O άγνωστος Τσε

Γρά­φει ο Βαγ­γέ­λης Γονα­τάς //

[…] η νηφά­λια μελέ­τη του μαρ­ξι­σμού και των πρό­σφα­των γεγο­νό­των, μας τοπο­θε­τούν μετα­ξύ των επι­κρι­τών της ΕΣΣΔ, θέση που εξ επαγ­γέλ­μα­τος κατα­λαμ­βά­νουν πολ­λοί οπορ­του­νι­στές, οι οποί­οι ρίχνουν βέλη από την άκρα αρι­στε­ρά προς όφε­λος της αντίδρασης. 

   Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα, Βολι­βία, 1967 (ανέκ­δο­το κεί­με­νο)

Πριν λίγες μέρες με τη ευκαι­ρία της επε­τεί­ου γέν­νη­σης του Τσε (14/6/1928), οι απα­ντα­χού επα­να­στά­τες και γενι­κό­τε­ρα προ­ο­δευ­τι­κοί άνθρω­ποι – και όχι μόνο — μνη­μό­νευ­σαν τον μεγά­λο επα­να­στά­τη, με μια μεγά­λη γκά­μα προ­σεγ­γί­σε­ων και από­ψε­ων, όπως εύκο­λα γίνε­ται αντι­λη­πτό.    Aυτό  εκφρά­στη­κε  με  ιδιαί­τε­ρα  εκρη­κτι­κό  τρό­πο στο δια­δί­κτυο, όπου η μηχα­νή ανα­ζή­τη­σης της google  εντο­πί­ζει τον “Τσε Γκε­βά­ρα” σε πάνω  σε πάνω από 600 ελλη­νι­κές σελί­δες  την τελευ­ταία εβδο­μά­δα, ενώ ανα­φέ­ρε­ται ότι τον μήνα Μάιο στο wikipedia πάνω από 20.000 Έλλη­νες χρή­στες του διαδικτύου,αναζήτησαν πλη­ρο­φο­ρί­ες για τον Τσε.  Δύσκο­λα θα δια­φω­νή­σου­με  ότι η πλειο­ψη­φία αυτών των χρη­στών  ήταν νέοι.

Ο Τσε Γκε­βά­ρα λοι­πόν, ίσως είναι το μόνο επα­να­στα­τι­κό σύμ­βο­λο του 20ου αιώ­να που “δια­σώ­θη­κε” σε τέτοια μαζι­κή κλί­μα­κα. Γι αυτό και οι προ­σπά­θειες φθο­ράς του από τους μηχα­νι­σμούς της αστι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας είναι πιο σύν­θε­τες. Για να   κάνουν όμως αυτό, ανα­γκά­ζο­νται να συντη­ρούν και αυτοί με τον τρό­πο τους τον  “μύθο” γι’ αυτούς, την ελπί­δα και το μέλ­λον για μας.  Έτσι λοι­πόν, προ­σω­πι­κά δεν μου λένε τίπο­τα οι μελαγ­χο­λι­κές φωνές για τον “εκφυ­λι­σμό” του Τσε στα μπλου­ζά­κια και τα φοι­τη­τι­κά δωμά­τια, είναι ανα­γνώ­ρι­ση της ήττας τους, είναι ανα­γνώ­ρι­ση ότι δεν μπο­ρούν να σβή­σουν από την συλ­λο­γι­κή μνή­μη το επα­να­στα­τι­κό  σύμ­βο­λο που αντιπροσωπεύει.

Είναι άλλη υπό­θε­ση βέβαια, η δική μας, εσω­τε­ρι­κή υπο­βάθ­μι­ση του Τσε σε ρομα­ντι­κό  ακό­μα και σε αρι­βί­στα, παλιό­τε­ρα. Το γεγο­νός της πτώ­σης του στη μάχη στην Βολι­βία, η εικό­να του ηρω­ι­κού αντάρ­τη, επι­σκί­α­σε όλα   τα άλλα επα­να­στα­τι­κά του χαρα­κτη­ρι­στι­κά, ιδιαί­τε­ρα εκεί­να που επέ­δει­ξε κατά τα πρώ­τα χρό­νια της σοσια­λι­στι­κής οικο­δό­μη­σης στην Κού­βα. Ακό­μα πιο πολύ έμει­νε στα αζή­τη­τα, η  θεω­ρη­τι­κή του συμ­βο­λή στον επα­να­στα­τι­κό μαρξισμό.

Επι­χει­ρή­θη­κε να κατα­σκευα­στούν πολ­λές γκρί­ζες ζώνες της ιστο­ρί­ας του Τσε, όπως οι υπο­τι­θέ­με­νες δια­φο­ρές με τον Φιντέλ, το υπο­τι­θέ­με­νο αδιέ­ξο­δο της πολι­τι­κής του στην Κού­βα και γενι­κό­τε­ρα, η υπο­τι­θέ­με­νη πολι­τι­κο­στρα­τιω­τι­κή του αυτο­κτο­νία στην επι­χεί­ρη­ση στη Βολι­βία κ.α. Αυτά όλα, μόνο για να αφή­σουν σκιές,  για κάτι περισ­σό­τε­ρο δεν θα είχαν τύχη.

Υπήρ­ξαν όμως πολ­λές πλευ­ρές της δρά­σης του, που παρέ­μει­ναν υπο­βαθ­μι­σμέ­νες  και δια­μορ­φώ­νουν έναν ουσια­στι­κά άγνω­στο Τσε.  Πλευ­ρές που οφεί­λου­με να μελε­τή­σου­με, όσοι από εμάς θεω­ρού­με ότι  το έργο του Τσε έχει να δώσει στην επα­να­στα­τι­κή σκέ­ψη και δρά­ση σήμερα.

Ιδιαί­τε­ρα τα  χρό­νια μετά την πτώ­ση του σοσια­λι­στι­κού στρα­το­πέ­δου, οι ιδέ­ες του Τσε για την σοσια­λι­στι­κή οικο­δό­μη­ση και η κρι­τι­κή του θέση απέ­να­ντι στην ΕΣΣΔ και στο τότε διε­θνές κομ­μου­νι­στι­κό κίνη­μα, βγή­καν πάλι στην επι­και­ρό­τη­τα.   Το 2005 εκδό­θη­κε στην Αβά­να  και επα­νεκ­δό­θη­κε το 2012, το βιβλίο Κρι­τι­κές Σημειώ­σεις στην Πολι­τι­κή Οικο­νο­μία ,  που περιεί­χε υλι­κό από το αρχείο του Τσε Γκε­βά­ρα που λει­τουρ­γεί στην Αβά­να. Σχε­δόν  150 από τις 400 σελί­δες του βιβλί­ου κατα­λαμ­βά­νουν οι σημειώ­σεις της εκτε­τα­μέ­νης ανα­σκευ­ής μιας σει­ράς σημεί­ων  του Εγχει­ρι­δί­ου Πολι­τι­κής Οικο­νο­μί­ας της ΕΣΣΔ.  Περι­λαμ­βά­νο­νται επί­σης, μετα­ξύ πολ­λών άλλων, τα υλι­κά από τις περιο­δι­κές συζη­τή­σεις  στο Υπουρ­γείο Βιο­μη­χα­νί­ας με τα πολι­τι­κά, οικο­νο­μι­κά και διοι­κη­τι­κά στε­λέ­χη της βιομηχανίας.

Όμως ήδη το 1987, από  τις εκδό­σεις Casa de las Americas εκδί­δε­ται το βιβλίο του κου­βα­νού οικο­νο­μο­λό­γου Κάρ­λος Ταμπλά­δα Πέρες, η πολύ­χρο­νη μελέ­τη του “Εl Pensamiento Economico de Ernesto Che Guevara”, το οποίο ανα­φέ­ρει ο Φιντέλ στην ιστο­ρι­κή του ομι­λία στις 8 Οκτώ­βρη 1987 στην κεντρι­κή τελε­τή για την εικο­στή επέ­τειο του θανά­του του Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα,  στο εργο­στά­σιο παρα­γω­γής ηλε­κτρο­νι­κών εξαρ­τη­μά­των στο Πινάρ ντελ Ρίο. Η ομι­λία αυτή του Φιντέλ σημα­το­δο­τεί την έναρ­ξη της δια­δι­κα­σί­ας απο­κα­τά­στα­σης, αυτό που κάποιοι είπαν “κου­βα­νι­κή αντι- περε­στρόι­κα”. Το βιβλίο  εκδί­δε­ται σε πολ­λές χώρες και γλώσ­σες και επα­νεκ­δί­δε­ται πολ­λές φορές στην Κού­βα. Το 2012 κατα­φέρ­νει να έρθει, να μετα­φρα­στεί και να εκδο­θεί και στην Ελλά­δα, με τον τίτλο:  Ερνέ­στο Τσε Γκε­βά­ρα: H Πολι­τι­κή Οικο­νο­μία Οικο­δό­μη­σης του Σοσια­λι­σμού.

Το βιβλιο αυτό ξεκί­νη­σε να μετα­φρά­ζε­ται στην Αβά­να το Μάιο του 2012 και η επι­μέ­λειά του ολο­κλη­ρώ­θη­κε στην Αθή­να τον Ιού­νιο του 2014. Οι 200 σελί­δες της αρχι­κής έκδο­σης του 1987 στα ισπα­νι­κά, κατέ­λη­ξε σε 530 σελί­δες στα ελλη­νι­κά, καθώς καθ’ υπό­δει­ξη του συγ­γρα­φέα, προ­στέ­θη­κε το νέο υλι­κό που είχε συμπε­ρι­λη­φθεί στις μετέ­πει­τα εκδό­σεις, και ορι­σμέ­νοι πρό­λο­γοι αυτών των εκδό­σε­ων (της αμε­ρι­κα­νί­δας Μέρι-Αλις Γουό­τερς και των κου­βα­νών Σέλια Μαρία Χαρτ Σαντα­μα­ρία και Αου­ρέ­λιο Αλόν­σο). Περι­λαμ­βά­νε­ται επί­σης η ιστο­ρι­κή ομι­λία του Φιντέλ Κάστρο στην 20η επέ­τειο (1987) του θανά­του του Τσε.  Τέλος εισα­γω­γή του βιβλί­ου είναι ένα κεφά­λαιο του υπό έκδο­ση νέου βιβλί­ου του συγ­γρα­φέα με τίτλο «Ο μαρ­ξι­σμός του Τσε».

Το μήνυ­μα του συγ­γρα­φέα στην παρου­σί­α­ση της έκδο­σης του βιβλί­ου στα ελληνικά: