Οι συν­θή­κες στις οποί­ες πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια ήταν για το ΚΚΕ εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λες. Χιλιά­δες μέλη και στε­λέ­χη του είχαν συλ­λη­φθεί από τη στρα­τιω­τι­κή χού­ντα, ενώ το ΚΚΕ βρι­σκό­ταν δίχως Κομ­μα­τι­κές Οργανώσεις

Γεγονότα, συμπεράσματα, επίκαιρα διδάγματα

Η 12η Πλατιά Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ πραγματοποιήθηκε στις 5 — 15 Φλεβάρη 1968, στη Βουδαπέστη

Συμ­με­τεί­χαν 20 τακτι­κά μέλη της ΚΕ, 14 ανα­πλη­ρω­μα­τι­κά και 3 μέλη της Κεντρι­κής Εξε­λεγ­κτι­κής Επι­τρο­πής. Απου­σί­α­ζαν 23 τακτι­κά, 14 ανα­πλη­ρω­μα­τι­κά και 3 μέλη της Εξε­λεγ­κτι­κής Επι­τρο­πής, που βρί­σκο­νταν στη φυλα­κή, στην εξο­ρία και άλλοι στην παρα­νο­μία. Επί­σης, πήραν μέρος ως προ­σκα­λε­σμέ­νοι 41 στε­λέ­χη του ΚΚΕ που προ­έρ­χο­νταν από τις κομ­μα­τι­κές δυνά­μεις που δρού­σαν σε σοσια­λι­στι­κές και σε καπι­τα­λι­στι­κές χώρες της Ευρώπης.

✔️  Τα θέμα­τα της Ολο­μέ­λειας ήταν δύο: α) Η κατά­στα­ση στην Ελλά­δα και τα καθή­κο­ντα του Κόμ­μα­τος, με ειση­γη­τή τον Κώστα Κολι­γιάν­νη, Α’ Γραμ­μα­τέα της ΚΕ. β) Οργα­νω­τι­κά ζητή­μα­τα (δρά­ση φρα­ξιο­νι­στι­κής ομά­δας), με ειση­γη­τή τον Λεω­νί­δα Στρί­γκο, μέλος του ΠΓ.
Το δεύ­τε­ρο ζήτη­μα σχε­τι­ζό­ταν με την ανά­γκη επα­να­σύ­στα­σης των Οργα­νώ­σε­ων του ΚΚΕ που είχαν δια­λυ­θεί με τις Απο­φά­σεις της 8ης Ολο­μέ­λειας του 1958 και του 8ου Συνε­δρί­ου του 1961.
Οι Απο­φά­σεις αυτές είχαν απο­δει­χτεί κατα­στρο­φι­κές και ήδη από την 11η Ολο­μέ­λεια του 1967 είχε παρ­θεί Από­φα­ση για την επα­να­σύ­στα­ση των Οργα­νώ­σε­ων. Μια οπορ­του­νι­στι­κή ομά­δα δρού­σε φρα­ξιο­νι­στι­κά ενά­ντια στην εφαρ­μο­γή της Από­φα­σης, προ­ω­θώ­ντας αντί για συγκρό­τη­ση Οργα­νώ­σε­ων του ΚΚΕ τη συγκρό­τη­ση οργα­νώ­σε­ων της ΕΔΑ.

Αμέ­σως μετά από τη 12η Ολο­μέ­λεια, οι δια­φω­νού­ντες κατέ­λα­βαν το ραδιο­φω­νι­κό σταθ­μό «Η Φωνή της Αλή­θειας» και μετέ­δω­σαν το μήνυ­μά τους, ενώ στις 19 Μάρ­τη 1968 έκλε­ψαν μεγά­λο μέρος του Αρχεί­ου του ΚΚΕ, που βρι­σκό­ταν στο Σιμπί­ου της Ρου­μα­νί­ας. Νωρί­τε­ρα, πήραν τα βιβλία που υπήρ­χαν στο γρα­φείο της Επι­τρο­πής Δια­φώ­τι­σης. Το κλεμ­μέ­νο Αρχείο μετα­φέρ­θη­κε στη Γιου­γκο­σλα­βία και αργό­τε­ρα στην Ελλά­δα, ενώ στη συνέ­χεια δόθη­κε στα ΑΣΚΙ, όπου βρί­σκε­ται μέχρι σήμερα.
Μετά από ένα διά­στη­μα, οι απο­χω­ρή­σα­ντες πρω­το­στά­τη­σαν στη συγκρό­τη­ση νέου κόμ­μα­τος, με το όνο­μα «ΚΚΕ εσω­τε­ρι­κού», ενώ ονό­μα­σαν το ΚΚΕ προ­βο­κα­τό­ρι­κα «ΚΚΕ εξω­τε­ρι­κού», δηλα­δή έξω­θεν υπο­κι­νού­με­νο.

Αμέ­σως μετά από τη 12η Ολο­μέ­λεια, οι δια­φω­νού­ντες κατέ­λα­βαν το ραδιο­φω­νι­κό σταθ­μό «Η Φωνή της Αλή­θειας» και μετέ­δω­σαν το μήνυ­μά τους, ενώ στις 19 Μάρ­τη 1968 έκλε­ψαν μεγά­λο μέρος του Αρχεί­ου του ΚΚΕ, που βρι­σκό­ταν στο Σιμπί­ου της Ρουμανίας

Σύντομο χρονικό

Οι συν­θή­κες στις οποί­ες πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια ήταν για το ΚΚΕ εξαι­ρε­τι­κά δύσκο­λες. Χιλιά­δες μέλη και στε­λέ­χη του είχαν συλ­λη­φθεί από τη στρα­τιω­τι­κή χού­ντα, που επι­κρά­τη­σε 10 μήνες νωρί­τε­ρα (21 Απρί­λη 1967), ενώ το ΚΚΕ βρι­σκό­ταν δίχως Κομ­μα­τι­κές Οργανώσεις.

Το κυριό­τε­ρο πρό­βλη­μα, όμως, ήταν το γεγο­νός ότι το ΚΚΕ κινού­νταν πλέ­ον με τη στρα­τη­γι­κή των στα­δί­ων, που καθό­ρι­ζε ως πρώ­το στά­διο της επα­νά­στα­σης στην Ελλά­δα μια αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κή — δημο­κρα­τι­κή αλλα­γή, η οποία θα μετε­ξε­λισ­σό­ταν στην πορεία σε σοσια­λι­στι­κή (δεύ­τε­ρο στάδιο).

Ταυ­τό­χρο­να, έθε­τε ως ακό­μα πιο άμε­σο πολι­τι­κό στό­χο (μίνι­μουμ πρό­γραμ­μα) το σχη­μα­τι­σμό μιας πατριω­τι­κής — δημο­κρα­τι­κής κυβέρ­νη­σης, που θα συνέ­βα­λε στη συγκέ­ντρω­ση δυνά­με­ων ώστε να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί το πρώ­το στά­διο της δημο­κρα­τι­κής επανάστασης.

Επρό­κει­το για την πολι­τι­κή της συμ­μα­χί­ας των «δημο­κρα­τι­κών δυνά­με­ων», προ­κει­μέ­νου να φύγει από τη δια­κυ­βέρ­νη­ση η «δεξιά» (ΕΡΕ), που είχε ηγέ­τη τον Κων­στα­ντί­νο Καραμανλή.

Με βάση αυτήν τη γραμ­μή, το ΚΚΕ είχε γίνει από το 1961 ουρά της Ένω­σης Κέντρου, που είχε ηγέ­τη τον Γεώρ­γιο Παπανδρέου.

