Ταράς Σεβτσένκο «Διαθήκη», Εκδόσεις Άλφα πι

 Γρά­φει η Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Το 2011 και υπό την αιγί­δα του Ουκρα­νι­κού Συμ­βου­λί­ου Ειρή­νης οι εκδό­σεις Άλφα πί /Χίος κυκλο­φό­ρη­σαν πολυ­τε­λή έκδο­ση-τόμο με τίτλο: Ταράς Σεβ­τσέν­κο «Δια­θή­κη».

Ταράς Σεβ­τσέν­κο (9 Μαρ­τί­ου 1814, Μορίν­τσκι Ουκρα­νί­ας-10 Μαρ­τί­ου 1861, Αγία Πετρού­πο­λη): Διά­ση­μος σε όλο τον κόσμο ο εθνι­κός ποι­η­τής της Ουκρα­νί­ας που όμως συνε­χί­ζει ακό­μη και μετά από αυτή την έκδο­ση της αξιο­πρό­σε­κτης παρου­σια­ζό­με­νης έρευ­νας Ουκρα­νών Πανε­πι­στη­μια­κών και λογο­τε­χνών να παρα­μέ­νει… σχε­δόν άγνω­στος στη χώρα μας.

Αυτή και η αιτία της παρου­σί­α­σης του βιβλί­ου έστω και 10 χρό­νια μετά την έκδο­ση του.

Αλή­θεια, ποιος είναι ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο ο οποί­ος έζη­σε μόνο 47 χρό­νια; Τα πρώ­τα 24 πέρα­σαν μέσα σε άθλια ίζμπα του δου­λο­πά­ροι­κου αγρό­τη, άλλα 10 κύλη­σαν στα κάτερ­γα και την εξο­ρία και τα υπό­λοι­πα ήταν χρό­νια αγώ­να στο πλευ­ρό του βασα­νι­σμέ­νου λαού.

Ποιος είναι ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο που το Εθνι­κό Πανε­πι­στή­μιο της Ουκρα­νί­ας –στο Κίε­βο- φέρει το όνο­μα του, ο τόπος ταφής του που τον επι­σκέ­φτη­κε κι ο ποι­η­τής μας Γιάν­νης Ρίτσος είναι τόπος προ­σκυ­νή­μα­τος Ουκρα­νών και ανθρώ­πων θια­σω­τών της Ελευ­θε­ρί­ας από όλο τον πλα­νή­τη , που διδά­σκε­τε στα σχο­λεία και Πανε­πι­στή­μια δεκά­δων χωρών, τα βιβλία του μετα­φρα­σμέ­να σε πολ­λές γλώσ­σες πωλού­νται παγκό­σμια και τέλος, διαρ­κώς σε όλο τον κόσμο λαμ­βά­νουν χώρα εκθέ­σεις ζωγρα­φι­κής με έργα του;

Είναι ο Εθνι­κός ποι­η­τής της Ουκρα­νί­ας του οποί­ου η ζωή και το έργο είναι αδιάρ­ρη­κτα δεμέ­να με την τρα­γι­κή μοί­ρα της πατρί­δας του . Διπλός ζυγός βάραι­νε τότε την Ουκρα­νία- εθνι­κός και κοι­νω­νι­κός. Η δου­λο­πα­ροι­κία από την μια πλευ­ρά και η αποι­κια­κή σκλα­βιά από την άλλη.

Σύντομο βιογραφικό:

Οι γονείς του Ταράς Σεβ­τσέν­κο — Тарас Григорович Шевченко (Ουκρα­νι­κά) ήταν αγρό­τες δου­λο­πά­ροι­κοι στον φεου­δάρ­χη Ενγκελ­γκάρντ. Αν και γεν­νή­θη­κε στο χωριό Μορίν­τσι τα παι­δι­κά του χρο­νιά τα πέρα­σε στο χωριό Κιρί­λοβ­κα. Η μητέ­ρα του πέθα­νε το 1823 και ο πατέ­ρας του ξανα­πα­ντρεύ­τη­κε. Δυο χρο­νιά αργό­τε­ρα πέθα­νε και ο πατέ­ρας του. Ο Ταράς ασχο­λή­θη­κε με την κτη­νο­τρο­φία ενώ την ιδία περί­ο­δο της ζωής του ήρθε κοντά στην Εκκλη­σία οπού εκεί και έμα­θε τα πρώ­τα του γράμ­μα­τα. Στην Εκκλη­σία πήρε και τα πρώ­τα μαθή­μα­τα βυζα­ντι­νής εικο­νο­γρα­φί­ας. Την αγά­πη προς την τέχνη αυτή δεν εγκα­τέ­λει­ψε ποτέ. Το 1838 απο­κτά την ελευ­θε­ρία του από τον φεου­δάρ­χη και ως ελεύ­θε­ρος πολί­της πλέ­ον δίνει εξε­τά­σεις και εισά­γε­ται στην Ακα­δη­μία Καλών Τεχνών της Αγί­ας Πετρού­πο­λης, την οποία και τελεί­ω­σε το 1844. Επι­στρέ­φει στην Ουκρα­νία οπού τον βρί­σκου­με δάσκα­λο ζωγρα­φι­κής στο Πανε­πι­στή­μιο του Κιέ­βου. Το Μάρ­τιο του 1847 τα όργα­να της Αυτο­κρα­το­ρι­κής Ρωσί­ας τον συνέ­λα­βαν για την συγ­γρα­φή αντι­τσα­ρι­κών ποι­η­μά­των και τη συμ­με­το­χή του στην Αδελ­φό­τη­τα Κυρίλ­λου και Μεθο­δί­ου. Δικά­στη­κε και κατα­δι­κά­στη­κε σε φυλά­κι­ση και εξο­ρία στο Ορεν­μπούργκ χωρίς το δικαί­ω­μα να γρά­φει και να ζωγραφίζει.

Το 1857 με την βοή­θεια των φίλων του απε­λευ­θε­ρώ­νε­ται και το 1858 επι­στρέ­φει αρχι­κά στην Μόσχα και μετά στην Αγία Πετρού­πο­λη. Το 1859 τον βρί­σκου­με στην Ουκρα­νία. Όμως η πολι­τι­κή του δρά­ση τον φέρ­νει και πάλι αντι­μέ­τω­πο με τις αρχές που τον υπο­χρε­ώ­νουν να γυρί­σει στην Αγία Πετρού­πο­λη όπου και πέθα­νε. Η σορός του τάφη­κε αρχι­κά στο Νεκρο­τα­φείο της Πανα­γί­ας του Σμο­λέν στην Αγία Πετρού­πο­λη, αλλά το 1861 μετα­φέρ­θη­κε στην ιδιαί­τε­ρη πατρί­δα του. Ο λόφος όπου τάφη­κε φέρει το όνο­μά του, σε ένδει­ξη τιμής από τον Ουκρα­νι­κό λαό.
…………………………………………….
Ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο άρχι­σε να γρα­φεί ποι­ή­μα­τα ήδη από τη δεκα­ε­τία του 1830. Το 1840 στην Αγία Πετρού­πο­λη εκδό­θη­κε η πρώ­τη ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή του με το όνο­μα «Κόμπζαρ»(=Βάρδος).. Το 1845 το ποί­η­μα «Γαϊ­ντα­μα­κι», το 1843 οι κύκλοι ποι­η­μά­των «Τρία Καλο­καί­ρια», «Καύ­κα­σος», «Για τους νεκρούς και τους ζωντα­νούς», τα ποι­ή­μα­τα «Τσιγ­γί­ριν, Τσιγ­γί­ριν», «Στέ­κε­ται στο χωρίο Σου­μπό­τοβ», στα οποία εκφρά­ζει τα κοι­νω­νι­κό πολι­τι­κά του πιστεύω. Με ανα­μνή­σεις από την φυλα­κή έγρα­ψε το κύκλο ποι­η­μά­των «Στο κελί». Το 1854 – 1858 έγρα­ψε ποί­η­ση στη ρωσι­κή γλώσ­σα καθώς και τα διη­γή­μα­τα «Μου­σι­κός», «Καλ­λι­τέ­χνης», «Δυστυ­χι­σμέ­νος», «Η Καπε­τά­νισ­σα», «Οι δίδυ­μοι». Τα τελευ­ταία διη­γή­μα­τα του Σεβ­τσέν­κο είναι «Η βόλ­τα με ευχα­ρί­στη­ση και με ήθος».

Ο Σεβ­τσέν­κο εκτός από ποι­η­τής ήταν και ζωγρά­φος, με ιδιαί­τε­ρη επί­δο­ση στις ακουα­ρέ­λες. Πάνω από 1000 έργα ζωγρα­φι­κής, γλυ­πτι­κής, ελαιο­γρα­φιών και σχε­δί­ου φέρουν την υπο­γρα­φή του. Επί­σης για το έργο του πάνω στις γκρα­βού­ρες έχει λάβει το τίτλο του Ακα­δη­μαϊ­κού της Γκρα­βού­ρας.( από την σελίδα:Kertctt.ru)

Ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο, δεν ήταν μόνο ποι­η­τής-αλλά όπως ανα­φέ­ρει κι ο βιο­γρά­φος του- ‚και δρα­μα­τουρ­γός, στο­χα­στής, πεζο­γρά­φος, ιστο­ρι­κός, εθνο­λό­γος, λαο­γρά­φος καθώς και ζωγρά­φος , ο οποί­ος άφη­σε μεγά­λη καλ­λι­τε­χνι­κή κλη­ρο­νο­μιά στον ουκρα­νι­κό λαό. (περισ­σό­τε­ρα από 1200 έργα ζωγραφικής).Έργα του στο: ukranorama.gr

‘Δια­θή­κη’ ένα από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα ποι­ή­μα­τα του Σεβ­στέν­κο, του από­λυ­τα ιδιο­φυή ποιητή‑, πολι­τι­κή εντο­λή στις επό­με­νες γενιές, το απο­κο­ρύ­φω­μα της ιδε­ο­λο­γι­κής και κοι­νω­νι­κής εξέ­λι­ξης του. ‘Δια­θή­κη’ κι ο τίτλος του παρου­σια­ζό­με­νου βιβλίου.

Την «Δια­θή­κη» ποί­η­μα αξί­ας για τους Ουκρα­νούς αντί­στοι­χης του «Ύμνου εις την Ελευ­θε­ρία» του Διο­νυ­σί­ου Σολω­μού για εμάς του Έλλη­νες, ποί­η­μα που η Έλλη Αλε­ξί­ου (1894–1988), συγ­γρα­φέ­ας και εκπαι­δευ­τι­κός, το μετέ­φρα­σε πρώ­τη στην Ελλη­νι­κή γλώσ­σα . Η μετά­φρα­ση της κυκλο­φό­ρη­σε για πρώ­τη φορά στην εφη­με­ρί­δα των Ελλή­νων μετα­να­στών ‘Νεα ζωή’ στην Ρου­μα­νία το 1961. Ο ποι­η­τής Γιάν­νης Ρίτσος (1909–1990) ο δεύ­τε­ρος λογο­τέ­χνης μας που μετέ­φρα­σε την «Δια­θή­κη» και τρί­τος ο δρα­μα­τουρ­γός, ποι­η­τής και μετα­φρα­στής Αλέ­ξης Πάρ­νης. Να σημειώ­σω ότι οι τρείς αυτές μετα­φρά­σεις του αρι­στουρ­γή­μα­τος του Ταράς Σεβ­τσέν­κο, δια­φέ­ρουν πολύ μετα­ξύ τους κάτι που οφεί­λε­ται στην ξεχω­ρι­στή αντί­λη­ψη που προ­κα­λεί το ποί­η­μα. Τιμή για τα Ελλη­νι­κά γράμ­μα­τα το ότι το 1989 στο Κίε­βο κυκλο­φό­ρη­σε τιμη­τι­κή έκδο­ση της Δια­θή­κης μετα­φρα­σμέ­νο σε διά­φο­ρες γλώσ­σες του κόσμου όπου συμπε­ριε­λή­φθη και η ελλη­νι­κή μετά­φρα­ση του πεζο­γρά­φου και ποι­η­τή Αλέ­ξη Πάρ­νη (Σωτή­ρης Λεω­νι­δά­κης Πειραιάς-1924).

Η πρώ­τη και μονα­δι­κή ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή του Ταράς Σεβ­τσέν­κο., στην ελλη­νι­κή γλώσ­σα, διά­ση­μου και πολυ­με­τα­φρα­σμέ­νου παγκό­σμια ποι­η­τή από τον 19ο αιώ­να, ήταν το 1964 έκδο­ση με 28 ποι­ή­μα­τα με επι­μέ­λεια Έλλης Αλεξίου/ Αθή­να και αφορ­μή τα 100 χρό­νια από τον θάνα­το του ποι­η­τή. Ήταν έκδο­ση για λογα­ρια­σμό του Ελλη­νο­σο­βιε­τι­κού Συν­δέ­σμου και για τις μετα­φρά­σεις εργά­στη­καν αρκε­τοί Έλλη­νες ποι­η­τές . Έλλη Αλε­ξί­ου, Γιάν­νης Ρίτσος, Σοφία Παπα­δά­κη, Ρίτα Μπού­μη κλπ.

Εδώ συνα­ντά­με το αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό ποί­η­μα του Τ.Σ., ‘Καύ­κα­σος’ μετα­φρα­σμέ­νο από τον Γιάν­νη Ρίτσο κι όπως σημειώ­νει Ουκρα­νός ελλη­νι­στής στο βιβλίο η μετά­φρα­ση του ποι­η­τή μας θεω­ρεί­ται μία από τις καλύ­τε­ρες μετα­φρά­σεις του ‘Καύ­κα­σος’ παγκοσμίως.

Ο μεγά­λος καλ­λι­τέ­χνης Ταράς Σεβ­τσέν­κο ‘Προ­μη­θέ­ας’ ο ίδιος του πνεύ­μα­τος χρη­σι­μο­ποιού­σε στην ποί­η­ση του ευρέ­ως τους ήρω­ες και τα νοή­μα­τα των αρχαιο­ελ­λη­νι­κών και βιβλι­κών μύθων και θρύ­λων , γεγο­νός το οποίο επι­τρέ­πει στον Έλλη­να ανα­γνώ­στη να κατα­νο­ή­σει καλύ­τε­ρα το έργο του .Ο ήρω­ας της αρχαί­ας ελλη­νι­κής μυθο­λο­γί­ας Προ­μη­θέ­ας στο ποί­η­μα ‘Καύ­κα­σος’ απο­τε­λεί την ενσάρ­κω­ση των ιδε­ών του καλού και σύμ­βο­λο της αθα­να­σί­ας των ατό­μων που θυσιά­ζουν την ζωή τους για το καλό των άλλων. Ο ίδιος ο ποι­η­τής έχει ως ένα βαθ­μό την ίδια τύχη με τον Προ­μη­θέα κι έγρα­ψε για τον εαυ­τό του: <Τιμω­ρού­μαι, βασα­νί­ζο­μαι αλλά δεν μετα­νιώ­νω>. Ακο­λου­θεί μικρό από­σπα­σμα του ποι­ή­μα­τος σε μετά­φρα­ση Γ.Ρίτσου:

Τα βου­νά, πέρα από τα βου­νά, στα νέφη τυλιγμένα,
Καη­μό σπαρ­μέ­να, στο αίμα ποτισμένα.
Εκεί ο αητός απ’ την αρχή αιώνων
Τον Προ­μη­θέα τυραννά
Συντρί­βει κάθε μέρα τα πλευ­ρά του,
Του κομ­μα­τιά­ζει την καρδιά.
Μα όσο κι αν κομ­μα­τιά­ζει την καρ­διά του,
Όλο του το αίμα να ρου­φή­ξει δεν μπορεί,
Πάλι η καρ­διά του ζωντανεύει.

Κι από το 1964 περ­νά­με μόλις στο 2011(!) και την ‘Δια­θή­κη’ έκδο­ση δίγλωσ­ση –Ελληνικά/Ουκρανικά‑,από τον εκδο­τι­κό οίκο άλφα πί /Χίος με την συνερ­γα­σία του Ουκρα­νι­κού Συμ­βου­λί­ου Ειρή­νης ‚έκδο­ση με αφορ­μή τα 150 χρό­νια από τον θάνα­το του υμνη­τή της Ελευ­θε­ρί­ας κι εθνι­κού της Ουκρα­νί­ας ποι­η­τή Ταράς Σεβτσένκο.

Δίγλωσ­ση έκδο­ση λοι­πόν των έργων του και των μελε­τών γι αυτόν, η οποία παρου­σιά­ζει την δημιουρ­γι­κή του προ­σω­πι­κό­τη­τα τόσο ως ποι­η­τή, όσο κι ως καλ­λι­τέ­χνη, στο­χα­στή, και φιλό­σο­φο, ο οποί­ος εγκω­μί­α­ζε κάθε έθνος το οποίο αγω­νί­ζε­ται για την ελευ­θε­ρία του. Όλα τα κεφά­λαια έχουν γρα­φεί από ελλη­νι­στές Ουκρα­νούς φιλο­λό­γους, καθη­γη­τές οι περισ­σό­τε­ροι εξ αυτών Ουκρα­νι­κών Πανεπιστημίων.

Αυτά στο πρώ­το μέρος του βιβλί­ου όπου δίνε­τε η ευκαι­ρία στον ανα­γνώ­στη μέσω της βιο­γρα­φί­ας του ποι­η­τή, της ανά­λυ­σης του έργου του-ποί­η­ση και πεζά‑, των ομοιο­τή­των του με το έργο του σύγ­χρο­νου του Δ. Σολω­μού καθώς και σύντο­μης ιστο­ρί­ας της Ουκρα­νί­ας και των Κοζάκων‑η κατα­γω­γή του ποι­η­τή είναι από την φυλή των Κοζάκων‑, να γνω­ρί­σει επαρ­κώς τον μεγά­λο ποι­η­τή. Ενώ, στο δεύ­τε­ρο μέρος συνα­ντά­με μετα­φρα­σμέ­να στην Ελλη­νι­κή ποι­ή­μα­τα του-δίδε­τε και το πρωτότυπο‑, και στο τρί­το μέρος σει­ρά έργων του Τ.Σ., ζωγρα­φι­κής τέχνης.

«Βαριά κατα­ρα­μέ­νη μονα­ξιά! Θα με στεί­λει στον τάφο…» σημεί­ω­σε ο ίδιος στο ημε­ρο­λό­γιο του τρείς μήνες πριν το θάνα­το του και πράγ­μα­τι ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο με τερά­στια φήμη , δόξα και ανα­γνώ­ρι­ση αισθα­νό­ταν αφό­ρη­τα μόνος κι απε­βί­ω­σε μόλις στα 47 του χρό­νια στις 10 Μαρ­τί­ου 1861 και στην Αγία Πετρού­πο­λη όπου είχε κατα­φύ­γει μετά τον διωγ­μό του από την Μόσχα από το καθε­στός του Τσάρου.

Ο Ταράς Σεβ­τσέν­κο, είναι ένας διακ­κε­κρι­μέ­νος παρά­γο­ντας της εθνι­κής ανα­γέν­νη­σης στην Ουκρα­νία τον 19 αιώ­να, μεγά­λος ποι­η­τής, ζωγρά­φος, συνε­πής θια­σώ­της της εθνι­κής και κοι­νω­νι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης του Ουκρα­νι­κού λαού.

Μικρό από­σπα­σμα από το ποί­η­μα του: <Περ­νούν οι μέρες, περ­νούν οι νύχτες> σε από­δο­ση στην γλώσ­σα μας από τον Ν.Λυγερό.

Περ­νούν οι μέρες, περ­νούν οι νύχτες,
Περ­νά το καλο­καί­ρι, θροΐζουν 
Τα κιτρι­νι­σμέ­να φύλ­λα, κλεί­νουν τα μάτια,
Κοι­μού­νται οι σκέ­ψεις κι η καρ­διά μου,
Όλα κοι­μή­θη­καν και δεν ξέρω,
Αν ζω, αν πεθαίνω,
Ή απλώς πλα­νιέ­μαι στον κόσμο,
Για­τί ούτε κλαίω πιά, ούτε γελάω…
Πού’σαι τύχη μου, πού’σαι τύχη μου;
Δεν υπάρ­χει καμία.
Θεέ μου, αν δεν έχεις μία καλή,
Δώσε μου μία κακή, μία κακή.- ποιητής:Тарас Григорович Шевченко .
Ταράς Σεβτσένκο.
ΔΙΑΘΗΚΗ
Εκδό­σεις Άλφα πι/Ροδοκανάκη 7/ Χίος. www.alfapibooks.gr