Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

16 Οκτωβρίου 1960: Συγκλονίζει η «υπόθεση Μαξ Μέρτεν»

Στις 16 Οκτώ­βρη του 1960, κατά τη διάρ­κεια μιας θυελ­λώ­δους συνε­δρί­α­σης στη Βου­λή για τη δια­βό­η­τη «υπό­θε­ση Μέρ­τεν», βου­λευ­τές του κυβερ­νώ­ντος κόμ­μα­τος της ΕΡΕ επι­τί­θε­νται κατά βου­λευ­τών της αξιω­μα­τι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης, της ΕΔΑ. Σημειώ­νο­νται συμπλο­κές και η συνε­δρί­α­ση δια­κό­πτε­ται. Το επει­σό­διο υπο­γράμ­μι­ζε τη σημα­σία της υπό­θε­σης αυτής, η οποία είχε ως κεντρι­κό πρό­σω­πο τον πρώ­ην ναζί αξιω­μα­τι­κό Μαξ Μέρ­τεν (1911–1976), ο οποί­ος που υπη­ρέ­τη­σε στη Θεσ­σα­λο­νί­κη τη διε­τία 1942–1944, ως σύμ­βου­λος της στρα­τιω­τι­κής διοί­κη­σης της πόλης και ευθυ­νό­ταν για σει­ρά εγκλη­μά­των πολέ­μου που δια­πρά­χθη­καν κατά τη διάρ­κεια της Κατο­χής στη Θεσσαλονίκη.

Β. Εφραι­μί­δης: Πώς άρα­γε ο Μέρ­τεν θα απο­φυ­λα­κι­στεί; Τι θα γρά­φει το απο­φυ­λα­κι­στή­ριο του;

Α. Φρά­γκος (Βου­λευ­τής ΕΡΕ): Ο,τι γρά­φει και των ΕΛΑ­Σι­τών, των σφα­γέ­ων του ελλη­νι­κού λαού.

Β. Εφραι­μί­δης: Προ­τεί­νω ακρι­βώς οι συλ­λο­γι­σμοί αυτοί να γρα­φτούν στο απο­φυ­λα­κι­στή­ριο του Γερ­μα­νού εγκλη­μα­τία. Μόνο με αυτό το απα­ρά­δε­κτο δικαιο­λο­γη­τι­κό ο Μέρ­τεν θα εξέλ­θει από τις φυλα­κές Αβέ­ρωφ. Μετά, δια­σχί­ζο­ντας τη Λεω­φό­ρο Αλε­ξάν­δρας, θα κατέ­βει στο κέντρο της Αθή­νας και θα μετα­βεί στη γερ­μα­νι­κή πρε­σβεία. Στο βάθος θα αντι­κρί­σει την Ακρό­πο­λη, έχο­ντας την εντύ­πω­ση ότι θα πρέ­πει να κυμα­τί­ζει ακό­μη η γερ­μα­νι­κή σημαία, για­τί ο τρό­πος της απο­φυ­λά­κι­σής του θα σημαί­νει γι’ αυτόν ακρι­βώς πως βρι­σκό­μα­στε ακό­μα στην περί­ο­δο της Κατο­χής. Όμως στην άλλη πλευ­ρά, στ’ ανή­λια­γα κελιά, των φυλα­κών βρί­σκο­νται ακρι­βώς εκεί­νοι που υπο­στεί­λα­νε τη σημαία του κατα­χτη­τή. Εάν κατά την έξο­δό του από τη φυλα­κή ο Μέρ­τεν είχε στοι­χειώ­δη ανθρω­πι­σμό, θα έκα­νε ό,τι και ο Ιού­δας που μετά την προ­δο­σία απαγ­χο­νί­στη­κε. Μα ο Μέρ­τεν είναι ένα πωρω­μέ­νο πρό­σω­πο μια πωρω­μέ­νης κατα­στά­σε­ως και δεν έχει το θάρ­ρος αυτό. Θα καγ­χά­ζει για την απο­φυ­λά­κι­σή του.

(Από τα πρα­κτι­κά της Βουλής)

Ήταν ο άνθρω­πος που υπέ­γρα­ψε τη μετα­φο­ρά των 50.000 Εβραί­ων της Θεσ­σα­λο­νί­κης στο κολα­στή­ριο του Άου­σβιτς, ενώ είχε ευθύ­νη για ανα­ρίθ­μη­τες αρπα­γές και λεη­λα­σί­ες των περιου­σιών τους, που η συνο­λι­κή τους αξία ξεπερ­νού­σε τα 125.000.000 χρυ­σά φρά­γκα, ποσό τερά­στιο για την επο­χή αυτή. Ένα τμή­μα του θησαυ­ρού αυτού στάλ­θη­κε στη Γερ­μα­νία και το υπό­λοι­πο θάφτη­κε κάπου στη Βόρειο Ελλά­δα, σύμ­φω­να με εκτιμήσεις.

