­σης Αχιλ­λεί­ου. Η βασι­λι­κή του Αγί­ου Αχιλ­λεί­ου έδω­σε το όνο­μα στο νησί και κάθε χρό­νο, στα τέλη Αυγού­στου, φιλο­ξε­νεί τις εκδη­λώ­σεις “Πρέ­σπεια”.

Η βασι­λι­κή του Αγί­ου Αχιλ­λεί­ου είναι τρί­κλι­τη, ξυλό­στε­γη, με νάρ­θη­κα και για πέντε αιώ­νες απο­τέ­λε­σε τον επι­σκο­πι­κό ναό της Πρέ­σπας. Στο δια­κο­νι­κό φιλο­ξε­νεί­ται ο τάφος του Αγί­ου Αχιλ­λεί­ου και στο νότιο κλί­τος οι τάφοι άλλων επι­φα­νών εκκλη­σια­στι­κών προ­σώ­πων. Ο ναός ανα­και­νί­στη­κε από τους βυζα­ντι­νούς στον 11ο και στον 12ο αιώνα.

prespes15

Η βασι­λι­κή του Αγί­ου Αχιλ­λεί­ου δεν είναι, ωστό­σο, ο μόνος ναός στο νησί. Σώζο­νται εκεί άλλοι τέσ­σε­ρις ναοί: ο ναός των Αγί­ων Απο­στό­λων (χρο­νο­λο­γεί­ται ανά­με­σα στον 11ο και 12ο αιώ­να), ο ναΐ­σκος του Αγί­ου Δημη­τρί­ου (χτί­στη­κε τον 12ο και ανα­και­νί­στη­κε τον 14ο αιώ­να), ο ναός του Αγί­ου Γεωρ­γία και το μονα­δι­κό μονα­στή­ρι του νησιού, η Πανα­γία η Πορφύρα.

Στον Άγιο Γερ­μα­νό βρί­σκε­ται ο ομώ­νυ­μος ναός, αφιε­ρω­μέ­νος στον Πατριάρ­χη Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως Γερ­μα­νό, ενώ έξω από το χωριό Πύλη βρί­σκε­ται ο ερει­πω­μέ­νος σήμε­ρα ναός του Αγί­ου Νικο­λά­ου. Ακό­μη, στο Λαι­μό φιλο­ξε­νεί­ται ο Ναός της Υπα­πα­ντής και έξω από το χωριό Πλα­τύ βρί­σκε­ται ο Ναός του Αγί­ου Νικο­λά­ου, ο οποί­ος χτί­στη­κε και τοι­χο­γρα­φή­θη­κε το 1591.

Πηγή: Σ.Π. / Δημό­σια σελί­δα ΑΠΕ

Οι Πρέ­σπες έγι­ναν κάστρο του Δημο­κρα­τι­κού Στρα­τού Ελλά­δας (ΦΩΤΟ)

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο