Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ευχαριστούμε, Κομαντάντε Φιντέλ!

Γρά­φει ο Νίκος Μότ­τας* //

Από χτες, 26 Νοέμ­βρη 2016, η ανθρω­πό­τη­τα είναι φτω­χό­τε­ρη. Η παγκό­σμια εργα­τι­κή τάξη, οι άνθρω­ποι που αγω­νί­ζο­νται για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο, όσοι πιστεύ­ουν σε μια κοι­νω­νία απαλ­λαγ­μέ­νη από την εκμε­τάλ­λευ­ση ανθρώ­που από άνθρω­πο, είναι φτω­χό­τε­ροι. Σήμε­ρα, το διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα θρη­νεί την απώ­λεια ενός απ’ τους εμβλη­μα­τι­κό­τε­ρους επα­να­στά­τες της σύγ­χρο­νης Ιστο­ρί­ας. Η καρ­διά του ηγέ­τη της Κου­βα­νι­κής Επα­νά­στα­σης, του Κομα­ντά­ντε Φιντέλ Κάστρο, έπα­ψε να χτυ­πά, σημαί­νο­ντας το βιο­λο­γι­κό τέλος μιας ζωής 90 χρό­νων, γεμά­της αγώ­νες και θυσί­ες για τα ιδα­νι­κά του Σοσια­λι­σμού, για μια Κού­βα όπου ο λαός θα είναι αφέ­ντης στον τόπο του.

Ο βιο­λο­γι­κός θάνα­τος του Φιντέλ- όπως και άλλων σπου­δαί­ων κομ­μου­νι­στών επα­να­στα­τών, όπως του Λένιν, του Στά­λιν, του Μπε­λο­γιάν­νη, του Τσε, του Χο Τσι Μινχ- δεν προ­σφέ­ρε­ται για πολι­τι­κούς επι­κη­δεί­ους. Απο­τε­λεί, όμως, αφορ­μή για απο­τί­μη­ση του επα­να­στα­τι­κού τους έργου το οποίο απο­τε­λεί υλι­κή δύνα­μη που συμ­βάλ­λει στην ανά­πτυ­ξη και δια­μόρ­φω­ση της ταξι­κής συνεί­δη­σης της εργα­τι­κής τάξης. Η ζωή και δρά­ση του Φιντέλ, ταυ­τι­σμέ­νη με την Επα­νά­στα­ση του 1959 και την προ­σπά­θεια οικο­δό­μη­σης του Σοσια­λι­σμού στο γεω­γρα­φι­κά μικρό αλλά ηρω­ϊ­κό νησί της Καραϊ­βι­κής, απο­τε­λεί την πλέ­ον χει­ρο­πια­στή από­δει­ξη αυτού που έλε­γε ο εθνι­κός ποι­η­τής της Κού­βας, ο Χοσέ Μαρ­τί: Ο καλύ­τε­ρος τρό­πος να πεις κάτι είναι να το κάνεις.

Ο Φιντέλ προ­σέγ­γι­σε το μαρ­ξι­σμό-λενι­νι­σμό στην πρά­ξη, υπήρ­ξε κομ­μου­νι­στής στα έργα και όχι στα λόγια. Ταυ­τί­στη­κε με την επα­να­στα­τι­κή πρα­κτι­κή, την δια­λε­κτι­κά αλλη­λέν­δε­τη με τη μαρ­ξι­στι­κή επα­να­στα­τι­κή θεω­ρία, επι­τυγ­χά­νο­ντας, μαζί με τους συντρό­φους του και τον κου­βα­νι­κό λαό, την πρώ­τη σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση στην ιστο­ρία της αμε­ρι­κα­νι­κής ηπεί­ρου. Απέ­δει­ξε, έτσι, ότι ο Ιμπε­ρια­λι­σμός δεν είναι ανί­κη­τος και πως η μόνη πραγ­μα­τι­κή υπερ­δύ­να­μη είναι οι λαοί που αντι­στέ­κο­νται, που αντι­πα­λεύ­ουν την καπι­τα­λι­στι­κή βαρ­βα­ρό­τη­τα, που ανοί­γουν δρό­μο για την σοσια­λι­στι­κή προοπτική.

Σε πεί­σμα των κάθε λογής απο­λο­γη­τών της καπι­τα­λι­στι­κής βαρ­βα­ρό­τη­τας, σε πεί­σμα των εχθρών της Κού­βας και του λαού της, ο Φιντέλ Κάστρο έχει δικαιω­θεί από την ίδια την Ιστο­ρία. Αλάν­θα­στος κρι­τής προ­σώ­πων και γεγο­νό­των, η Ιστο­ρία έχει κατα­γρά­ψει ήδη, μετα­ξύ πολ­λών άλλων, τα εξής:

  • Το ότι το ποσο­στό μόρ­φω­σης των κου­βα­νών αγγί­ζει το 98% στο πλαί­σιο ενός συστή­μα­τος Παι­δεί­ας που είναι προ­σβά­σι­μο και δωρε­άν για το σύνο­λο του λαού. Σε πλή­ρη αντί­θε­ση με τις χώρες που βιώ­νουν τον καπι­τα­λι­σμό, ο κου­βα­νός γονιός δεν χρειά­ζε­ται να ξοδέ­ψει ούτε μισό σεντ για τη μόρ­φω­ση των παι­διών του. Όπως το γεγο­νός ότι το 99,8% των κου­βα­νών άνω των 15 ετών γνω­ρί­ζουν γρα­φή και ανά­γνω­ση (στοι­χεία UNESCO). Πρό­κει­ται για το μεγα­λύ­τε­ρο ποσο­στό στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή και ένα απ’ τα υψη­λό­τε­ρα παγκο­σμί­ως. 
  • Το αδιαμ­φι­σβη­τη­το γεγο­νός ότι η σοσια­λι­στι­κή Κού­βα, παρά τα πολ­λά προ­σβλή­μα­τα που έχει δημιουρ­γή­σει ο πολυ­ε­τής απο­κλει­σμός από τις ΗΠΑ, δια­τη­ρεί ένα από τα καλύ­τε­ρα δημό­σια συστή­μα­τα Υγεί­ας στον κόσμο. Είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ο μέσος όρος προσ­δό­κι­μου ζωής στην Κού­βα το 2007 υπο­λο­γί­ζο­νταν σε 78,26 χρό­νια έχο­ντας αυξη­τι­κές τάσεις. Για το ίδιο έτος, το προσ­δό­κι­μο ζωής στις ΗΠΑ ήταν 77,99 χρό­νια (στοι­χεία World Bank). 
  • Το γεγο­νός ότι το 2010 η βρε­φι­κή θνη­σι­μό­τη­τα ήταν 4,7 για κάθε 1000 γεν­νή­σεις, ποσο­στό που είναι το μικρό­τε­ρο στην αμε­ρι­κα­νι­κή ήπει­ρο (συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των ΗΠΑ). Άλλω­στε, η Κού­βα έχει το μεγα­λύ­τε­ρο αριθ­μό για­τρών, σε ανα­λο­γία με τον πλη­θυ­σμό της, από κάθε άλλη χώρα στον κόσμο. Από το 1990 έως το 2003, ο αριθ­μός των για­τρών αυξή­θη­κε κατά 76%, των οδο­ντιά­τρων κατά 46% και των νοση­λευ­τών κατά 16%. Κατά την ίδια περί­ο­δο η πλη­θυ­σμια­κή κάλυ­ψη του κοι­νω­νι­κού θεσμού του «οικο­γε­νεια­κού για­τρού» αυξή­θη­κε κατά 52,2%, αγγί­ζο­ντας το 99,2% το 2003. Το Νοέμ­βριο του 2008, η Κού­βα είχε περισ­σό­τε­ρους από 70.000 γιατρούς. 

 Από αυτούς περί­που 17.600 εστά­λη­σαν σε 75 δια­φο­ρε­τι­κές χώρες προ­κει­μέ­νου να προ­σφέ­ρουν εκεί τις υπη­ρε­σί­ες τους. Σε 27 χώρες του κόσμου (συμπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων χωρών της Αφρι­κής όπως Γκά­να, Μπο­τσουά­να, Ναμί­μπια κ.α) η Κού­βα δια­θέ­τει ιατρι­κό προ­σω­πι­κό το οποίο προ­σφέ­ρει ιατρι­κές υπη­ρε­σί­ες υψη­λού επι­πέ­δου. Η προ­σφο­ρά αυτή των κου­βα­νών για­τρών είναι εμφα­νής στα στα­τι­στι­κά στοι­χεία: Στο Τιμόρ Λέστε, για παρά­δειγ­μα, υπο­λο­γί­ζε­ται ότι την πεντα­ε­τία 2003–2008, η ιατρι­κή κου­βα­νι­κή απο­στο­λή έσω­σε περί­που 11.400 ανθρώ­πους συμ­βάλ­λο­ντας σημα­ντι­κά στην πτώ­ση του ποσο­στού της βρε­φι­κής θνη­σι­μό­τη­τας. 

  • Τον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό και το υψη­λό αίσθη­μα αλλη­λεγ­γύ­ης απέ­να­ντι σε δοκι­μα­ζό­με­νους λαούς που υπήρ­ξε κεντρι­κό στοι­χείο της Κου­βα­νι­κής Επα­νά­στα­σης. Να θυμή­σου­με πως η πρώ­τη ιατρι­κή ομά­δα κου­βα­νών στάλ­θη­κε το 1960 στην κατε­στρα­μέ­νη τότε απ’ τον σει­σμό Χιλή. Από το 1960 έως το 1980 η κου­βα­νι­κή κυβέρ­νη­ση απέ­στει­λε άμε­σα ιατρι­κή βοή­θεια σε 16 χώρες που είχαν πλη­γεί από φυσι­κές κατα­στρο­φές και πολέ­μους. Τον Αύγου­στο του 2005, η κυβέρ­νη­ση του Φ.Κάστρο προ­σφέρ­θη­κε να στεί­λει ομά­δα για­τρών στις ΗΠΑ έπει­τα απ’ τον κατα­στρο­φι­κό τυφώ­να Κατρί­να. Η τότε κυβέρ­νη­ση Μπους αρνή­θη­κε. Το ίδιο έτος, τον Οκτώ­βριο του 2005, η Κού­βα απέ­στει­λε το μεγα­λύ­τε­ρο αριθ­μό εξει­δι­κευ­μέ­νου ιατρι­κού προ­σω­πι­κού (2.500 άτο­μα) στο Πακι­στάν έπει­τα απ’ τον σει­σμό που ισο­πέ­δω­σε πόλεις και χωριά. Οι κου­βα­νοί εργά­στη­καν επί πέντε μήνες σε 32 νοσο­κο­μεία, κάνο­ντας περί­που 10.000 εγχει­ρή­σεις, ενώ η κυβέρ­νη­ση Κάστρο προ­σέ­φε­ρε 1.000 υπο­τρο­φί­ες σε αγό­ρια και κορί­τσια από φτω­χές οικο­γέ­νειες που επι­θυ­μού­σαν να σπου­δά­σουν ιατρι­κή. 
  • Την αισθη­τή ανα­βάθ­μι­ση του ρόλου της γυναί­κας στην κου­βα­νι­κή κοι­νω­νία. Το 49% των εδρών στο κοι­νο­βού­λιο της χώρας κατέ­χε­ται από γυναί­κες, ενώ 65% των εργα­ζο­μέ­νων σε τεχνι­κούς τομείς σε όλη την χώρα είναι γυναί­κες. Σε αυτό να προ­σθέ­σου­με την έλλει­ψη ρατσι­στι­κών δια­κρί­σε­ων που χαρα­κτη­ρί­ζει την κου­βα­νι­κή κοι­νω­νία. Πρό­κει­ται για επί­τευγ­μα της Επα­νά­στα­σης. Πριν το 1959, επί δικτα­το­ρί­ας Μπα­τί­στα, το κοι­νω­νι­κό καθε­στώς στο νησί δε διέ­φε­ρε καθό­λου από αυτό ενός άπαρτ­χαιντ, με δια­κρί­σεις κυρί­ως ενά­ντια σε αφρο­κου­βα­νούς πολί­τες, οι οποί­οι θεω­ρού­νταν πολί­τες δεύ­τε­ρης κατη­γο­ρί­ας. Όσοι κατά­φερ­ναν να βρουν δου­λειά, εργά­ζο­νταν υπό τις χει­ρό­τε­ρες συν­θή­κες στα χει­ρό­τε­ρα επαγ­γέλ­μα­τα, όντας επί της ουσί­ας σκλά­βοι της εργο­δο­τι­κής ασυ­δο­σί­ας. 