Ο Μέρ­τεν συνε­λή­φθη, κατά σύμ­πτω­ση, στην Αθή­να το Μάη του 1957. Το Μάρ­τη του 1958, εκδό­θη­κε το παρα­πεμ­πτι­κό βού­λευ­μα και ορί­στη­κε η δίκη του. Το Νοέμ­βρη του 1958, ο πρω­θυ­πουρ­γός Κ. Καρα­μαν­λής και ο υπουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών Ε. Αβέ­ρωφ πραγ­μα­το­ποί­η­σαν επί­σκε­ψη στη Δυτ. Γερ­μα­νία. Οι Δυτι­κο­γερ­μα­νοί ηγέ­τες ενδια­φέ­ρο­νταν για τη διείσ­δυ­ση του γερ­μα­νι­κού κεφα­λαί­ου στην Ελλά­δα. Ηθε­λαν, όμως, να στα­μα­τή­σει και η δίω­ξη των εγκλη­μα­τιών πολέ­μου στην Ελλά­δα, ώστε παρά­γο­ντες της οικο­νο­μι­κής και πολι­τι­κής ζωής της Δυτ. Γερ­μα­νί­ας, που βαρύ­νο­νταν με εγκλή­μα­τα ή είχαν εντάλ­μα­τα για την κατο­χι­κή τους δρά­ση, να μπο­ρούν να μπαι­νο­βγαί­νουν ανε­νό­χλη­τα στη χώρα μας.

Οπως απο­δεί­χτη­κε, η ελλη­νι­κή κυβέρ­νη­ση προ­χώ­ρη­σε σ’ αυτήν την κατά­πτυ­στη συμ­φω­νία, με αντάλ­λαγ­μα μερι­κά εκα­τομ­μύ­ρια μάρ­κα. Στα τέλη του Γενά­ρη του 1959, ήρθε για συζή­τη­ση στη Βου­λή νομο­σχέ­διο «περί ανα­στο­λής διώ­ξε­ως εγκλη­μα­τιών πολέ­μου»… Μπρο­στά στις αντι­δρά­σεις των βου­λευ­τών της ΕΔΑ, η κυβέρ­νη­ση εξαί­ρε­σε την περί­πτω­ση Μέρ­τεν. Ολοι, όμως, γνώ­ρι­ζαν ότι επρό­κει­το για παρα­πλα­νη­τι­κό ελιγμό.

Η δίκη του Μέρ­τεν άρχι­σε στις 11 Φλε­βά­ρη του 1959 και κρά­τη­σε 20 μέρες. Ο Μέρ­τεν κατα­δι­κά­στη­κε σε ποι­νές από 6 έως 20 χρό­νια για διά­φο­ρα αδι­κή­μα­τα, όπως παρά­νο­μες φυλα­κί­σεις και εγκλει­σμούς σε στρα­τό­πε­δα συγκέ­ντρω­σης Ελλή­νων και Ισραη­λι­τών, φόνους και θάνα­το από ασι­τία Ισραη­λι­τών, «γκέ­το» σε βάρος 56.000 Ισραη­λι­τών, κατα­στρο­φή του εβραϊ­κού νεκρο­τα­φεί­ου Θεσ­σα­λο­νί­κης, εκτό­πι­ση στα γερ­μα­νι­κά στρα­τό­πε­δα 40.000 Εβραί­ων κλπ. Τελι­κά, το Νοέμ­βρη του 1959, με τρο­πο­ποί­η­ση του προη­γού­με­νου νόμου, ο Μέρ­τεν απο­φυ­λα­κί­στη­κε και απε­λά­θη­κε. Στη Γερ­μα­νία συνε­λή­φθη, αλλά γρή­γο­ρα αφέ­θη­κε ελεύ­θε­ρος… γύρι­σε στη Γερ­μα­νία και εισέ­πρα­ξε απο­ζη­μί­ω­ση 100.000 δολα­ρί­ων για την «ταλαι­πω­ρία που υπέ­στη στις ελλη­νι­κές φυλακές».

Λίγο αργό­τε­ρα, το Σεπτέμ­βρη του 1960, η γερ­μα­νι­κή εφη­με­ρί­δα «Ηχώ του Αμβούρ­γου» και το περιο­δι­κό «Ντερ Σπί­γκελ» δημο­σί­ευ­σαν αφη­γή­σεις του Μέρ­τεν, σύμ­φω­να με τις οποί­ες ο Κ. Καρα­μαν­λής και ο υπουρ­γός Εσω­τε­ρι­κών Δημ. Μακρής ήταν συνερ­γά­τες των κατο­χι­κών δυνά­με­ων. Το γεγο­νός προ­κα­λεί σάλο στην Ελλά­δα, όπου η κυβέρ­νη­ση απορ­ρί­πτει μετά βδε­λυγ­μί­ας τις «απο­κα­λύ­ψεις», αρνεί­ται, όμως, να απα­ντή­σει στα ερω­τή­μα­τα και τις καταγ­γε­λί­ες της ΕΔΑ για τους πραγ­μα­τι­κούς λόγους απε­λευ­θέ­ρω­σης του Μέρ­τεν. Προ­κα­λώ­ντας έτσι και έντα­ση στη Βουλή.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο