27 Μαρτίου 1965: Οι πύραυλοι δεν έφθασαν ποτέ στην Κύπρο

Το 1965 βρί­σκει τη Λευ­κω­σία σε τρο­χιά ρήξης με την Ουά­σιγ­κτον και τις, ούτως ή άλλως, προ­βλη­μα­τι­κές σχέ­σεις Μακα­ρί­ου — Γ. Παπαν­δρέ­ου στο χει­ρό­τε­ρο σημείο τους. Αιτία, η από­φα­ση προ­μή­θειας σοβιε­τι­κού πολε­μι­κού υλι­κού από την κυπρια­κή κυβέρ­νη­ση. Η από­φα­ση είχε ληφθεί στις 11 Αυγού­στου του 1964 με τη συγκα­τά­θε­ση της ελλη­νι­κής κυβέρ­νη­σης, υπό το βάρος των βομ­βαρ­δι­σμών της Τυλ­λη­ρί­ας από την τουρ­κι­κή αερο­πο­ρία, που ανέ­δει­ξαν με τρα­γι­κό τρό­πο την ανε­πάρ­κεια της κυπρια­κής αμυ­ντι­κής θωρά­κι­σης. Η σχε­τι­κή συμ­φω­νία υπο­γρά­φη­κε κατά την επί­σκε­ψη του Κύπριου υπουρ­γού Εξω­τε­ρι­κών Σπύ­ρου Κυπρια­νού στη Μόσχα, στις 30 Σεπτέμ­βρη του ίδιου χρό­νου, και δημο­σιο­ποι­ή­θη­κε με κοι­νό ανα­κοι­νω­θέν που εκδό­θη­κε στη σοβιε­τι­κή πρω­τεύ­ου­σα την 1η Οκτώ­βρη, παρά τις επί­μο­νες προ­σπά­θειες της ελλη­νι­κής κυβέρ­νη­σης, και προ­σω­πι­κά του υπουρ­γού Αμυ­νας Π. Γαρου­φα­λιά, να την απο­τρέ­ψουν. Από τις 11 Γενά­ρη του 1965, το ρωσι­κό πολε­μι­κό υλι­κό μετα­φέ­ρε­ται μυστι­κά στην Κύπρο μέσω Αλε­ξάν­δρειας. Η είδη­ση διαρ­ρέ­ει, όμως, στον αθη­ναϊ­κό Τύπο, καθώς έχουν μετα­φερ­θεί μόνον οι βάσεις των σοβιε­τι­κών αντια­ε­ρο­πο­ρι­κών πυραύ­λων και ανα­μέ­νο­νται οι εκρη­κτι­κοί κώνοι τους. Πράγ­μα­τι, στις 20 Μάρ­τη, αρχί­ζει η φόρ­τω­ση των κώνων στο «Κων­στα­ντί­νος Μπου­σές», μέχρι τη στιγ­μή που δια­τάσ­σε­ται ξαφ­νι­κά από την Αθή­να η δια­κο­πή της απο­στο­λής. Είχε προη­γη­θεί όργιο δια­βη­μά­των και πιέ­σε­ων του Αμε­ρι­κα­νού πρε­σβευ­τή στην Αθή­να Λαμπουίς στον πρω­θυ­πουρ­γό Γ. Παπαν­δρέ­ου και του υπουρ­γού Αμυ­νας των ΗΠΑ Ρόμπερτ Μακ Ναμά­ρα, στον Π. Γαρουφαλιά.

Στις 27 Μάρ­τη του 1965, οι ΗΠΑ ζητούν επι­σή­μως την ακύ­ρω­ση της παρά­δο­σης των σοβιε­τι­κών κώνων και τονί­ζουν ότι η εγκα­τά­στα­ση των πυραύ­λων ενδέ­χε­ται να προ­κα­λέ­σει τουρ­κι­κή επί­θε­ση, υπό το πρό­σχη­μα της προ­στα­σί­ας του τουρ­κο­κυ­πρια­κού πλη­θυ­σμού. Στους μοχλούς πίε­σης επί του Μακα­ρί­ου, ήρθε να προ­στε­θεί και ο στρα­τη­γός Γρί­βας, ο οποί­ος αντι­τί­θε­ται στην προ­μή­θεια του σοβιε­τι­κού υλι­κού, επι­κα­λού­με­νος κυρί­ως πολι­τι­κούς λόγους. Σε επι­στο­λή του προς τον Γαρου­φα­λιά, τονί­ζει: «Την προ­σφο­ράν ταύ­την της Σοβιε­τι­κής Ενώ­σε­ως οι εν Ελλά­δι και Κύπρω οπα­δοί της θα δια­τυ­μπα­νί­σουν ως δήθεν απο­φα­σι­στι­κήν διά την οργά­νω­σιν των εν Κύπρω στρα­τιω­τι­κών δυνά­με­ων και τού­το δύνα­ται να έχη επι­πτώ­σεις και επί της πολι­τι­κής κατα­στά­σε­ως εν Κύπρω και εν Ελλά­δι». Οι συντο­νι­σμέ­νες πιέ­σεις Ουά­σιγ­κτον — Αθή­νας — Γρί­βα θα κάμ­ψουν τελι­κά τον Μακά­ριο, ο οποί­ος θα ματαιώ­σει την προ­μή­θεια των σοβιε­τι­κών πυραύ­λων, παρα­δί­δο­ντάς τους στην κυβέρ­νη­ση της Αιγύπτου.

Πηγή: Ριζο­σπά­στης