Ο Τσε και η επανάσταση της Κούβας — η οικοδόμηση του σοσιαλισμού

Το πλή­ρες κεί­με­νο της ομι­λί­ας του Νίκου Ζώκα, προ­έ­δρου της Επι­τρο­πής για τη Διε­θνή Ύφε­ση και Ειρή­νη Θεσ­σα­λο­νί­κης (ΕΔΥΕΘ), στην εκδή­λω­ση για τα 50 χρό­νια από τη δολο­φο­νία του Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα που έλα­βε χώρα, παρου­σία της πρέ­σβει­ρας της Κού­βας, στις 18 Οκτώ­βρη 2017 στο δημαρ­χείο Θεσσαλονίκης.

Συνα­γω­νι­στές και φίλοι, 

Οι εργα­ζό­με­νοι και οι λαοί σ’ όλο τον κόσμο τιμούν φέτος την 100η επέ­τειο της Μεγά­λης Οκτω­βρια­νής Σοσια­λι­στι­κής Επα­νά­στα­σης. Tην επα­νά­στα­ση, που άνοι­ξε το δρό­μο στο προ­λε­τα­ριά­το της Ρωσί­ας, αλλά και στην παγκό­σμια εργα­τι­κή τάξη προς τον σοσια­λι­σμό-κομ­μου­νι­σμό. Την επα­νά­στα­ση, που «έσπα­σε τον πάγο, που χάρα­ξε το δρό­μο», όπως έγρα­φε ο Λένιν, που απέ­δει­ξε ότι ο καπι­τα­λι­σμός δεν είναι ανίκητος. 

Η Μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση επι­βε­βαί­ω­σε περί­λα­μπρα τη θέση του Λένιν, ότι η επο­χή του ιμπε­ρια­λι­σμού, του μονο­πω­λια­κού καπι­τα­λι­σμού δηλα­δή, είναι η επο­χή των σοσια­λι­στι­κών επα­να­στά­σε­ων. Επι­βε­βαί­ω­σε, ότι ο χαρα­κτή­ρας μιας επα­νά­στα­σης προσ­διο­ρί­ζε­ται από το χαρα­κτή­ρα της επο­χής. Καθο­ρί­ζε­ται από το ποια είναι η βασι­κή αντί­θε­ση, που λύνει η επερ­χό­με­νη κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση, ποια κοι­νω­νι­κή τάξη έρχε­ται στο προ­σκή­νιο της ιστορίας. 

Με την Επα­νά­στα­ση του Οκτώ­βρη επι­βε­βαιώ­θη­κε η δυνα­τό­τη­τα της εργα­τι­κής τάξης, ως φορέα των νέων σοσια­λι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, ανε­ξάρ­τη­τα από την αριθ­μη­τι­κή της δύνα­μη σε σχέ­ση με το σύνο­λο του οικο­νο­μι­κά ενερ­γού πλη­θυ­σμού μιας χώρας, να εκπλη­ρώ­σει την ιστο­ρι­κή της απο­στο­λή, να ηγη­θεί δηλα­δή του επα­να­στα­τι­κού αγώ­να, για μια κοι­νω­νία χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση, ανα­σφά­λεια, φτώ­χεια, ανερ­γία και πολέμους. 

Η θέση αυτή της μαρ­ξι­στι­κής – λενι­νι­στι­κής θεω­ρί­ας επι­βε­βαιώ­θη­κε από τις μετέ­πει­τα επα­να­στά­σεις του 20ου αιώ­να, από τις επι­τυ­χη­μέ­νες και νικη­φό­ρες, αλλά και από αυτές που δεν μπό­ρε­σαν να νική­σουν. Επι­βε­βαιώ­θη­κε και από την επα­νά­στα­ση της Κού­βας, στην οποία ο Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα έπαι­ξε ηγε­τι­κό ρόλο. 

Από την Πρω­το­χρο­νιά του 1959, όταν οι επα­να­στα­τι­κές φάλαγ­γες με επι­κε­φα­λής τον ΤΣΕ, έμπαι­ναν θριαμ­βευ­τι­κά στην Αβά­να, ξεκι­νά­ει η αδυ­σώ­πη­τη υπο­νό­μευ­ση της επα­να­στα­τη­μέ­νης χώρας, από τις ΗΠΑ και τους συμ­μά­χους της. Λίγες μέρες αργό­τε­ρα, στις 8 του Γενά­ρη ο Φιντέλ Κάστρο δήλω­νε: «Ζού­με μια απο­φα­σι­στι­κή στιγ­μή της ιστο­ρί­ας μας. Η τυραν­νία έπε­σε. Απέ­ρα­ντη είναι η λαϊ­κή χαρά. Έχου­με όμως ακό­μα πολ­λά να κάνου­με. Δεν έχου­με την αυτα­πά­τη να πιστεύ­ου­με, ότι από δω και μπρος όλα θα είναι εύκο­λα. Ίσως στο μέλ­λον όλα θα ‘ναι ακό­μα πιο δύσκολα». 

Πολύ γρή­γο­ρα επι­βε­βαιώ­θη­κε η πρό­βλε­ψη του ηγέ­τη της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης. Μόλις δυο χρό­νια αργό­τε­ρα, τον Απρί­λη του 1961, οι ΗΠΑ και οι μισθο­φο­ρι­κές ορδές τους πραγ­μα­το­ποί­η­σαν τη βάρ­βα­ρη επι­δρο­μή στον Κόλ­πο των Χοί­ρων, με τη γνω­στή γι’ αυτούς ατι­μω­τι­κή κατά­λη­ξη. Ο επα­να­στα­τη­μέ­νος λαός τσά­κι­σε τους εισβο­λείς και τότε μπρο­στά στις κάνες των υψω­μέ­νων όπλων του νέου λαϊ­κού στρα­τού, μπρο­στά σε μια τερά­στια δια­δή­λω­ση ο Φιντέλ ανα­κοί­νω­σε την εθνι­κο­ποί­η­ση όλων των Αμε­ρι­κά­νι­κων πολυ­ε­θνι­κών και ανα­κή­ρυ­ξε το σοσια­λι­στι­κό χαρα­κτή­ρα της Επανάστασης. 

Τα μεγά­λα και αναμ­φί­βο­λα επι­τεύγ­μα­τα της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην Κού­βα απέ­δει­ξαν την προ­ο­δευ­τι­κό­τη­τα των νέων σοσια­λι­στι­κών σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, τη δυνα­τό­τη­τά τους να δώσουν τερά­στια ώθη­ση στην ανά­πτυ­ξη των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων, ακό­μη και σε μια χώρα σαν την Κού­βα, που για διά­φο­ρους λόγους – ιστο­ρι­κούς και κοι­νω­νι­κούς – βρι­σκό­ταν πριν την επα­νά­στα­ση αρκε­τά πίσω στη βιο­μη­χα­νι­κή της ανάπτυξη. 

Πριν την Επα­νά­στα­ση ο πλη­θυ­σμός της Κού­βας ήταν μόλις 6,5 εκα­τομ­μύ­ρια, το προσ­δό­κι­μο ζωής ήταν 54 χρό­νια και η παι­δι­κή θνη­σι­μό­τη­τα στο 66 τοις χιλί­οις. Η χώρα βρι­σκό­ταν στις τελευ­ταί­ες θέσεις, αν όχι στην τελευ­ταία, ανά­με­σα στις χώρες της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής. Το 100% της γης ανή­κε σε φεου­δάρ­χες. Σχε­δόν εξ’ ολο­κλή­ρου η παρα­γω­γή ζαχα­ρο­κά­λα­μου, φρού­των και λαχα­νι­κών, πετρε­λαί­ου και ενέρ­γειας, ο ηλε­κτρι­σμός, το χρω­μο­νι­κέ­λιο ανή­καν στις αμε­ρι­κα­νι­κές πολυ­ε­θνι­κές. Τα αερο­δρό­μια, τα λιμά­νια, τα μέσα μετα­φο­ράς και οι τρά­πε­ζες επίσης. 

Οι άνερ­γοι ήταν πάνω από 1 εκα­τομ­μύ­ριο, τα 3/5 όσων εργά­ζο­νταν αμεί­βο­νταν με μισθούς 4 φορές κάτω από το κόστος δια­βί­ω­σης. Οι άστε­γοι κι αυτοί που ζού­σαν χωρίς νερό, ρεύ­μα και απο­χέ­τευ­ση ήταν το 70% του πλη­θυ­σμού. Θέρι­ζαν ασθέ­νειες όπως η φυμα­τί­ω­ση, ο δάγκειος πυρε­τός, η μηνιγ­γί­τι­δα, η πολιο­μυ­ε­λί­τι­δα. Πρό­σβα­ση στην ια- τρο­φαρ­μα­κευ­τι­κή περί­θαλ­ψη είχαν μόνο όσοι μπο­ρού­σαν να πληρώσουν. 