Ο θρί­αμ­βος της Επα­νά­στα­σης έφε­ρε στο προ­σκή­νιο την ανά­γκη για ισό­τη­τα των πολι­τών ανε­ξαι­ρέ­τως εθνο­τι­κής κατα­γω­γής, χρώ­μα­τος και θρη­σκεύ­μα­τος. Ο ίδιος ο Φιντέλ Κάστρο σημεί­ω­νε σε μια απ’ τις πρώ­τες δημό­σιες ομι­λί­ες του το 1959: «Για­τί, λοι­πόν, δεν αντι­με­τω­πί­ζου­με το πρό­βλη­μα αυτό ρηξι­κέ­λευ­θα, με αγά­πη, χωρίς πνεύ­μα δια­χω­ρι­σμού και μίσους; Για­τί δεν κατα­στρέ­φου­με τις προ­κα­τα­λή­ψεις αιώ­νων που μας κλη­ρο­δό­τη­σε ο απε­χθής θεσμός της σκλα­βιάς;». Αυτά τα ερω­τή­μα­τα θα μπο­ρού­σαν και σήμε­ρα να τεθούν υπ’ όψη πολ­λών κοι­νω­νιών του καπι­τα­λι­στι­κού κόσμου όπου ο ρατσι­σμός και η κοι­νω­νι­κή απο­μό­νω­ση ζουν και βασι­λεύ­ουν. Στην Κού­βα πάντως οι προ­κα­τα­λή­ψεις γκρε­μί­στη­καν, τα δικαιώ­μα­τα των αφρο­κου­βα­νών, των γυναι­κών, των μειο­νο­τή­των απο­κα­τα­στά­θη­καν – η ουσια­στι­κή συμ­βο­λή τόσο αφρο­κου­βα­νών όσο και γυναι­κών στην ίδια την κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση απο­τε­λεί την καλύ­τε­ρη απόδειξη. 

Τα παρα­πά­νω απο­τε­λούν ορι­σμέ­να μόνο δείγ­μα­τα των επι­τευγ­μά­των της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην Κού­βα. Μιας σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης η οποία λαμ­βά­νει χώρα εδώ και 57 χρό­νια ενά­ντια σε «θεούς και δαί­μο­νες», ενά­ντια σε οικο­νο­μι­κούς και εμπο­ρι­κούς απο­κλει­σμούς, ενά­ντια σε τρο­μο­κρα­τι­κές και πάσης φύσε­ως υπο­νο­μευ­τι­κές ενέρ­γειες. Μιας σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης η οποία, επι­πλέ­ον, καλεί­ται να αντι­με­τω­πί­σει τις σει­ρή­νες του οπορ­του­νι­σμού και της ελεύ­θε­ρης αγο­ράς που την καλούν σε παρέκ­κλι­ση από τις αρχές και τις αξί­ες του μαρξισμού-λενινισμού.

Κανείς δεν είναι σε θέση, ασφα­λώς, να γνω­ρί­ζει πως θα εξε­λι­χθούν τα πράγ­μα­τα από δω και πέρα, στη μετά-Φιντέλ επο­χή. Το μόνο σίγου­ρο, ωστό­σο, είναι ότι η Κού­βα του Φιντέλ κατά­φε­ρε να στα­θεί όρθια, να προ­χω­ρή­σει μπρο­στά, να μην υπο­τα­χθεί και να μην συμ­βι­βα­στεί. Και γι’ αυτόν ακρι­βώς το λόγο, κάθε κομ­μου­νι­στής, κάθε συνε­πής αγω­νι­στής, κάθε ειλι­κρι­νής φίλος του κου­βα­νι­κού λαού, σε όποια άκρη του κόσμου κι’ αν βρί­σκε­ται, οφεί­λει ένα μεγά­λο «ευχα­ρι­στώ»  στον Φιντέλ, στον Κομα­ντά­ντε Φιντέλ Κάστρο.

Ευχα­ρι­στού­με Φιντέλ! Για την προ­σή­λω­ση σου στα ιδα­νι­κά του Σοσια­λι­σμού-Κομ­μου­νι­σμού. Για τους αγω­νι­στές και συντρό­φους που ανα­δεί­χθη­καν και πολέ­μη­σαν στο πλάϊ σου — για τον Τσε, τον Καμί­λο, την Σέλια, το Ραούλ. Για τον προ­λε­τα­ρια­κό διε­θνι­σμό στον οποίο πρω­τα­γω­νί­στη­σε η σοσια­λι­στι­κή Κού­βα. Για την έμπρα­κτη αλλη­λεγ­γύη στους δοκι­μα­ζό­με­νους λαούς. Για τους πύρη­νους λόγους σου που ενέ­πνευ­σαν και συνε­χί­ζουν να εμπνέ­ουν πνεύ­μα μαχη­τι­κό­τη­τας και ανυ­πο­τα­γής απέ­να­ντι στον Ιμπε­ρια­λι­σμό. Για την Επα­νά­στα­ση και το ψωμί του κου­βα­νι­κού λαού. 

Σ’ ευχα­ρι­στού­με, πάνω απ’ όλα, για την ελπί­δα ενός καλύ­τε­ρου κόσμου, την φλό­γα της οποί­ας κρά­τη­σες ζωντανή.

* υπο­ψήφ. Διδά­κτωρ Πολι­τι­κών Επι­στη­μών και Ιστορίας

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο