Το οικονομικό θαύμα της ΕΣΣΔ επί Στάλιν

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας //

Και τι δεν ακού­στη­κε, και δε γρά­φτη­κε από τους διά­φο­ρους «στα­λι­νο­λό­γους» αντι­κομ­μου­νι­στές αυτήν την περί­ο­δο. Από «στα­λι­νι­κά εγκλή­μα­τα» μέχρι… «μισθούς Στά­λιν» περιεί­χε ο ανι­στό­ρη­τος αντι­κομ­μου­νι­στι­κός αχταρ­μάς των ημε­ρών. Τι κι’ αν πέρα­σαν 64 χρό­νια από το θάνα­το του, ο σοβιε­τι­κός ηγέ­της συνε­χί­ζει να απο­τε­λεί αντι­κεί­με­νο αισχρών συκο­φα­ντιών και ιστο­ρι­κών δια­στρε­βλώ­σε­ων από τους απο­λο­γη­τές του καπι­τα­λι­σμού. Με αιχ­μή του δόρα­τος τον Στά­λιν, αστοί και οπορ­του­νι­στές επι­χει­ρούν να χτυ­πή­σουν τον Σοσια­λι­σμό, να συκο­φα­ντή­σουν και να σπι­λώ­σουν τις ιστο­ρι­κές κατα­κτή­σεις της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην ΕΣΣΔ τον 20ο αιώ­να και να βάλουν εμπό­δια στους σύγ­χρο­νους εργα­τι­κούς-λαϊ­κούς αγώνες. 

Τίθε­ται, λοι­πόν, το εξής ερώ­τη­μα: Για­τί τέτοιο μίσος, τέτοιος πόλε­μος ενά­ντια στον Στά­λιν; Την απά­ντη­ση τη δίνει η ίδια η ιστο­ρι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα: Διό­τι στην ηγε­τι­κή προ­σω­πι­κό­τη­τα του Ι.Β.Στάλιν αντι­κα­το­πτρί­ζε­ται μια εξαι­ρε­τι­κά σημα­ντι­κή περί­ο­δος σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης, κατά την οποία τέθη­καν οι βάσεις μιας άνευ προη­γου­μέ­νου ανά­πτυ­ξης της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης που άλλα­ξε ριζι­κά την εικό­να της χώρας. Πρό­κει­ται για ακρι­βώς εκεί­νη την περί­ο­δο της ραγδαί­ας εκβιο­μη­χά­νι­σης, η οποία μετέ­τρε­ψε μια- βασι­σμέ­νη στον αγρο­τι­κό κυρί­ως τομέα- καθυ­στε­ρη­μέ­νη οικο­νο­μία σε βιο­μη­χα­νι­κή υπερ­δύ­να­μη, ικα­νή να υπε­ρα­σπι­στεί τον εαυ­τό της απέ­να­ντι στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές απει­λές που προ­έ­κυ­ψαν από το Β’ παγκό­σμιο πόλεμο. 

Η τρια­κο­ντα­ε­τία (1922–1952) της ηγε­σί­ας Στά­λιν συνο­δεύ­τη­κε από μια σει­ρά εργα­τι­κές-κοι­νω­νι­κές κατα­κτή­σεις που στο δυτι­κό, καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο ήταν αδια­νό­η­τες. Αυτές οι κατα­κτή­σεις (Παι­δεία, Υγεία, Ασφά­λι­ση, εργα­σια­κά δικαιώ­μα­τα, δικαιώ­μα­τα γυναι­κών κλπ) πήγαι­ναν χέρι-χέρι με την οικο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη της χώρας στο πλαί­σιο του κεντρι­κού σχε­δια­σμού, τα σχέ­δια της αγρο­τι­κής κολ­λε­κτι­βο­ποί­η­σης και εκβιο­μη­χά­νι­σης. Ήδη, πρω­τού ακό­μη μπει σε εφαρ­μο­γή το πρώ­το Πεντα­ε­τές Πλά­νο (1928–1932), άρχι­σαν να φαί­νο­νται τα πρώ­τα απο­τε­λέ­σμα­τα: Για παρά­δειγ­μα, κατά το οικο­νο­μι­κό έτος 1926–27, το εθνι­κό εισό­δη­μα αυξή­θη­κε κατά 11% σε σχέ­ση με το προη­γού­με­νο έτος, την στιγ­μή που στις καπι­τα­λι­στι­κές χώρες (ΗΠΑ, Βρε­τα­νία, Γερ­μα­νία) δεν ξεπερ­νού­σε το 4%, ενώ η παρα­τη­ρή­θη­κε σημα­ντι­κή αύξη­ση (18%) στην βιο­μη­χα­νι­κή παραγωγή. 

Θα μπο­ρού­σα­με να παρα­θέ­σου­με πλη­θώ­ρα στα­τι­στι­κών στοι­χεί­ων και αριθ­μών που απο­δει­κνύ­ουν την αλμα­τώ­δη πρό­ο­δο που συντε­λέ­στη­κε στο πλαί­σιο των τριών Πεντα­ε­τών Πλά­νων εκβιο­μη­χά­νι­σης που εκπό­νη­σε η σοβιε­τι­κή ηγε­σία. Τις κατα­κτή­σεις στον οικο­νο­μι­κό τομέα- παρά τα πολύ μεγά­λα εμπό­δια και προ­βλή­μα­τα- που πέτυ­χε η ΕΣΣΔ ιδιαί­τε­ρα κατά τη δεκα­ε­τία του 1930 έχουν παρα­δε­χτεί δημό­σια, σε σχε­τι­κά τους πονή­μα­τα, αστοί, ευρω­παί­οι και αμε­ρι­κα­νοί, μελε­τη­τές, συγ­γρα­φείς και επιστήμονες. 

Στη βιο­γρα­φία του για τον Στά­λιν, ο γερ­μα­νός συγ­γρα­φέ­ας Εμίλ Λού­ντ­βιχ γρά­φει ανά­με­σα σε άλλα: «Υπό την ηγε­σία του Στά­λιν οι σοβιε­τι­κοί απέ­κτη­σαν την πρώ­τη θέση στον κόσμο σε ότι αφο­ρά τρα­κτέρ, αγρο­τι­κά μηχα­νή­μα­τα, φορ­τη­γά οχή­μα­τα… Η Ρωσία, που 20 χρό­νια πριν ήταν η λιγό­τε­ρο “μηχα­νο­ποι­η­μέ­νη” χώρα έχει πλέ­ον γίνει η πρώ­τη. Μετα­ξύ 1929 και 1939, όταν η παρα­γω­γή σε όλες τις άλλες χώρες έμε­νε στά­σι­μη- και σε ορι­σμέ­νες μειώ­νο­νταν- η σοβιε­τι­κή παρα­γω­γή τετρα­πλα­σιά­ζο­νταν. Το εθνι­κό εισό­δη­μα, από το 1913 έως το 1938, αυξή­θη­κε από 21 σε 105 δισε­κα­τομ­μύ­ρια ρού­βλια. Το εισό­δη­μα του εργα­ζό­με­νου πολί­τη αυξή­θη­κε κατά 370% τα τελευ­ταία οκτώ χρό­νια την στιγ­μή που, οπου­δή­πο­τε αλλού στον κόσμο, μειώ­θη­κε» [1].

Σοβιε­τι­κή αφί­σα. “Κάτω από τη σημαία του Λένιν, υπό την ηγε­σία του Στά­λιν, εμπρός για τη νίκη του κομμουνισμού”.

Ένας άλλος αστός επι­στή­μο­νας, ο βρε­τα­νός καθη­γη­τής Κένεθ Νέιλ Κάμε­ρον ανα­φέ­ρει: «Το 1938 υπήρ­χαν 483.500 τρα­κτέρ και 153.000 θερι­ζο­α­λω­νι­στι­κές μηχα­νές σε χρή­ση – σε μια ύπαι­θρο που προη­γου­μέ­νως ήταν γεμά­τη άλο­γα και άρο­τρα. Οι μισθοί είχαν διπλα­σια­στεί, από 1.513 ρού­βλια ετη­σί­ως κατά μέσο όρο σε 3.447 ρού­βλια το 1938. Παρό­μοιες προ­ό­δοι είχαν συμ­βεί στην Εκπαί­δευ­ση: σε ένα έθνος όπου επί αιώ­νες κυριαρ­χού­σε ο μαζι­κός αναλ­φα­βη­τι­σμός, υπήρ­χαν τώρα περί­που 34 εκα­τομ­μύ­ρια μαθη­τές όλων των βαθ­μών, στα ανώ­τα­τα εκπαι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα υπήρ­χαν 600,000 φοι­τη­τές. Το 1938, απο­φοί­τη­σαν 31.300 μηχα­νι­κοί, 10.600 εξει­δι­κευ­μέ­νοι γεω­πό­νοι και 35.700 δάσκα­λοι» [2].

Ούτε ο Λού­ντ­βιχ, ούτε ο Κάμε­ρον, που έγρα­ψαν τα παρα­πά­νω, ήταν κομ­μου­νι­στές ή συμπα­θού­ντες τον Στά­λιν. Ωστό­σο, παρα­δέ­χθη­καν την αλή­θεια. «Όταν μελε­τά­με τα γεγο­νό­τα και τα στα­τι­στι­κά στοι­χεία της περιό­δου Στά­λιν, γίνε­ται ξεκά­θα­ρο ότι γινό­μα­στε μάρ­τυ­ρες της μεγα­λύ­τε­ρης συγκε­ντρο­ποι­η­μέ­νης οικο­νο­μι­κής ανά­πτυ­ξης που έγι­νε ποτέ- μεγα­λύ­τε­ρη ακό­μη και από αυτήν της Βιο­μη­χα­νι­κής Επα­νά­στα­σης. Μέσα σε 10 χρό­νια, μια κυρί­ως φεου­δαρ­χι­κή κοι­νω­νία είχε μεταλ­λα­χθεί σε μια βιο­μη­χα­νο­ποι­η­μέ­νη κοι­νω­νία. Και για πρώ­τη φορά στην ιστο­ρία, αυτή η πρό­ο­δος οφεί­λο­νταν στον σοσια­λι­σμό και όχι στον καπι­τα­λι­σμό» [3].

Ακό­μη και γνω­στοί συκο­φά­ντες του Στά­λιν, που συνέ­γρα­ψαν ολό­κλη­ρους τόμους για να επι­τε­θούν στον “στα­λι­νι­σμό”, όπως ο ρώσος ιστο­ρι­κός Ρόι Μεντ­βέ­ντεφ, ανα­γκά­στη­καν να παρα­δε­χθούν- έστω και λακω­νι­κά- ότι «το δεύ­τε­ρο πεντα­ε­τές πλά­νο έφε­ρε πρω­το­φα­νείς υψη­λούς ρυθ­μούς βιο­μη­χα­νι­κής ανά­πτυ­ξης” και πως “η ζωή, πράγ­μα­τι, έγι­νε κάπως περισ­σό­τε­ρο ευχά­ρι­στη και αυτή η ατμό­σφαι­ρα γέν­νη­σε κάποιον ενθου­σια­σμό» [4].

Σε αντί­θε­ση με τις λακω­νι­κές παρα­δο­χές του Μεντ­βέ­ντεφ, ο γερ­μα­νο-κανα­δός αρχι­τέ­κτο­νας Χανς Μπλού­μεν­φελντ, που επι­σκέ­πτη­κε την Σοβιε­τι­κή Ένω­ση τη δεκα­ε­τία του ’30, είναι απο­κα­λυ­πτι­κός: «Όταν είχα φύγει για την Σοβιε­τι­κή Ένω­ση, ένας συγ­γε­νής είχε εκφρά­σει την ελπί­δα ότι η εμπει­ρία θα γιά­τρευε τις επα­να­στα­τι­κές μου αυτα­πά­τες. Αυτό δεν συνέ­βη. Έφυ­γα από την Σοβιε­τι­κή Ένω­ση περισ­σό­τε­ρο πεπει­σμέ­νος για τον κομ­μου­νι­σμό, απ’ όσο ήμουν όταν είχα έρθει. Το Κόμ­μα είχε ξεπε­ρά­σει το ένα μεγά­λο εμπό­διο μετά τοι άλλο και είχε πετύ­χει να μετα­μορ­φώ­σει τη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση από μια καθυ­στε­ρη­μέ­νη, γεμά­τη αναλ­φα­βη­τι­σμό, αγρο­τι­κή χώρα σε ένα σύγ­χρο­νο βιο­μη­χα­νι­κό κρά­τος με μορ­φω­μέ­νο λαό, με ίσες ευκαι­ρί­ες για όλους, ανε­ξαρ­τή­τως φύλου ή εθνι­κό­τη­τας. Την στιγ­μή που η παρα­γω­γή έμε­νε στά­σι­μη ή μειώ­νο­νταν στον καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο, με άνευ προη­γου­μέ­νου ποσο­στά ανερ­γί­ας, η Σοβιε­τι­κή οικο­νο­μία γιγα­ντώ­νο­νταν ραγδαία, με δου­λειά και ασφά­λι­ση για όλους […] Υπήρ­χε η πεποί­η­ση ότι η πρό­ο­δος θα συνέ­χι­ζε χρό­νο με το χρό­νο. Ήξε­ρες για ποιόν λόγο εργα­ζό­σουν: για μια καλύ­τε­ρη κοι­νω­νία…» [5].

Αυτή είναι η ειδο­ποιός δια­φο­ρά του εργα­ζό­με­νου στην ΕΣΣΔ του Στά­λιν και του εργα­ζό­με­νου στον καπι­τα­λι­σμό. Οι εργα­ζό­με­νοι στην Σοβιε­τι­κή Ένω­ση- αυτοί με τους «μισθούς Στά­λιν» - όχι μόνο ζού­σαν πολύ πιο αξιο­πρε­πώς από τους σύγ­χρο­νους σκλά­βους, απο­λαμ­βά­νο­ντας μια σει­ρά κοι­νω­νι­κές κατα­κτή­σεις που σήμε­ρα φαντά­ζουν αδια­νό­η­τες, αλλά γνώ­ρι­ζαν πως δού­λευαν για μια καλύ­τε­ρη κοι­νω­νία, για την οικο­δό­μη­ση του σοσια­λι­σμού, συμ­βάλ­λο­ντας στην πρό­ο­δο του κοι­νω­νι­κού συνό­λου. Αντι­θέ­τως, ο εργα­ζό­με­νος στον καπι­τα­λι­σμό- που δεν παίρ­νει «μισθό Στά­λιν» — ζει με το φόβο της από­λυ­σης, της επερ­χό­με­νης ανερ­γί­ας, της περαι­τέ­ρω συρ­ρί­κνω­σης του εισο­δή­μα­τος του, του «σαρώ­μα­τος» κάθε ενα­πο­μεί­να­ντος εργα­σια­κού δικαιώ­μα­τος του. Προ­φα­νώς, αυτόν τον εργα­ζό­με­νο- είλ­λω­τα στις γαλέ­ρες του κεφα­λαί­ου- επι­θυ­μούν οι πάσης φύσης απο­λο­γη­τές της καπι­τα­λι­στι­κής βαρβαρότητας. 

Την απά­ντη­ση τους, οι διά­φο­ροι αντι­κομ­μου­νι­στές «στα­λι­νο­λό­γοι» δεν την παίρ­νουν μονά­χα από την ίδια την Ιστο­ρία που έχει φωτί­σει τα σπου­δαία επι­τεύγ­μα­τα της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην Σοβιε­τι­κή Ένω­ση του Στά­λιν. Απά­ντη­ση- και μάλι­στα ηχη­ρή- τους δίνει ένα πολύ μεγά­λο τμή­μα του ίδιου του ρώσι­κου λαού που, 64 χρό­νια μετά το θάνα­το του μπολ­σε­βί­κου επα­νά­στα­τη, θεω­ρεί τον Στά­λιν ως την σπου­δαιό­τε­ρη προ­σω­πι­κό­τη­τα της ιστο­ρί­ας. Βλέ­πε­τε, όσους τόνους λάσπης κι’ αν ρίξει η αστι­κή και οπορ­του­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα, η αλή­θεια θα ανα­δει­κνύ­ε­ται πάντα, για να δια­ψεύ­δει πανη­γυ­ρι­κά τους πλα­στο­γρά­φους της ιστο­ρι­κής πραγματικότητας.

Σημειώ­σεις:

[1] Ludwig, Emil. Stalin. New York, New York: G. P. Putnam’s sons, 1942, σελ. 129. 

[2] Cameron, Kenneth Neill. Stalin, Man of Contradiction. Toronto: NC Press, 1987, σελ. 74.

[3] ο.π., σελ. 75.

[4] Medvedev, Roy. Let History Judge. New York: Columbia University Press, 1989, σελ. 352.

[5] Blumenfeld, Hans. Life Begins at 65. Montreal, Canada: Harvest House, 1987, σελ. 173 .