Μετά την ταπει­νω­τι­κή τους ήττα στον Κόλ­πο των Χοί­ρων, η ΗΠΑ θέτουν σε εφαρ­μο­γή, από το Φλε­βά­ρη του 1962, το εγκλη­μα­τι­κό και δολο­φο­νι­κό οικο­νο­μι­κό, εμπο­ρι­κού και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό εμπάρ­γκο ενά­ντια στην Κού­βα. Οι ζημιές, που αυτό έχει προ­κα­λέ­σει στην οικο­νο­μία της χώρας, υπο­λο­γί­ζε­ται, ότι ξεπερ­νούν το 1 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ριο δολάρια.

Μετά την Επα­νά­στα­ση οι παρα­γω­γι­κές επι­χει­ρή­σεις, οι υπο­δο­μές και οι υπη­ρε­σί­ες μπή­καν κάτω από κρα­τι­κό έλεγ­χο, η φεου­δαρ­χι­κή ιδιο­κτη­σία οργα­νώ­θη­κε σε συνε­ται­ρι­σμούς σοσια­λι­στι­κής βάσης. Οργα­νώ­θη­κε τερά­στια καμπά­νια για το πρό­βλη­μα των αστέ­γων, για την εξα­φά­νι­ση των παρα­γκου­πό­λε­ων και το κτί­σι­μο νέων σύγ­χρο­νων κατοι­κιών. Το ίδιο διά­στη­μα εξα­λεί­φθη­κε κι ο αναλφαβητισμός. 

Σ’ όλα τα χρό­νια της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης οι Κού­βα δέχτη­κε και ταυ­τό­χρο­να πρό­σφε­ρε και συνε­χί­ζει να προ­σφέ­ρει απλό­χε­ρα τη διε­θνι­στι­κή της αλλη­λεγ­γύη στους λαούς της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής, της Αφρι­κής και της Ασί­ας. Ακό­μη και μετά τις ανα­τρο- πές του σοσια­λι­σμού στην ΕΣΣΔ και την Αν. Ευρώ­πη η Κού­βα κατά­φε­ρε: να διπλα­σιά­σει τον πλη­θυ­σμό της, το προσ­δό­κι­μο ζωής έχει ανέλ­θει στα 78 χρό­νια, από τα υψη­λό­τε­ρα διε­θνώς, η παι­δι­κή θνη­σι­μό­τη­τα έχει πέσει στο 4,3 τοις χιλί­οις, κάτω ακό­μη κι από τα όρια της ΕΕ. 

Το 90% των ανα­γκών της σε φάρ­μα­κα και εμβό­λια παρά­γο­νται στο νησί. Ασθέ­νειες, που στοι­χειώ­νουν ακό­μη τον Τρί­το Κόσμο, έχουν εξα­φα­νι­στεί. Το αγα­θό της υγεί­ας με υπερ­σύγ­χρο­νες υπο­δο­μές και δια­γνω­στι­κά μηχα­νή­μα­τα προ­σφέ­ρε­ται εντε­λώς δωρε­άν στους Κου­βα­νούς πολί­τες. Η Κού­βα είναι στις πρώ­τες θέσεις στον κόσμο στην αντι­με- τώπι­ση του καρ­κί­νου, των καρ­δια­κών νοση­μά­των, των μετα­μο­σχεύ­σε­ων οργά­νων και της νεφρολογίας. 

Εξί­σου γνω­στά είναι τα επι­τεύγ­μα­τα του σοσια­λι­σμού και στην παι­δεία. Σύμ­φω­να με την έκθε­ση της UNESCO «Εκπαί­δευ­ση για όλους», ο δεί­κτης της Κού­βας είναι 0,983 μο- νάδες, ανώ­τε­ρος από τον αντί­στοι­χο των ΗΠΑ. Η έκθε­ση της UNESCO του 2011 ανα­γνώ­ρι­σε, ότι η Κού­βα κατέ­χει από τα υψη­λό­τε­ρα μορ­φω­τι­κά επί­πε­δα παγκο­σμί­ως και την κατέ­τα­ξε στην 14η θέση στον κόσμο. 

Όλα αυτά η εργα­τι­κή τάξη κι ο λαός της Κού­βας τα πέτυ­χαν, όταν ανέ­τρε­ψαν την εξου­σία του κεφα­λαί­ου και πήραν στα χέρια τους τα μέσα παρα­γω­γής. Όταν άρχι­σαν αυτοί οι ίδιοι να καθο­ρί­ζουν το τι, το πόσο και που θα παρά­γουν, σύμ­φω­να με τις πραγ­μα­τι­κές τους ανά­γκες και όχι με γνώ­μο­να το κέρ­δος των κεφαλαιοκρατών. 

Μεγά­λη είναι η συνει­σφο­ρά του ΤΣΕ στην θεμε­λί­ω­ση της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης. Υπη­ρέ­τη­σε την επα­νά­στα­ση και το λαό της Κού­βας με όλες του τις δυνά­μεις, από κάθε θέση ευθύ­νης, που του ανατέθηκε. 

Ως υπεύ­θυ­νος κι επι­κε­φα­λής της εκβιο­μη­χά­νι­σης της χώρας και της αγρο­τι­κής μεταρ­ρύθ­μι­σης. Ως Πρό­ε­δρος της Εθνι­κής Τρά­πε­ζας και Υπουρ­γός Βιο­μη­χα­νί­ας. Ως εκπρό­σω­πος της Κού­βας σε διε­θνείς διπλω­μα­τι­κές και πολι­τι­κές απο­στο­λές. Ως στρα­τιω­τι­κός ηγέ­της κατά της αμε­ρι­κα­νι­κής εισβο­λής στον Κόλ­πο των Χοί­ρων και στην Κρί­ση των Πυραύ­λων. Ως πολι­τι­κό στέ­λε­χος και καθη­με­ρι­νός καθο­δη­γη­τής, που ζού­σε μέσα στο λαό, που τον οργά­νω­νε και να τον εμψύ­χω­νε. Ως απλός εργα­ζό­με­νος ακό­μη, που έμπαι­νε μπρο­στά κι έδι­νε πρώ­τος το παρά­δειγ­μα με την εθε­λο­ντι­κή εργα­σία, την οποία θεω­ρού­σε σχο­λείο της κομ­μου­νι­στι­κής συνείδησης. 

Παράλ­λη­λα με την καθη­με­ρι­νή μάχη για την οικο­δό­μη­ση της νέας κοι­νω­νί­ας, ως βαθιά συγκρο­τη­μέ­νος μαρ­ξι­στής – λενι­νι­στής, έδι­νε μεγά­λη σημα­σία στη θεω­ρη­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία και κατάρ­τι­ση, στη συστη­μα­τι­κή και μεθο­δι­κή μελέ­τη της επι­στη­μο­νι­κής κοσμο­θε­ω­ρί­ας του κομου­νι­σμού, την προ­σω­πι­κή του κατ’ αρχήν με την αυτο­μόρ­φω­ση, αλλά και όλων αυτών, που οικο­δο­μούν τη νέα κοι­νω­νία. Ακό­μη και μακριά από την Κού­βα, το 1965 – 1966 στην αλλη­λο­γρα­φία του με τους συντρό­φους, που είχε αφή­σει πίσω, συνέ­χι­ζε να σκέ­φτε­ται, να αγω­νιά και να κάνει συγκε­κρι­μέ­νες προ­τά­σεις για τη δημιουρ­γία στην Κού­βα σχο­λής κομ­μου­νι­στι­κής γνώ­σης και σκέ­ψης, για την έκδο­ση των έργων των κλα­σι­κών Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στά­λιν και άλλων μαρ­ξι­στών δια­νοη­τών, όπως ο ίδιος πρότεινε. 

Από τις θέσεις ευθύ­νης, που του είχαν ανα­τε­θεί μετά τη νίκη της επα­νά­στα­σης, έπαι­ξε πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην επε­ξερ­γα­σία των πολι­τι­κών κατευ­θύν­σε­ων, που αφο­ρού­σαν τη σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση. Ως επι­κε­φα­λής αντι­προ­σω­πειών επι­σκέ­φτη­κε την ΕΣΣΔ και σει­ρά άλλες σοσια­λι­στι­κές χώρες. Μελέ­τη­σε ζητή­μα­τα της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης και αντι­με­τώ­πι­σε με κρι­τι­κό πνεύ­μα μεταρ­ρυθ­μί­σεις και πολι­τι­κές που εφαρ­μό­στη­καν τη δεκα­ε­τία του 1960 στην ΕΣΣΔ και σε άλλες σοσια­λι­στι­κές χώρες της Ανα­το­λι­κής και Κεντρι­κής Ευρώπης. 

Στην κατεύ­θυν­ση αυτή, δημο­σί­ευ­σε σει­ρά άρθρων, στα οποία ανα­δεί­κνυε την παρα­βί­α­ση βασι­κών αρχών οικο­δό­μη­σης και ανά­πτυ­ξης της σοσια­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας, ειδι­κά στην ΕΣΣΔ, κάτω από την ηγε­σία του Χρου­στσόφ. Ιδιαί­τε­ρα εύστο­χες και σημα­ντι­κές μπο­ρούν να θεω­ρη­θούν οι επι­ση­μάν­σεις του: για το νόμο της αξί­ας στη σοσια­λι­στι­κή 4 οικο­νο­μία, για οικο­νο­μι­κό υπο­λο­γι­σμό και το σύστη­μα της χρη­μα­το­δό­τη­σης των κρα­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό, για τη δια­μόρ­φω­ση των τιμών, για τα υλι­κά κίνη­τρα και τα συλ­λο­γι­κά πριμ. 

Χαρα­κτη­ρι­στι­κά, σε ομι­λία του στο Αλγέ­ρι το Φλε­βά­ρη του 1965, ανα­φέ­ρει: «Οι τελευ­ταί­ες οικο­νο­μι­κές εξε­λί­ξεις στην ΕΣΣΔ μοιά­ζουν με τα μέτρα που εφάρ­μο­σε η Γιου­γκο­σλα­βία όταν πήρε το δρό­μο, που θα την οδη­γού­σε στην στα­δια­κή επι­στρο­φή στον καπι­τα­λι­σμό. Ο χρό­νος θα δεί­ξει εάν αυτό είναι τυχαίο ή αν πρό­κει­ται για μια καθο­ρι­σμέ­νη στά­ση οπι­σθο­χώ­ρη­σης. Όλα ξεκι­νούν από τη λαν­θα­σμέ­νη αντί­λη­ψη να θέλει κανείς να οικο­δο­μή­σει τον σοσια­λι­σμό με στοι­χεία καπι­τα­λι­στι­κά χωρίς να τα αλλά­ξει πραγ­μα­τι­κά στην ουσία τους. Έτσι φτά­νει κανείς σε ένα σύστη­μα υβρι­δι­κό, που οδη­γεί σε αδιέ­ξο­δο, φανε­ρά δύσκο­λο, που μας υπο­χρε­ώ­νει σε νέες παρα­χω­ρή­σεις στους οικο­νο­μι­κούς μοχλούς και, συνε­πώς, σε μια οπισθοχώρηση.» 

Αγα­πη­τοί φίλοι, αγα­πη­τοί συναγωνιστές, 

Προ­σπα­θή­σα­με σ’ αυτήν τη σύντο­μη παρου­σί­α­ση να ανα­δεί­ξου­με μία άλλη, λιγό­τε­ρο γνω­στή πλευ­ρά του Τσε. Του βαθιά μορ­φω­μέ­νου μαρ­ξι­στή – λενι­νι­στή και διο­ρα­τι­κού επα­να­στά­τη – κομ­μου­νι­στή. Να φέρου­με μπρο­στά την ασυμ­βί­βα­στη στά­ση του απέ­να­ντι σε οποια­δή­πο­τε στρέ­βλω­ση των αρχών και των νόμων της κομου­νι­στι­κής κοσμο­θε­ω­ρί­ας και της επι­στή­μης της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης. Οι επε­ξερ­γα­σί­ες του απο­τε­λούν πολύ­τι­μη παρα­κα­τα­θή­κη για το λαό της Κού­βας, για κάθε λαό και για κάθε άνθρω­πο που αγω­νί­ζε­ται ν’ απο­τι­νά­ξει την καπι­τα­λι­στι­κή βαρβαρότητα. 

Σήμε­ρα, 100 χρό­νια μετά τη Μεγά­λη Οκτω­βρια­νή Σοσια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση και 50 χρό­νια από την στυ­γε­ρή δολο­φο­νία του Τσε, θεω­ρού­με πολύ σημα­ντι­κή την κλη­ρο­νο­μιά, που άφη­σε σε όλους εμάς, που πιστεύ­ου­με και αγω­νι­ζό­μα­στε για το νέο κόσμο της κοι­νω­νι­κής δικαιο­σύ­νης και της ισό­τη­τας όλων των ανθρώ­πων, για ένα κόσμο χωρίς εκμε­τάλ­λευ­ση, χωρίς ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πολέ­μους, θάνα­το και φτώχεια.