Το ΚΚΕ επι­δί­ω­κε συμ­μα­χία με αυτό το αστι­κό κόμ­μα, καθώς θεω­ρού­σε δυνά­μεις του εκφρα­στές της λεγό­με­νης εθνι­κής αστι­κής τάξης (πατριω­τι­κής), την οποία δια­χώ­ρι­ζε από την υπό­λοι­πη αστι­κή τάξη, που την ονο­μά­τι­ζε ξενόδουλη.
Πρέ­πει να σημειω­θεί εδώ ότι η στρα­τη­γι­κή των στα­δί­ων είχε την αφε­τη­ρία της στα χρό­νια του μεσο­πο­λέ­μου και δεν αφο­ρού­σε μόνο το ΚΚΕ, αλλά το Διε­θνές Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνημα.
Επι­πλέ­ον, όταν συγκλή­θη­κε η 12η Ολο­μέ­λεια, βάραι­νε αρνη­τι­κά το γεγο­νός ότι η ηγε­σία του ΚΚΕ δεν είχε προ­βλέ­ψει το προ­ε­τοι­μα­ζό­με­νο από τους συνταγ­μα­τάρ­χες πρα­ξι­κό­πη­μα και επο­μέ­νως δεν είχε προ­σπα­θή­σει να πάρει τα απαι­τού­με­να μέτρα για να υπάρ­ξει οργα­νω­μέ­νη λαϊ­κή αντί­δρα­ση στην επι­βο­λή της στρα­τιω­τι­κής δικτατορίας.
Η επι­βο­λή της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας άλλα­ξε μια σει­ρά από τα έως τότε δεδο­μέ­να, αφού η απου­σία Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων του ΚΚΕ διευ­κό­λυ­νε τα χτυ­πή­μα­τα της δικτα­το­ρί­ας, ενώ έκα­νε ακό­μα πιο δύσκο­λη την ανα­συ­γκρό­τη­ση του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινή­μα­τος, παράλ­λη­λα έπα­ψε να είναι νόμι­μη και η ΕΔΑ.
Σε αυτές τις συν­θή­κες, μεγά­λο μέρος των στε­λε­χών του ΚΚΕ συνει­δη­το­ποί­η­σαν το μέγε­θος του προ­βλή­μα­τος που είχε δημιουρ­γη­θεί από τη διά­λυ­ση των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων.
Και τάχθη­καν υπέρ της συγκρό­τη­σής τους, ερχό­με­νοι σε σύγκρου­ση με άλλα στε­λέ­χη, δίχως ωστό­σο να βλέ­πουν αυτο­κρι­τι­κά τις επι­λο­γές της 6ης και της 7ης Ολο­μέ­λειας (1956–1957), που ήταν καθο­ρι­στι­κές για τη μετέ­πει­τα πορεία του Κόμ­μα­τος, αλλά και την προ­βλη­μα­τι­κή στρα­τη­γι­κή του.

Εκτιμήσεις

Το ΚΚΕ, σε ντο­κου­μέ­ντα του και ως κατα­στά­λαγ­μα συλ­λο­γι­κών δια­δι­κα­σιών, έχει επα­νει­λημ­μέ­να εκτι­μή­σει ότι η 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ είναι ένα από τα ιστο­ρι­κής σημα­σί­ας γεγο­νό­τα στην υπε­ρε­κα­το­ντά­χρο­νη δια­δρο­μή του.
Θα ήταν τελεί­ως δια­φο­ρε­τι­κή η πορεία του (τότε δια­κυ­βευό­ταν ακό­μα και η ύπαρ­ξή του ως ΚΚ), αν δεν είχε επέλ­θει ρήξη των κομ­μου­νι­στι­κών δυνά­με­ων με τον ανα­θε­ω­ρη­τι­σμό — οπορ­του­νι­σμό. Η 12η Ολο­μέ­λεια δια­δρα­μά­τι­σε θετι­κό ρόλο, γιατί:

1. Έβα­λε τις βάσεις για την ιστο­ρι­κή συνέ­χεια του ΚΚΕ, για την οργα­νω­τι­κή του αυτοτέλεια.
2. Έφε­ρε στην πρώ­τη γραμ­μή την υπε­ρά­σπι­ση των αρχών του μαρ­ξι­σμού — λενι­νι­σμού και του προ­λε­τα­ρια­κού διε­θνι­σμού.
3. Μέσω της ανα­συ­γκρό­τη­σης των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων και της συγκρό­τη­σης, στη συνέ­χεια, της ΚΝΕ, ανα­κό­πη­κε η φθί­νου­σα οργα­νω­τι­κή πορεία του ΚΚΕ και πολ­λοί νέοι κομ­μου­νι­στές εντά­χθη­καν στο ΚΚΕ και συνέ­βα­λαν στην άνο­δο του αντι­στα­σια­κού κινή­μα­τος ενά­ντια στη δικτα­το­ρία των συνταγ­μα­ταρ­χών. Εξάλ­λου, με τις Απο­φά­σεις της 12ης Ολο­μέ­λειας συμπα­ρα­τά­χθη­κε η μεγά­λη πλειο­ψη­φία των πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων και των πολι­τι­κών προ­σφύ­γων και σε μια πορεία η πλειο­ψη­φία των μελών και οπα­δών της ΕΔΑ.

Κοντά έξι δεκαετίες τώρα (52 χρόνια φέτος) η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν στη 12^η Ολομέλεια παρουσιάζεται από τις οπορτουνιστικές — σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις ως κορυφαία σύγκρουση «ανανεωτικών και δογματικών», όπου οι πρώτοι υποτίθεται ότι έφεραν έναν αέρα «κάθαρσης» του ΚΚΕ και ευρύτερα του κομμουνιστικού κινήματος, ενώ οι δεύτεροι παρέμεναν αγκυλωμένοι σε ξεπερασμένα δόγματα και πρακτικές. Μάλιστα, έφτασαν να ισχυρίζονται ότι τα σοσιαλιστικά κράτη ανατράπηκαν επειδή δεν υιοθέτησαν έγκαιρα τα «ανανεωτικά» μηνύματα του «ΚΚΕ εσωτερικού», του Ιταλικού ΚΚ, του Γαλλικού ΚΚ, του Ισπανικού ΚΚ κ.ά., όπως του Ντούμπτσεκ στην Τσεχοσλοβακία.

Συνα­κό­λου­θο είναι το κατη­γο­ρώ τους ότι το ΚΚΕ ήταν «όργα­νο της Μόσχας», ενώ οι ίδιοι πάσχι­ζαν για έναν διε­θνι­σμό που θα διέ­πε­ται από την αρχή της μη επέμ­βα­σης κάθε ΚΚ στα εσω­τε­ρι­κά του άλλου. Βέβαια, ποτέ δεν εξή­γη­σαν πόσο συνε­πείς ήταν αυτές οι δια­κη­ρύ­ξεις με την πρα­κτι­κή τους να υπε­ξαι­ρέ­σουν το Αρχείο του ΚΚΕ με τη συν­δρο­μή της ρου­μα­νι­κής αστυ­νο­μί­ας. Και φυσι­κά, δεν θα είχαν κανέ­να πρό­βλη­μα αν το ΚΚΣΕ είχε πάρει το μέρος τους το 1968, όπως ζητού­σαν επι­διώ­κο­ντας συνά­ντη­ση με τη σοβιε­τι­κή ηγε­σία. Ακό­μα, δεν είχαν κανέ­να πρό­βλη­μα και το 1956 (6η Ολο­μέ­λεια), προ­κει­μέ­νου να ανα­τρα­πεί το λεγό­με­νο «ανώ­μα­λο εσω­κομ­μα­τι­κό καθε­στώς» που δήθεν είχε επι­βά­λει στο ΚΚΕ ο Ν. Ζαχα­ριά­δης. Το «ανώ­μα­λο καθε­στώς» και η «προ­σω­πο­λα­τρία» απο­τέ­λε­σαν το πρό­σχη­μα για τη δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή του Κόμματος.

Το 9ο Συνέ­δριο του ΚΚΕ (1973), συζη­τώ­ντας για την κατά­στα­ση στο Κόμ­μα πριν και μετά τη 12η Ολο­μέ­λεια του Φλε­βά­ρη του 1968, για την ύπαρ­ξη και δρά­ση στις γραμ­μές του της συγκε­κρι­μέ­νης φρα­ξιο­νι­στι­κής οπορ­του­νι­στι­κής ομά­δας, κατέ­λη­ξε σε εκτι­μή­σεις ως προς τις αιτί­ες της εμφά­νι­σης και ανά­πτυ­ξής της στις γραμ­μές του Κόμ­μα­τος, παίρ­νο­ντας ως αφε­τη­ρία την 8η Ολο­μέ­λεια της ΚΕ του 1958 και την Από­φα­σή της να δια­λύ­σει τις παρά­νο­μες Κομ­μα­τι­κές Οργα­νώ­σεις στην Ελλά­δα και να δια­χυ­θούν μέσα στην ΕΔΑ.

Ανα­φέ­ρει χαρακτηριστικά:
«Τόσο η από­φα­ση της 8ης Ολο­μέ­λειας (1958), όσο και η από­φα­ση του 8ου Συνε­δρί­ου (1961) στο κομ­μα­τι­κό πρό­βλη­μα, απο­τε­λούν θεμε­λια­κό λάθος. Σήμαι­ναν τη διά­λυ­ση των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων. Με τις απο­φά­σεις αυτές το κόμ­μα δια­λύ­θη­κε μέσα στην ΕΔΑ, που ήταν συνα­σπι­σμός αρι­στε­ρών δυνάμεων.
Η διά­λυ­ση και η μακρό­χρο­νη απου­σία Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων είχε σοβα­ρό­τα­τες συνέ­πειες σ’ όλους τους τομείς της δρά­σης, ιδε­ο­λο­γι­κό, πολι­τι­κό και οργα­νω­τι­κό, στην ανά­πτυ­ξη του εργα­τι­κού και δημο­κρα­τι­κού κινή­μα­τος, στην ίδια την οικο­δό­μη­ση του Κόμματος.
(…) Η απου­σία Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων στα εργο­στά­σια, στις επι­χει­ρή­σεις, στα δημό­σια ιδρύ­μα­τα, στις ένο­πλες δυνά­μεις, δεν επέ­τρε­πε στο Κόμ­μα να δημιουρ­γεί στε­νούς δεσμούς με την εργα­τι­κή τάξη και τους άλλους εργα­ζό­με­νους».
Στον πρό­λο­γο του Δοκι­μί­ου Ιστο­ρί­ας του ΚΚΕ Β’ τόμος, 1949–1968, έκδο­ση 2011, ανα­φέ­ρε­ται επί­σης χαρα­κτη­ρι­στι­κά γι’ αυτήν την περί­ο­δο: «Η ελλι­πής και με αντι­φά­σεις προ­σπά­θεια της ηγε­σί­ας του Κόμ­μα­τος, να βγά­λει συμπε­ρά­σμα­τα από την πάλη στη δεκα­ε­τία 1940, ανα­κό­πη­κε το 1956 με τη δεξιά οπορ­του­νι­στι­κή στρο­φή. Από εκεί και πέρα οι δυνά­μεις που κυριάρ­χη­σαν, αφού πρώ­τα προ­χώ­ρη­σαν στη διά­λυ­ση των Κομ­μα­τι­κών Οργα­νώ­σε­ων και στην έντα­ξη των κομ­μα­τι­κών μελών στην ΕΔΑ, οδή­γη­σαν το ΚΚΕ στο 8ο Συνέ­δριο (1961), ενώ η δια­πά­λη στις γραμ­μές του διαρ­κώς οξυ­νό­ταν, όχι μόνο λόγω της αντί­δρα­σης κομ­μα­τι­κών δυνά­με­ων στις απο­φά­σεις των 6ης, 7ης και 8ης Ολο­με­λειών της ΚΕ (1956, 1957 και 1958 αντί­στοι­χα), αλλά και λόγω της ανά­πτυ­ξης νέων ανα­θε­ω­ρη­τι­κών και οπορ­του­νι­στι­κών ρευ­μά­των. Απο­κο­ρύ­φω­μα της σύγκρου­σης ήταν η 12η Πλα­τιά Ολο­μέ­λεια της ΚΕ το 1968. Σε αυτή, το λεγό­με­νο οργα­νω­τι­κο­πο­λι­τι­κό πρό­βλη­μα επι­λύ­θη­κε θετι­κά και άρχι­σε η οργα­νω­τι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση του ΚΚΕ, καθώς και μια νέα περί­ο­δος στην Ιστο­ρία του».

Οργανωτική ανασυγκρότηση